GUTİLER.

• 3 Kasım 2024 Pazar 21:01:34

GUTİLER KÜRTLERİN KÖKENİ.
Gutiler; Küçük Zap, Süleymaniye dağları ve Diyale Nehri arasındaki alanda yaşamışlardır ve başkenti Araffa, yani bugünkü Kerkük şehrinin bulunduğu bölgedir.
Gutiler, şimdiki İran’ın Kuzeybatısında Zagros dağlarında yaşadığı bilinen en eski halktır. Hurilerin birleşerek bir araya gelen bazı aşiretleridir ve dilleri Huri dilidir. Resmi işlerinde, Akkad dilini ve yazısını kullanırlardı.
Gutilerin bilinen 21 tane kralı olmuştur. Guti iktidarı, iki asır kadar sürmüştür. Bilinen Guti kralları şunlardır: İnkişuş, Sarlagab, Şulme, Elulumeş, İnimabakes, İgeşauş, İarlagab, İbate, İarlangab, Kurum, Habil-kin, La-arabum, İrarum, İbranum, Hablum, Puzur-Sin, İarlaganda, Yarlagan, Lasirab, Warlagaba, Tirigan.
Gutiler; Marlar, Lulular, Elamlar, Huriler, Kasitler ve Kaldaharlar aynı halktandırlar.
Mezopotamya tarihi uzmanı Pennsylvania Üniversitesi Doğu bilimleri Başkanı Prof. Ephraim Avigdor Speiser göre tarihte ilk Kürt halkından bahsedilmesi M.Ö 3000 yıllarında Gutium adı altında gerçekleşmiştir. Etimologlara göre ‘Guti’ kelimesi dahi ‘Kürt’ kelimesinin değişime uğramış şeklidir. Prof. Howorth’a göre adı Gutium kelimesinden türemiştir.
Gutiler, çok eski tarihlerden beri dalgalar halinde Mezopotamya’ya ve çevresindeki diğer verimli arazilere gidip yerleşiyorlardı. M.Ö. 2600 yıllarında Kral Kamassi, bu halkın aşiretlerini birleştirerek bir devlet kurar. Bu devletin zamanında Gutiler, Dicle’nin doğusuna ve Babil’e hükmediyorlardı.
Şemseddin Günaltay‘a göre; “Neolitik çağdan bu dönemin bulgularını taşıyan üstün iradeli, azimli, çevik, mert ve yılmaz insanlar Gutiyum adında büyük bir şehir yaptılar.”
Gutiler; şehir devletleri, kısa ömürlü aşiret ve devlet federasyonları oluşturmuşlardır. Gutiler’de yönetime geçecek kişiler seçimle belirlenirdi.
Yüzyıllar boyunca Sümerlerle savaşan Guti halkı, Sümer-Akat İmparatorluklarından Şarganşar tarafından püskürtülür. Yine de Gutilerin saldırıları tamamen ortadan kalkmaz.
Gutiler’in Sümer topraklarını ele geçirmeleri, Fırat boylarından Filistin’e kadar yayılır. Firavunlardan I. Peti, 2500’de bu korkunun etkisiyle Mısır’ı korumak için askerlerini silahlandırır.
Gutiler, Sümerlerin en büyük ve en önemli tanrıları olan Enil’in heykelinin bulunduğu Nippur’u alırlar. Son Sümer hanedanının başkenti olan Uruk, Akat’ın başkenti olan Agade ile Samilerin ilahı olan Şamas’ın bulunduğu Sıparra kentini ele geçirirler.
M.Ö 3. bin yılın sonlarına doğru, Gutiler, kendilerinin birçok şehir devletini siyasal olarak birleştirmeyi başarırlar dışına doğru fetih hareketi başlatırlar. Sümer ve Akad’da, M.Ö. 2250-2120 yılları arasında hüküm süren yeni bir yönetici hanedanlık kurarlar. Gutiler tarafından yapılan fetihler arasında, hakkında tarihsel kayıtlar bulunanlar yalnızca ovalık Akad ve Sümer ülkesi fetihleridir.
Akad Kralı Naram-Sin Gutiler hakkında şunları yazar: “…Onlar dağların arasında büyüdüler, güçlendiler, boy pos kazandılar…”
Gutiler, M.Ö. 2360’da, Luluların kralı olan Anubani’nin krallığında birleşerek güçlü bir devlet kurar ve büyük bir medeniyeti geliştirirler. Samilerle birçok kez savaşırlar. Sınırlarını genişletip, güçlenirler.
Gutiler, M.Ö. 2300’de Dicle ırmağının doğu bölgelerine saldırır. Oradan da Tur Abidin bölgesine doğru ilerleyip bu bölgeyi ele geçirirler. Akad Kralı Naram-Sin’in ölümünden sonra yerine geçen oğlu Şar Kali-Şarri, Elam ülkesinden Zagroslara doğru bir sefer düzenler. Burada Gutilere karşı bir başarı elde eder. Guti lideri Sarlagab’ı tutsak alır. Şar Kali-Şarri’nin ölümünden sonra Güney Mezopotamya’da Guti lideri Elulumes’in de katıldığı zorlu bir çatışma başlar. Çatışmalar sonucunda bu bölgelerde güç, Gutilerin eline geçer.
Bu olayların ardından, Akkad devleti ve Sargon hanedanları, Gutiler tarafından tarih sahnesinden silinir. Gutiler, burada Araffa’yı başkent yaparlar.
Guti kralı Tirigan döneminde, Guti devleti gücünü önemli oranda yitirir. Bunun üzerine Uruk Kralı, Gutilere saldırır ve Tirigan’a karşı zafer elde eder. Uruk Kralı, Tirigan’ın başını keserek öldürür. Bunun üzerine Guti halkı, Zagros dağlarına çekilir.
Zagros dağlarına çekilen Guti halkına bu kez Asurlular saldırır. Asur Kralı Salmanasar III (M.Ö.1263-1234), Gutilere karşı düzenlediği saldırıda onları bozguna uğratır. Daha sonra, Asur Kralı Tiglathpileser I (M.Ö. 1114-1076), Sason dağında Gutilere karşı bir savaşa girişir. Gutiler, bu savaşta yenilirler. Gutiler, bu yenilginin ardından Dicle’nin doğusuna doğru çekilirler. Daha sonra Urartular, Gutilere saldırırlar ve bu saldırının sonucunda Gutiler Urartuların hâkimiyetine geçerler.