AHLAT'A İZ BIRAKANLAR TAHSİN USTA

• 15 Ağustos 2024 Perşembe 06:36:00

AHLAT’A İZ BIRAKANLAR

TAHSİN KALENDER (TAHSİN USTA)

Ahlat taş işçiliği ve taş ustalığı yüzyıllardır Ahlat adıyla anılmakta, dünyanın birçok yerine yayılmış Ahlatlı ustalarının eserleri vardır. Ahlat taşının volkanik taş olması ve taş ocaklarından çıkarılıp işlenmesi, çeşitli yapı ve tarihi eserlerde kullanılması Ahlat taşını kıymetli kılmış bu nedenle Ahlat taşından yapılan eserler yüzyıllardır tarihe meydan okumuştur.

Uzun yıllar Ahlat taşı çivileme yöntemi ile ocaklardan çıkarılmış, kütle halindeki bu taşlar yontma tekniği ile şekillenmiş ve yapı malzemesi olarak kullanılmıştır.
Ahlat taş işçiliği yapan dönemin taş ustaları Mecit Usta (Mecit Yücel), Sorlu Mecit Cihangir, Sorlu Yaşar Yıldırım, Ziya Ergezen, Necat Ergezen, Necmettin Aslan, İdris Alçiçek, Şehmuz Kotan, Mahmut Gündoğan, Reşit Kaya Mehmet Gündoğan, Tahsin usta (Tahsin Kalender) gibi daha birçok usta taş işçiliği yapmış, Ahlat’a gerek yapı gerek eser bırakmıştır. Birçok resmi kurum ve okullarında Ahlat taşı kullanılmış ve ismi geçen ustalar bu zor mesleği icra etmişlerdir.

Yakın tarihte rahmetli Ahlatlı iş insanı Mustafa Ersoy’un geliştirdiği taş kesme makinası yörede kabul görmüş artık taş kesme işlemi zahmetli olmaktan çıkmış daha kolay çıkarılmış ve ünü şehir dışına taşmış, ekonomiye katkı sağlarken aynı zamanda Ahlat taşı tanıtımı yönünde önemli bir yol kat edilmiştir. Ancak Ahlat taşı makinalaşırken, taş çıkarma, yontma, işleme ve yapı sırasında birçok eski ustalar bu mesleği bırakmak zorunda kalsa da usta çırak eğitimi ilişkileriyle, makina taşı yapımı için yerini daha genç yapı ustalarına bırakmıştır.

Ahlat yöresinde gerek deprem gerekse Moğol istilası ile tahrip olmuş eserler, yapılar, mezar taşları, kümbet, cami, köprü, çeşme, kale, han, hamamlar ve çevre düzenlemesi yönünden yeniden restore edilmiş, yeniden gün yüzüne çıkarılmıştır. Türk İslam mezarlığı olan Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı Ahlat taş ve ustalık yapısının en büyük örneğidir. Sayısız mezar taşları yüzeyinde binlerce doku motif dua övgü ile işlenmiş tarihin en büyük İslam mezarlığı ile Unesco listesine adaydır.

Ahlat taşı siyah, kırmızı, krem, beyaz, gri renkleri mevcuttur. Çıkarıldıktan sonra işlenmesi gerekir ki zamanla sertleşir. Ahlat taşı yapıları kışları sıcak, yazları serindir. Bu eşsiz taş 2022 yılında acil koruma gerektiren somut olmayan kültürel miras listesine kaydedilmiş, Ahlat taşı olma özelliğini, tanıtımına medya desteği sağlanmıştır. Şu an Ahlat’ta birçok yerde taş ocakları ve taş işleme, süsleme, şekillendirme atölyeleri vardır.

Rahmetli babam aracılığıyla çocukluk yıllarımda Kalender Mezarlığına (aile kabristanı) gidip gelirken, Tahsin usta ile tanıştım. Babam Ahlat’taki bazı binalarda Tahsin ustanın yanında birlikte çalışmışlar. Tahsin Usta Ahlat’taki eski taş yapıtları ilgi, yeteneği, araştırma ve incelemiş yüzyıllar önce yapılan bu eserler günümüze nasıl taşınmış, yapı malzemeleri, yapı teknikleri konusunda yerel araştırmalar yaptığını bunu yeni eserlerde kullandığını anlatırdı.

Tahsin Usta 1928 yılında Ergezen Mahallesi Kalender sokakta dünyaya gelmiş, Kalenderdeki diğer şair, yazar, eğitimci, usta olma gururunu ve kaderini yaşamıştır. Küçük yaştan itibaren dönemin taş ustaları yanında çalışmış, bina, çeşme, okul, değirmen, türbe, minare yapmış. Çıraklıktan başladığı ve severek yaptığı bu meslekte usta başı ve aranılan Ahlat’a iz bırakan bir şahsiyet olmuştur. Ayrıca şehir dışında, yakın il ve ilçelerde da ustamın ustalık eserleri mevcuttur.

Yüzyılların Ahlat’taki vakurlu tarihi eserlerine, Cumhuriyet sonrasında en büyük taş yapı mimarisi olan Abdurrahman Gazi Türbesini 1974 yılında Ahlat Müftülüğünce (Bubani Müftü )Tahsin Usta tarafından Ahlat kümbet mimarisine uygun bir şekilde inşa edilmiştir.

Yaklaşık 65 yılını taş ustalığında geçiren Tahsin Ustama; 2012 yılında Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi kapsamında Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünce Tahsin Usta “Yaşayan İnsan Hazineleri Türkiye ödülü verilmiştir.

Kıymetli ustamla Ergezen Okulunda çalıştığım yıllarda, 2013 yılı mezunlar buluşmasında okulumuz öğrencileri ile Ustam bir araya gelip çocuklara bilgi becerilerini, hayat felsefesini, anlatmış, aynı zamanda şair kimliği olan Tahsin Ustamın şiirlerini dinleyip, şiir kitabını çocuklara hediye etmiştir.

2015 yılında, Ahlat Kaymakamlığı bünyesinde üstlendiğim bir araştırma ve derleme çalışmasında birkaç gün kıymetli ustam ve eşinin misafiri olmuş, dönemin Ahlat’ı, sosyo ekonomik kültürünü, taş yapı ustalığını, 500 ü aşkın eserdeki anılarını ve kıymetli babam ile ilgili anılarını dinleme fırsatı bulmuştum.
Zaman zaman okul çıkışlarında eşim Hayri Otlu ile Tahsin Ustamın ziyaretine gidip, nükteli sohbeti, şiirsel konuşması, Ahlat sevdasını dinledik, sohbet ettik, Ahlatın tarihi yolculuğuna çıktık.

2017 yılında Türksav Hizmet Ödülleri etkinlikleri Ahlat’ta yapılmış, bu etkinlik kapsamında gelen birçok akademisyeni Tahsin Ustam ile buluşturmanın gururunu yaşamıştım.
Yine 2017 yılında Tokat yazarlar ve Şairler Derneği ve Kümbet Dergisi yönetiminin İlçemizi ziyaretinde Tahsin Ustamla bir araya gelip temmuz ayı sayında Tahsin Ustamın hayatı ve eserlerine yer verilmiş dergi Tahsin ustama tarafımca ulaştırılmıştır.

Kasım 2020 yılında 92 yaşında hayata gözlerini kapatan kıymetli ustamın mezarı yine doğup büyüdüğü Mahallesi’nde ve Kalender Mezarlığındadır. Kıymetli Ustama Allah’tan rahmet diliyor, Ahlat’a bıraktığı büyük eser ve izler için minnettarlığımı sunuyorum. Ruhu şad mekanı cennet olsun.

Birgül Otlu 14 Ağustos Ahlat