Dil ve alfabe

• 29 Haziran 2024 Cumartesi 13:36:22

ALFABE VE DİL
1. ALFABE:
Alfabe hecelerden oluşan harf tablosudur.
Alfabe iki kısımdır; hususi alfabe, umumi alfabe.
i. Umumi alfabe,
Bir çok dilin kullandığı dünya alfabesidir, Arap, kiril, Latin gibi
İİ. Hususi alfabe,
Bu alfabelerden meydana gelen suud alfabesi, İran alfabesi, urdu alfabesi, Türk alfabesi, Azeri alfabesi, kırgız alfabesi, Rus alfabesi ve kabile alfabeleri gibi.
2. DİL:
Dil alfabeden oluşan heceleri anlamlı kelime hâline getirip cümle oluşturmaktır ve dünya üzerinde 7.000’ne yakın dil vardır.
Bu kelimelerden bazısı isim, bazısı fiil, bazısı sıfat, bazısı edat, bazısı zamir olur, bunların orijinaline “kök”, sonradan eklenmişlere “ek” denir.
Misal,
İsim:” ahmet” ekle beraber “ ahme(d) -in”
Fiil:”gel” ekle beraber “gel(di)”
Sıfat:”sarı” ekle beraber “sarı(lı) “
Edat:”mi” soru edatı/ “ile” bağlaç edati
Zamir: “ben” ekle beraber “ben(i)”

Dil üç kısımdır;
1- Eklemeli(bitişken)diller: kelimenin kökü değişmez ama ek alır. Ek, eklemli dillerin başına ve ya sonuna gelerek ya yeni anlam oluşturur yapım eki denir, ya da kelimeyi çeker çekim eki denir.
Misal,
geride verdiğim örnek gibi bizim dilimiz sondan eklemeli
2- Çekimli(bükümlü)diller: kelimenin kökü değişir, çekimli dillerin sözcükleri başta/ orta da/ sonda yazılışı vardır.
Misal,
Arapça çekimli dildir, 24 sıgadır.
İsim: “ümmün” anne / “ile ümmi” anneme
Fiil: “gâle” söylemek / “yegûlü” söylüyor
Sıfat: “ebyaz” Beyaz / “ bi-ebyazin” beyazla
Edat: “bicenib” karşısında yön edati
Zamir: “ene” ben / “bi-ene” benle
3- Tek heceli (yalınlayan)diller: bütün sözcüklerin bir tek heceden meydana geldiği dillerdir. Yapım ve çekim ekleri bulunmaz, sözcükler yalın hâldedir. Son ek ve ön eklere sahip değillerdir. Cümlelerin anlamı, sözcüklerin sıralanışına bakılarak anlaşılmaktadır.
Misal,
Çince tek heceli dildir.

1- Eklemeli (bitişik) diller
Kırgız türkçesi:

(Keçee tünü jamgır jaadı) “keçee” kök, “tün(ü)” “ tün” kök/ “ ü” ek, “ jamgır” kök, “ jaa(dı)” “jaa” kök “dı” ek
TürkiyeTürkçe:
Dün gece yağmur yağdı

Fince:
(Viime yönä satoi) “viime yö” kök, “nâ” ek, “sa(toi)” kök

2- Çekimli(bükümlü) diller

Arapça:
هطلت الأمطار الليلة الماضية (hetalet-ül emtar-ül leylet-el mazi) “hetalet” fiili mazi,” emtarun” isim(özne), “ leyl” isim(zaman zarfı),” mazi” ismi fail, “-el, -ül” lamı tarif.

İngilizce:
(İt rained last night) “ (it) rain(ed) “ “it” ek,” rain” isim, “ed” zaman eki, “(last) night” “last” dün manası verir,” night” isim

3- Tek heceli (yalınlı) diller

Çince:
昨晚下雨了(zuò wân xiâ yûle)

Vietnamca:
Trời mưa vào tối qua

3. Kelimelerin ünlü dillere göre şekillenenmesi
Not: 3 guruptan da ikişer dille örnek verdik.
“AĞAÇ” KELİMESİ
. Eski Türkçe de “ıgac” demek
. Fince de “puu” demek
. Arapça da " سجرة " Seceratün demek
. İngilizce de “tree” demek
. Çince de “树” shú demek
. Vietnamca da “cây” demek

“ETMEK” kelimesi
. Eski Türkçe de “itmek, imek” Demek
. Fince de “tehdä “ demek
. Arapça da “اشتغل” iştigal demek
. İngilizce de "do” demek
. Çince de “去做” Qú zuò demek
. Vietnamca da “làm” demek

“KARINCA” kelimesi
. Eski Türkçe de “karınça, karınçak” demek
. Fince de “Muurahainen” demek
. Arapça da “ نمل “ neml demek
. İngilizce de “ant” demek
. Çince de “蚂蚁” mâyi demek
. Vietnamca da “con kiến” demek

“KALEM” kelimesi
. Eski Türkçe de “yazaç” demek
. Fince de “kynä” demek
. Arapça da “قلم ” galemün demek
. İngilizce de “pen” demek
. Çince de “ 笔” bi demek
. Vietnamca da “cái bút” demek

“ASKER” kelimesi
. Eski türkçe de “ sû” demek
. Fince de “sotilas” demek
. Arapça da “"جندي cündi demek
. İngilizce de “soldier” demek
. Çince de “士兵” shibing demek
. Vietnamca da “lính” demek

“KADIN” kelimesi
. Eski türkçe de “katun” demek
. Fince de “Nainen” demek
. Arapça da” امرأة”imraetün demek
. İngilizce de “women” demek
. Çince de “ 女士” nüshi demek
. Vietnamca “Đàn bà” demek

“KAĞIT” kelimesi
. Eski türkçe de “KAGIT” demek
. Fince de “paperi” demek
. Arapça da “ورق ”varagun demek
. İngilizce de “paper” demek
. Çince de “纸” zhi demek
. Vietnamca da “giấy” demek

“TOPRAK” kelimesi
. Eski Türkçe de “tobur, tobuz” demek
. Fince de “maaperää” demek
. Arapça da “تربة "turbetün demek
. İngilizce de “soil” demek
. Çince de “土壤” túrang demek
. Vietnamca da “đất” demek

“AKCİĞER” kelimesi
. Eski türkçe de “ögken” demek
. Fince de “keuhko” demek
. Arapça da “رئة“rietün demek
. İngilizce de “lung” demek
. Çince de “肺” Fie demek
Vietnamca da “phổi” demek