SASON.

• 24 Ağustos 2023 Perşembe 02:32:22

1896 SASON İSYANLARI.
Damadyan’ın faaliyetleri ve bu faaliyetler karşısında Osmanlı Devleti’nin almış olduğu askeri tedbirler üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, isyanın elebaşısı olan Hamparsum Boyacıyan’ın Sason ve Talori’de yapmış olduğu faaliyetler ve isyanın çıkışı ele alınmıştır. Osmanlı Devleti’nin isyanı bastırması, Hamparsum Boyacıyan’ın yakalanıp yargılanması, dönemin Padişahı II. Abdülhamid’in isyanla ilgili görüş ve düşünceleri de bu bölümde anlatılmaktadır. Yine bu bölümde isyanla ilgili Avrupa’da çıkan haberler ve bu haberlerin Osmanlı Devleti tarafından tekzip ettirilmesi, İngiltere’nin Van konsolos muavini Hallward’in bölgedeki faaliyetleri, İngiliz Hükümetinin verdiği memorandum ve bölgede kendi başına tahkikat yapma gayretleri, Osmanlı Devleti’nin İngiltere’nin bu tutumuna karşı ortaya koyduğu tepkiler ile Fransa’nın tavrı anlatılmaktadır. Üçüncü bölümde, bölgede çıkan olayları araştırmak üzere kurulan Tahkik Heyetinin faaliyetleri ele alınmıştır. Tahkik heyeti, bölgede yaptığı araştırmalar ve isyanla ilgili dinlediği şahitlerin ifadelerinden yola çıkarak bir rapor hazırlamıştır. Bu raporda isyanın ortaya çıkışı, Ermenilerin Müslüman ahaliye karşı yaptıkları zulümler, Ermenilerin kayıpları ile ilgili iddiaları ve Ermeni Köyleri’nin yakılması konuları üzerinde durulmuştur. Ayrıca komisyonda İngiltere, Fransa ve Rusya temsilcileri olarak görev yapan konsolosların hazırladıkları rapor Osmanlı heyetinin hazırladığı raporla mukayese edilmiştir. Dördüncü bölümde ise II. Sason İsyanı ele alınmıştır. Taşnaksutyun Komitesinin 1898’de yaptığı kongrede, kendisine faaliyet merkezi olarak yalnız Sason ve Talori bölgesini seçmişti. Alınan bu karar üzerine Rusya ve diğer bölgelerdeki Ermeni komitecileri Sason’a gelmeye başladılar. Karalan, Serop ve Antranik adındaki komiteciler Sason bölgesinde yoğun propaganda faaliyetleri ile bölgedeki Ermenileri Osmanlı idaresine karşı isyana teşvik etmişlerdir. Osmanlı Devleti, Sason’daki Ermeni eşkıyasının faaliyetlerini son vermek maksadıyla askeri kışla inşasına karar vermişti. Ancak bu yöndeki çalışmalar da, Ermeni komitecileri ve bölgede yaşayan yerli Ermeniler tarafından engellenmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti, Ermenilerin bu hareketleri üzerine, 3 Mayıs 1904 tarihinde Salih Paşa komutasında, şekavette bulunan Geligüzan, Akçeser Köy’ü ve Talori bölgesin de askeri bir harekat düzenleyerek, bölgedeki Ermeni eşkıyasını etkisiz hale getirmişlerdir.”