___Kendi kendini gerçekleştiren kehanetler ve pişmanlık duygumuzdan bahsedeceğim biraz...

Yatırım yaparken psikolojimizi etki eden birçok faktör var.
Sadece yatırımı etki eden değil, hayatımızın birçok noktasında bizi etkileyen bir teoriden bahsetmek istiyorum.

"Kendini gerçekleştiren teori".

Bu teori, hayatımızı davranışlarımızı, kararlarımızı oldukça etkileyen bir yapıya sahip.
Yatırım kararlarımızda, bundan payını alıyor tabi ki.
Aslında bu teori, halk arasında “kendini gerçekleştiren kehanet” olarak da adlandırılıyor.

Kendini gerçekleştiren kehanet, davranışlarımızın ,inançlarımızın etkilenip beklentilerimizin şekillenmesi, dönüşmesiyle sonuçlanıyor.
Bu durum, inançların, davranışları nasıl etkilediği ve kendi elimizle onları fark etmeden gerçek kıldığımızı anlatıyor bize.

Şu an biraz karışık geldiğini farkındayım.
Örneklendirdikçe, ne demek istediğimi anlayacak ve hatta belki tanıdık gelecek bu size.

Kendini gerçekleştiren kehanet örneklerini, aslında ilk kez, eski Hint ve Yunan literatürün de rastlıyoruz.
Ancak modern anlamda 1948 de ilk kez detaylıca ele alınıyor.

İnsanların inançları ve fikirleri, doğru ya da yanlış olsun, düşünme biçimlerini derinden etkiliyor.
Ve böylece onları gerçeğe dönüşmeye zorlayacak şekilde hareket etmeye yönlendiriyor.

Bunu biraz daha açabilmek için size, yakın zamanda Liseye başlayacak Rıza ile tanıştırmak isterim.

Rıza, sevimsiz tuhaf ve biraz garip olduğunu düşünüyor kendinin.
Zaten bu yaşlarda gençlerde buna benzer duygu ve düşüncelere sıklıkla rastlıyoruz.
Rıza’nın kendiyle ilgili düşünceleri ve beklentisi böyle olunca ,sınıfta hiç arkadaş edinemeyeceğini veya kimsenin onunla oturmak istemeyeceğine dair düşünceleri ve inançları oluşmaya başlıyor dolayısıyla.

Yani kendini öyle gördüğü için, etrafında öyle algılayacağını düşünmeye başlıyor.

Bu güçlü inançları doğru olsun ya da olmasın Rıza’nın sınıfa girdiğinde davranış şeklini etkiliyor değil mi, bu doğal olarak. Garipseneceğini düşünmesi.

Ortada hiç böyle bir durum yokken Rıza’nın bu düşünce sebebi ile tuhaf ve utangaç davranmaya başlıyor.
İşte bu noktada bu davranış muhtemelen sınıftaki diğer çocuklara da yansıyor.

Rıza’ya mesafeli yaklaşmaya başlıyorlar bu seferde o insanlar.
Belki de bu yüzden Rıza’ya yaklaşmalarını onunla birlikte oturmalarını engelleyecek bir durum ortaya çıkıyor.

Böyle bir senaryoda Rıza kaçınılmaz olarak diğer çocukların ona nasıl davranacağına dair kendi kehanetini gerçekleştiriyor.

Bu tip insanlarla sizde sıkça karşılaşmışsınızdır, biraz çekingendir bir adım geride duruyordur.
Hatta o insanların, burnu havada, bazen havalı olarak adlandırdığımız olur.

O daha da geri durup çekindikçe, insanlar ona daha da mesafe koymaya başlar.

Böyle olunca da, aslında kendi kendine gerçekleştiren bir durum oluşmaya başlar öyle bir durumda bir beklenti karşılanmış olur.

Hayatımızda birçok alandaki davranışlarımız, kendi kendini gerçekleştiren teoriden etkilenebiliyor.

Bir toplantıya gireceğimiz zaman, bir sınavımız olduğunda ,hatta o haftanın burç yorumlarını bile okuduğunuzda bundan etkileniyor olabilirsiniz.
Belki hiç fark etmiyoruz, hatta belki inanmıyoruz bile burcumuza ama, burcumuzda yazanları gerçekleştirmeye yönelik davrandığımızı söyleyen araştırmalar bile var.

Haftalık burcunda şanslısın, eline para geçebilir gibi bir yorum okuduğunda nasıl etkilenebileceğini bir düşün.

Yeni bir yatırımcıysan, ekranı açıp, borsalarda dolaşma davranışın artabilir, ekran süren uzayabilir bu hafta en azından.
Kendi kendini gerçekleştiren kehanetin, burçlar, çekim yasası ve benzeri birçok konuyu açıkladığına dair yorumlar görüyoruz.

Peki ,birde finans dünyası yatırımlarımızı nasıl etkiliyor ona bakacağız...

Diyelim ki, bir gurup insan, dedikodu olsa da bankanın iflas başvurusu bulunacağına dair yanlış bir inanç geliştiriyor.
Çevreleriyle konuşarak ta bu duyumun yayılmasına sebep oluyor.
Sırf bu dedikodu sebebiyle, korktukları için birçoğu bankaya gidip paralarını istiyor.
Taktir edersiniz ki, bankanın elinde bir anda yüklü nakit çıkışı, bu denli karşılayamadığı nakit akışı, onu iflasa kadar götürebiliyor.

Piyasalardaki spekülasyonlar da, buna benzer şekilde etkiler yaratabiliyor.

Özellikle, sosyal medya yüzünden, haberlerin doğru veya yanlış fark etmeden büyük hızla yayıldığını ve insanların etiketlendiğini dedikoduların yayıldığını görebiliyoruz.

Belli bazı kişi ve kurumlar, şirketler tarafından ortaya atılan haberler piyasanın yönünü etkileyebiliyor.

Sadece hisselerde değil, kripto para piyasasında da buna benzer gerçekleşebiliyor.

Şirketlerin bazı kripto para alımları yaptığına dair, haberler çıktığını görmüşsünüzdür.
Bu haberler, kulaktan kulağa yayıldıkça insanlar o kripto paranın yükseleceğini inanmaya başlıyor.

Bu inançları da tahmin edersiniz ki, onları alım yapmaya yönlendiriyor.
Bir bakmışsınız ki o kripto paranın fiyatı git gide yükselmeye başlıyor.

Aynı şekilde bazen bazı kişi, kurum ve ya ülkeler kripto para hakkında yasaklar düzenlemeler satışlar yapacağına dair söylemler başlatıyor.

O kripto paranın düşeceğini düşünen herkes, kendini korumaya alıyor ve satışlar başlıyor.
Bir bakmışsınız ki fiyat gerçekten de düşüşe geçmiş bu sefer.

Bu örnekler, kendini gerçekleştiren kehanetin kitlesel olarak bizleri nasıl etkilediğini gösteriyor.

Şimdi biraz daha bireysel deneyimlerimiz hakkında, daha farklı bir yönden konuşmak istiyorum.

Yaptığımız bir yatırım düşüşe geçtiği zamanlarda, bir takım duygular deneyimleriz.
Kaygı, korku, suçluluk onlardan bir kaçıdır.

Ancak, bir tanesi, içinde olduğumuz durumla ilgili, aksiyon almamıza harekete geçmemize engeller ve bizi donuklaştırır.

O da pişmanlık duygusu.

Bu duygu ,kendi kendini gerçekleştiren kehanete bile sebep olabiliyor.

Davranıl- sal finansta en önemli önyargı eğimlerinden biri ,kaybeden yatırımları kazananlardan daha uzun süre elde tutmaktır.
Kaybedeni kazanandan daha uzun süre elde tutmak.
Bunun adına yönelim etkisi diyoruz.

Yönelim etkisinin, çoğunlukla pişmanlık korkusundan kaynaklı olduğunu araştırmacılar düşünüyor.
Çünkü, zarar eden bir yatırımı sonlandırmak, kişinin zihninde hatalı olduğunu kabul etmesi anlamına geliyor ki bu insanın kendiyle çelişmesi olur, kimse kendiyle çelişmek istemez en azından evrem- sel olarak.
Zararıyla o anda yüzleşmek ve hatayı kabullenmekte pişmanlık duygusunu getiriyor beraberinde.
Tam da bu sebeple, yatırımcılar pişmanlık duygusundan kaçmak için düşmeğe devam eden yatırımı.
Belki yükselir umudu ile tutmaya devam ediyor, aslında kendi ile kararları ile ters düşmemeye çalışıyor.

Semra EROĞLU Şiirleri sevdiren kadın