MEMİK KİYA KÖY ODASI - Nafi ÇAĞLAR

• 4 Haziran 2023 Pazar 11:50:00

MEMİK KİYA KÖY ODASI - Nafi ÇAĞLAR

Ön Bilgi ; Yerleşik hayata geçildikten sonra Türk Obaları köylere dönüşmüştür. Her köyde olmasa bile, köylerin çoğuna köy odaları yapılmıştır. Bu köy odaları ya köyün imecesi ile ya da köyden ileri gelenlerden birisinin çabasıyla yapılırdı. Oğuz boylarına bağlı Mahmatlı Obası’da Antep Karayusuflu, Koçlu ve Gemrik köylerini kurmuşlardır.

Oturma Odası ; 1940? yılında Hasan Ağa oğlu Memik Kiya tarafından yapılmıştır. Bu nedenle adı Memik Kiya Köy Odası olarak anılmaktadır. Köyün tam ortasına, altlı üstlü tek odalı dam olarak yapılmıştı. Duvar genişliği Doksan santimetre kadardı. Çevrede çok fazla bulunan, bölgede köylerde kara taş denilen, dayanıklı bazalt taşları kullanılmıştı. 3 metre yükseklikte, 3 metre genişlikte ve 6 metre uzunlukta yapılmıştı. Kara taşları tutturmak için Mahmatlı’dan killi toprak getirilmiş, malların (büyükbaş hayvanların) mayıslarıyla (taze dışkılarıyla) ve samanla karıştırılarak oluşturulan oluşum (harç) ile tutturulmuştur. Damın üstüne önce kavak ağaçları birer karış arayla, enine duvar üstlerine yatırılmış, onların üstüne kırıntılar (ağaç dalları) serilmiş, üstüne çalılıklar serildikten sonra üstüne karışım harç dökülmüştür. Alta yağmur suyu geçmesin diye loğ* ile toprağı sertleştirme olayı gerçekleştirilmiştir. Tepede iki tağası (penceresi), ön cephede Üç tağası mevcuttu. Giriş sağda, eşikliğin üst yanında eşya koymak için yaklaşık yarım metre yükseklik ve biraz daha fazla genişliğe sahip, İki karış kadar duvar içine doğru derinliği olan, eşya koymak için kullanılan ve yörede göz denilen bir vardı. Giriş karşıda ise Üç tane yataklık/örtülük vardı. Gündüzleri döşek, üzerine yorgan ve üzerine yastık konulurdu. Yerde el işlemeli kilim veya el işlemeli halı bulunurdu. Kilim/halı üzerinde yer minderi ve arkasında yastık olurdu. Bir zamanlar benim de içinde olduğum köy çocukları Üç yıl burada ilkokul okudular.
Ahır (Alt Kat ) ; 6 metre uzunluk, 3 metre genişlik ve 2 metre yüksekliğe sahiptir. Odanın sadece ön cephesinde yani kapının olduğu duvarda, aydınlatma amaçlı iki tağa yapılmıştır.Tağaların tam karşısında yani girişe göre karşı duvarda, yerden 1 metre yükseklikte, yarım metre yüksekliğe, 40 santimetre genişliğe ve İki karış derinliğe sahip yemlikler yapılmıştır. Burası gelen konukların atlarının yem yemesi için kullanılır. Böylece atların barınması da sağlanmış olur.Kavak ağacı yeteri kadar bulunmadığı için, bölgede ağırlıkla yetişen meşegiller doruklar (ağaçlar) ahır damını örtmek için kullanılıyordu. Alttan üste sırasıyla kırıntı, çalı ve toprak konularak, önce düzleştirme sonra sertleştirme işlemi yapılır. Burası ahırın üstü, oturma odasının ise altı olmaktadır. Yani zemin topraktır.
Civar köy odaları ; Civar köylerdeki köy odalarının bazıları 3 m. genişlik 5 m.uzunluk ya da 3 m. genişlik 4 m.uzunluk şeklinde olurlardı. Yani uzunluk değişirdi, genişlik değişmezdi. Genişliğin hep aynı olmasının en önemli sepeplerinden birisi kullanışlılık bir diğeriyse yöreseldir.
Köy odasında gençler ; Köyün gençleri köy odasında toplanır, çay içerler, bağlama çalar, türkü söylerler ve eğlenirlerdi. Böylece hoçça vakit geçirirlerdi. Küçük çocuklar da yanlarında olur, onlara bakar ve topluma uyumu sağlamayı ve kültürü öğrenirlerdi.
Köy odasında toy ; Bu yerin daha önemli işlevi vardı. Köyün yaşlıları toplanır, köyle ilgili ortak kararları alır, varsa sorunları giderirler, özetle köyü buradan yönetirlerdi. Diğer zamanlarda gençlere bırakılırdı. Bu yere “köy odası” denirdi. Ben de çocukluğumda ve gençliğimde bütün bunları yaşadım. Bizim köydeki köy odasının ise, babam rahmetli tarafından kendi parasıyla yaptırmış olduğunu söylerlerdi. Mülkiyeti babama ait olup, köyün ortak malı olarak kullanılmaktaydı. Bu nedenle adı “Memik Köy Odası “olarak biliniyordu. Biz bu yazımızda köy odasının kültür yönünü ele alacağız. Köylüler köy odasına toplanırlardı, yaşlılar en üst baştaki tek döşeğe oturturlardı. Ona göre yaş sırasına göre aşağı doğru sıralanırlardı. Gençler içerde eşik önünde olurlardı. Tam oturmazlar diz üstünde dururlardı. Bunun anlamı hemen ayağa kalkıp, hizmet etmeye hazır beklemekti. Çocuklar eşik dışında yani kapı aralığında olurlardı. Kış olur, hava soğuk olursa içeri sıkıştırılır kapı kapatılırdı. Yoksa kapı aralıklı kalır dışarıdan sırasıyla kafalarını içeri uzatarak kapı aralığından bakarlar ve meraklarını giderirlerdi. Orta yaştan kendisini kabul ettirmişler yaşlıların yanına, gençlerden kendini kabul ettirmişler de orta yaşlıların yanına alınırdı. Bütün bu düzenlemeleri, daha çok orta yaştaki ev sahipleri yapardı. Yaşlılar dışında üst başa sadece” baş seçilen kişi” oturabilirdi. Aslında bu saydıklarımız tamamen oba kültürü. Yani göçebeyken çadırda oba kültürü, yerleşince köyde oda kültürü olmuştur. Eskiden “oba beyi” günümüzde “köy muhtarı” olmuştur. “Köy ihtiyar heyeti” de adını obanın ihtiyar heyetinden almıştır. Uruğlar da (aileler de) obaya veya oymağa bağlı yaşamışlardır. Eskiden obanın sonradan ise odanın o günkü yönetimini en yaşlı üye yapardı. Önce yaşlılara, sonra orta yaşlılara en son olarak ta sadece kendisini onaylatmış gençlere sorardı ve çoğunluğa göre sonuca bağlardı. Pek özelliği olmayan gençler hizmet eder söze girmezdi. Kendisine söz verilmeyen gençler ise, askerliğini yapmamış ve henüz evlenmemiş gençlerdi. Bunların her ikisini de yapmamış, uyanık geçinen ve sorulmadan söze karışan gençler ukala kabul edilir ve hoş karşılanmazdı. Onlara şu deyim ile uyarı yapılırdı. “ Askerliğini yapmayan ve evlenmeyen adam sayılmaz” Bu deyimde adam sayılmaz ifadesinin “sen henüz olgunlaşmadın” anlamında kullanıldığını herkes anlar. Evlenme veya askerlik eylemlerinden birisini yapmış ve kendini göstermiş olan gençlere düşünceleri sorulurdu. Yani yolları kapatılmaz, açılırdı. “Akıl yaşta değil baştadır.” Atasözüne uyan gençler bunlardır. Bizim kuşaktan bir önceki kuşakta ise, ramazan ve kurban bayramlarının son günlerinde de bir araya gelerek, bayramlaşır ve ortak yemek yerlermiş diye anlatırlar. Bunu yaşatanlara ne mutlu. Bizim köy odasının yapımı üzerinden 50-60 yıl geçmiş olduğu dönemde artık ömrünü tamamlamaya başlamıştı. Çünkü kara taşlar ile yapılan damın taşlarını tutturmak için çamur kullanılmış ve üstü de ağaç, çalı ve toprakla örtülmüştü. Biz de kültür yaşasın diye orasını köy ortamına göre yeniden yaptırdık ve köyün ortak kullanımına açtık.
Köy odasında kurultaylar ; Köy odasında kurultaylar ; 1) a) 08.08.2008 tarihinde Mahmatlı Hacı Ömerli Oymağı Derneğini kuruldu. b) 2009’da ilk yıldönümünde burada “T.C. Mahmatlı Oymakları Kurultayları” nı başlatıldı. 2015 yılına kadar düzenli devam edildi. c) Mahmatlı Yörük Türkmenleri Derneği yönetim merkezi olması onaylandı. 2) a) 2010 yılında “Türkiye Kızık Boyu Kurultayları” nı yine burada başlatıldı. 2015 yılına kadar burada, daha sonra değişik yerlerde devam edildi. b) Kızık Boyu Dernekler Birliği merkezi kabul edildi. 3) a) 2011 Kasım ayında T.C. Milli Kültür Dernekleri Kurultayları yine Memik Kiya Köy Odası’nda başlatıldı. 2015 yılına kadar devam ettirildi. b) Kurultay merkezi burası kabul edildi.
Değerli okuyucularım; sanal ortam artık hayatımızın bir gerçeği olmuştur. Sanal ortam kişisel gerçeklik hakkında ciddi ipuçları verir. Sanal ortamlar da yazılan sözcükleri seçmek sanat işi değil, niyet işidir. Tahsil ile de doğrudan ilişkili değildir. Çünkü bir insan oraya yazdığı cümlenin içinde yer alan bir sözcüğün karşısındakini rahatsız etmişse veya yanlış anlamasına sebep olmuşsa, iyi niyetli olan ve okuma yazması ancak kurtaran bir insan olsa bile açıklama yazısıyla karşısındakine ve ortama olumlu yaklaşan açıklama yapar. Sorun oluşmadan önlenir. Oluşsa bile çözülür. Bu tip insanları, tahsil yapmış art niyetli insanlara tercih ederim. Bu açıklamadan sonra ben şu benzetmeyi yapmak istiyorum. İşte bizim “sanal vatsap topluluğumuzu” yukarılarda özetle anlattığım “gerçek köy odasına” benzetiyorum. Hani bazı boydaşlarımız boy çalışmalarını önemsemeyip, nedenlerini bize söylemeyip, sessiz sedasız ayrılıp gidiyorlar ya, bunları köyün ortak sorunlarıyla ilgilenmeyip, usulca yerinden yekinip, dışarı çıkıp evine giden köylülerime/obalılarıma benzetiyorum. Bunu bize yapan çok oldu. Ya da odada ( watsapta) saygısız konuşan birini birimizin vatsaptan çıkarmasını, bir insanı odadan çıkarmaya/kovmaya benzetiyorum.

NAFİ ÇAĞLAR
Mahmatlı Oymağı adına 19 Mayıs 2023 Salı / İstanbul

* Loğ ; Toprağı veya toprak harcını düzleştirmek ve sertleştirmek için taştan silindir. Tepelerinde oyuk olur. Buraya takılan tahta veya metal çengellere ip bağlanıp çekilir.