KARAKOYUNLU ATA OCAĞI

• 29 Mayıs 2023 Pazartesi 08:38:41

IĞDIRIN YAKIN TARİHİNE NOTLAR XXXVIII
TARİHİ ARAÇ GEREÇLERİN YER ALDIĞI KARAKOYUNLU ATA OCAĞI
Iğdır’ımız da neredeyse her köy de bir Ata Ocağı kurulmuş ve kurulmaktadır.
Geçtiğimiz hafta sonu Karakoyunlu Ata Ocağının kurucusu ve aynı zamanda İstanbul Azerbaycan Derneği Başkanı Sefer Karakoyunlu’ya çat kapı yaptım. Karakoyunlu Ata Ocağını ziyaret edip, çoğu çocukluk dönemimizin modern el aletleri ve araçları olan Ata Ocağı alanında açık hava müzesi gibi sergilenen, insanı geçmişine alıp götüren ocağı gezdim.
Anılar Ata Ocağında sergilenen malzemelerle birlikte tazelendi. Öküz ve At arabaları, su arıtma, yarma/bulgur yapmak için dibek, taş köfte için et dövme taşları, çerçilerin terazileri, ersin, refete, tırpan/kerantı ağzı döymek için çekiç, zindan, buğday/nohut öğütmek için minik değirmen dester, analarımızın çeyiz sandığı, Azerbaycan tarihinde önemli bir yeri olan kömür semaveri bir bölümde yer almaktaydı.
Karakoyunlu ilçesinin tarihi hakkında bilgi, Büyük şair Şehriyar’ın 125 kıtalık Heyder Babaya Selam şiiri ve Büyük Önder M. Kemal Atatürk’ün resminin yer aldığı büyük bir tablo ve Türk ve Azerbaycan bayrakları Ata Ocağı girişini süslemektedir. Ayrıca Türk Cumhuriyetlerinin bayrakları ayrı bir köşede sergilenmektedir.
Ata ocağının bir köşesini süsleyen maşna (buğday tanesini samandan ayıran makine) yukarıdan malzemeyi döktükten sonra samanı öne üflerken altındaki elekten buğday taneleri kolunu çevirdikçe ayrışarak altına döken makine idi. Rahmetli Babam H. Salih Şıktaş iki tane almış ve uzun zaman bu makinayı çalıştırmıştı. Çıkan buğday teneke hesabı sayılır ve yüzdelik oranla maşna hakkı verilirdi. Carcar, pulluk, mergiz, şana, kül alan, tapan, harmanda buğday saplarını ezen harman döven, yün tarakları, yer masası, elek, nehre, yayık, gaz lempesi/lambası, seneyh/toprak su testisi, kedi, köpek taş su yalağı, el burgusu, ağaç rendesi, aile hatırası kilim, demir beşik, aşçı tahta kaşığı gibi onlarca yüz yılları devirmiş el aletleri, malzemeler görmek tarihi yaşamak mümkün.
Karakoyunlu devletinin kültür mirası olan tarihi koç başlı mezarlık geçmişte etrafı duvar yapılarak koruması sağlanmıştır. Görmeye gelen ziyaretçiler tarihi bilgi edinemedikleri gibi karşılarında sahipsiz bir mezarlık bulmaktalar. Örneğin Ata Ocağı Kurucusu Sefer Karakoyunlu gelen ziyaretçiler ile birebir ilgilenmekte, alet edavatı tanımayanlara tanıtımını yapmakta, doyurucu bilgiler vermektedir. Bu noktada sahiplenilmesi, mezarlığın tarihi hakkında bilgi sahibi yerelden bir kişi görevlendirilmesi hiçte fena olmaz.
Ata Ocağı bahçesinde “gül gülnen danışmağda” deyimini kullanmak abartı olmaz bence.
Geçmişin gaz ocağını görünce acı bir hatıramı da yad ettim. Bir oda bir salondan oluşan evimizin mutfak olarak kullandığımız salon/dalan’ın da ga ocağı üzerinde kaynamakta olan çaydanlık çarpmam neticesi ayağıma dökülmüştü, halen izleri var bende. Bahçeden evdeki şark köşesine çıktığımızda masada bekleyen Garmon yüzümüze gülmekteydi. Sefer Başkan yeni öğrendiği “eziz dostum mennen küsüp inciyip” mahnısını/şarkısını garmonda çalarak ifa etti.
İlimizde Ata Ocaklarının yaygınlaşmasına vesile olan Araştırmacı Yazar Coşkun Oğuz bey ve ilk kurulan Melekli Ata ocağının olduğunu belirtirken ve kendisini başarısından ötürü tebrik ederken, bir çok köyümüzde Ata ocaklarımızın kurulmuş olduğunu belirteyim.
Karakoyunlu Ata Ocağının kurucusu Sefer Karakoyunlu beye, geçmiş kültür varlığımıza sahip çıkılması noktasında verdiği güzel hizmetlerinden, fedakarlıktan, tarihini sahiplendiğinden ve toplumu bilgilendirerek sahiplenme duygusunu yeşerttiğinden dolayı içtenlikle kutluyorum. Ata ocağına bağışlanan tarihi eserlerin kime ait olduğu isimleri levhaya yazılarak duvarlara asılmaktadır.
Tarihini, kültürünü, geçmişini, acılarını, neşelerini bilmeyen bir toplum gelecekte kendisini nelerin beklediğini hesap etmekte geç kalabilir. Tecrübe, binlerce nasihatten daha etkindir. Tatil günlerinizde, boş vakitlerinizde ücretsiz olarak gezilebilen Ata Ocaklarını gezip görmek kültürünü öğrenmek olacaktır. Sağ olsunlar, Semaver çayı ikramları da konukseverliğimizin göstergesi elbette. Güzel bir gündü.
Teşekkürler Coşkun Oğuz bey, Teşekkürler Sefer Karakoyunlu bey… Emir ŞIKTAŞ