CUMHURİYET GAZETESİ.

• 11 Mayıs 2023 Perşembe 18:33:22

CUMHURİYET GAZETESİ.
Cumhuriyet gazetesinin isim babası Atatürk’tür. O sıralarda Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen ilk gazete olan Yeni Gün’ü yayımlamaya devam eden Yunus Nadi (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924 tarihinde Cumhuriyet’i iki ortağı Nebizâde Hamdi ve Zekeriya Sertel ile birlikte -günümüzde Pembe Konak adıyla anılan- eski İttihat ve Terakki Fırkası Genel Merkez binasında kurdu ve gazeteyi yönetmesi için Zekeriya Sertel’i görevlendirdi. Hüseyin Cahit (Yalçın)’in Tanin’i, Velid Ebüzziya’nın Tasvir-i Efkâr’ı ve Ahmet Emin (Yalman)’ın Vatan’ına karşı yayına başlayan gazete, o dönem için 1 milyona yakın nüfuslu şehirde 7 bin adet satıyordu. Gazetenin adının altında Türkçe yevmi gazete, idare yeri İstanbul, Cağaloğlu yazıyordu. İlk sayıda Yunus Nadi’nin sunuşu ve Mustafa Kemal ile yaptığı röportaj vardı.
Baskı, elle dizilip rotatiflenirdi. İlk defa 1930’da linotip baskıyla beraber resimlerle yayımlandı. Gazetenin başlığının yazı tipi günümüze değin çok az değişti; sadece u harfiyle t harfinde küçük değişiklikler yapıldı. Reklamlara Latin alfabesine geçişle 1928’de çağdaşlaşma hâkim oldu. 1930’da küçük ilan yayımlarına başladı. Aynı yıl ilk renkli ilanı aldı ve ilk renkli fotoğrafı yayımladı. Fotoğrafçılar Namık Görgüç, Selahattin Giz idi.
Dağıtımı 1934’e kadar Artin Efendi yaptı. Ayrıca posta yoluyla abone sistemi vardı. O yıllarda basın İstanbul’da toplanmıştı. Dağıtım ulusal çapta olmadığından bir günün gazetesi Eskişehir’den sonra ertesi gün elde olurdu. Ankara’dan sonra ise bir haftalık gazete okunurdu.
Yunus Nadi 1924’ten 1945’e kadar başyazardı; bazen Zekeriya Sertel, Yakup Kadri, Abidin Daver, M. Nermi, Şükrü Kaya da başyazı yazdı. Yunus Nadi’den sonra 1991’e kadar gazetenin başyazarı oğlu Nadir Nadi Abalıoğlu oldu, diğer oğlu Doğan Nadi Abalıoğlu ise fıkra yazıyordu.
İlk sayılarda yazarlar; Ziya Gökalp, Aka Gündüz, Hasan Bedreddin, Reşat Ekrem Koçu, Ahmet Rasim, Peyami Safa, Ahmet Refik, İsmail Habip, Abidin Daver, Cenap Şahabettin, Vedat Nedim Tör, Halit Ziya, Cevat Fehmi Başkut, Mümtaz Faik, Fuad Köprülü, Halit Fahri idi.
1928’den sonra ilk sayfada Ramiz karikatürü yer aldı. İkinci sayfa bilim adamlarının yazılarına ayrılmıştı ve bu gelenek sürdü.
8 sayfalık gazete, II. Dünya Savaşı’ndan kaynaklanan kâğıt kıtlığı nedeniyle 4 sayfaya indi. 10 yıl sonra tirajı 25 bine, 1939’da 62 bine çıktı.
İlk kapatılması 29 Ekim 1934’te 10 gün süreyledir. 1940’ta hükûmetin yayın politikasına aykırılıktan 90 gün kapalı kaldı.
1932’de Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği Türkiye’nin dördüncü güzellik yarışmasında birinci olduktan sonra Belçika’da aynı yıl yapılan, o zamanki adı International Pageant of Pulchritude olan "Dünya Güzellik Yarışması"nda Dünya Güzeli seçilen "Keriman Halis Ece"nin haberi gazetenin 1 Ağustos 1932 tarihli sayısında tam sayfa verilmişti.
Özel sayfaları içinde çocuk, kadın, moda, sinema, iktisadiyat, tayyarecilik, askeri bahisler, tarih, spor, ilmî musahabe, mizah, röportaj sayfaları vardı. 1933’te 10. yıl, 1938’de 15. yıl ekleri verdi. 1936’da Mimar Sinan ve Çanakkale özel sayılarını yayımladı. Haftanın filmleri sayfası 1930’da başladı. Latin harfli gazeteye geçişte promosyon da başladı, ucuzluk kuponları verildi. Güzellik ve müzik yarışmaları düzenledi. 1932’de Keriman Halis’in dünya güzeli seçilmesiyle satışı arttı.
En etkin kampanya Menemen’de öldürülen Kubilay içindi (23 Aralık 1930). 1925’te gazetenin Fransızca baskısı Le Republique adıyla çıktı ve 1952’ye dek yayımlandı. Cumhuriyet yayına başlarken kapatılan Yeni Gün 1931’de tekrar çıkarıldı. 1935’te gazete yanında kitap da yayımlandı.
Kuruluşundan II. Dünya Savaşı’na kadar CHP’yi destekledi, Yunus Nadi 1939 seçimleriyle Meclis’e girdi ve 6 dönem İzmir, Menteşe, Muğla Milletvekillikleri yaptı. II. Dünya Savaşı’ndaki tutum sebebiyle Yunus Nadi ve gazete CHP’den Demokrat Parti’yi desteklemeye yönelince, Abidin Daver ile Yunus Nadi 1943 seçimlerinde aday gösterilmediler. 28 Haziran 1945’te Yunus Nadi öldü. Mirası Cumhuriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.’ye geçti.
Çok partili döneme geçişte Demokrat Parti’yi destekledi; Başyazarı Nadir Nadi de 1950’de DP listesinden Bağımsız Milletvekili seçildi. Ancak 1954’ten sonra DP iktidarına karşı sert bir muhalefet yürüttü. 27 Mayıs 1960’tan 12 Mart 1971 dönemine değin genelde asker-sivil aydın kesimin ilerici görüşlerini dile getiren etkili bir yayın organıydı. 12 Mart döneminde bir ara yönetimin el değiştirmesi sonucu tutucu bir gazete görünümü aldı. 1973’te yeniden eski çizgisine döndü.
20 Ağustos 1991’de Nadir Nadi’nin ölmesinden sonra bir yandan ortaya ekonomik sıkıntılar çıktı, bir yandan da Yayın Kurulu içinde anlaşmazlık baş gösterdi. Yayın Yönetmeni Hasan Cemal’in politikasını beğenmeyen ve sermaye çevrelerine yaklaşıldığını ileri süren İlhan Selçuk ve Uğur Mumcu gibi yayın kurulu üyesi köşe yazarlarıyla onları destekleyen Cüneyt Arcayürek, Ali Sirmen, Ergun Balcı, Oktay Akbal, Melih Cevdet Anday’ın da aralarında bulunduğu 80 kişi 5 Kasım 1991’de gazeteden ayrıldı. Olayı protesto eden okurların gazete almayı bırakması üzerine günlük satış ortalaması 120 binlerden Aralık 1991’de 50 binlere kadar düştü. Bu durum üzerine Hasan Cemal ile Yazı İşleri Müdürü Okay Gönensin Cumhuriyet’ten ayrıldı. Bir süre sonra ayrılanların bir bölümü geri döndü. 8 Nisan 1992’de yeni bir Yayın Kurulu oluşturuldu ve İlhan Selçuk ölümüne kadar sürdüreceği başyazarlık görevine başladı.
Selçuk, 21 Mart 2008 tarihinde saat sabah 04.30 sıralarında Ergenekon operasyonu kapsamında gözaltına alındı ve iki gün sorgulandıktan sonra tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı.
1 Temmuz 2008 sabahı, iddia edilen Ergenekon örgütü soruşturması kapsamında İstanbul Özel Yetkili Cumhuriyet Savcısı Zekeriya Öz’ün talimatıyla Ankara Emniyet Müdürlüğünün Terörle Mücadele Şubesi tarafından gazetenin yeni açılmış Ankara Bürosu aranmış ve Ankara Temsilcisi Mustafa Balbay da evinden gözaltına alınmıştır.[3] Gazetenin Ankara bürosundaki arama sona ermiş; emniyet güçleri 2 dizüstü bilgisayar, 1 bilgisayar kasası ve Mustafa Balbay’a ait bazı belgelere, savcılığa teslim etmek üzere tutanak tutarak el koymuşlardır.[4]
Gazetenin bir diğer köşe yazarı Erol Manisalı, 13 Nisan 2009 Pazartesi itibarıyla, yine Ergenekon soruşturması kapsamında gözaltına alındı. Daha sonra mahkemeye sevk edilen Erol Manisalı, üç ay tutuklu kaldı ve sağlık sorunları nedeniyle tahliyesine karar verildi.
Okuyucuları tarafından CUMOK (Cumhuriyet Okurları) adında bir sivil toplum hareketi kurulmuştur.
8 Mart 2015 tarihinde, gazetenin yeni Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar’ın girişimiyle sayfa düzeni ve tasarımında değişim yapıldı.
7 Eylül 2018’de Cumhuriyet Vakfı’nın başkanlığına Alev Coşkun getirildi, Aykut Küçükkaya ise yeni Genel Yayın Yönetmeni oldu.