ŞİİR &ANTOLOJİ İLİŞKİSİ

• 13 Nisan 2023 Perşembe 12:34:52

ŞİİR &ANTOLOJİ İLİŞKİSİ

Elbette şiir ve antoloji arasında sıkı bir ilişki vardır. Önce şiir ve antolojiyi ayrı ayrı tanımlamalarla işe başlayalım.

Şiir, neredeyse dilin doğuşuyla beraber ortaya çıkan bir yazın türüdür. Şiiri tanımlamak için binlerce ifade kullanılmışsa da doğru ve değişmeyecek bir tanıma ulaşmak olanaksız gibi görünmektedir.
Konunun anlaşılması için birkaç tanımlamaya bakalım;

Şiir dar bir alana sıkıştırılmış az sayıda sözcükle yoğun anlamlar aktarma gücüne sahip olan yazınsal bir iletişim aracıdır. Şiirde, anlam yoğunluğu, doku zenginliği, biçim sıklığı vardır.
Şiir bir ırmaktır; kâh usul usul akan, kâh çağlayan. Kalemi eline alan kişinin yüreğindekileri kelimelerle dans ettirmesidir.

İnsan duygusunun ruh ve düşüncelerinden, yaşanmışlıklarından sıyrılıp, düzenli ve anlatımı okuyanı içine alacak şekilde yazıya dökülmesidir.

Şiirde en önemli nokta şudur, bu şiiri önce yazan beğenmeli, anlatımından etkilenmeli ki, okuyana da aynı duyguları yansıtabilsin.

Şiir, duygu birikimi, iç dünyasının dışa vurumu, gözyaşlarını, acılarını, sevinçlerini,sevgilerini aşklarını anlatabilme şeklidir.

Şiir, yüksek ses ile seslendiremediğimiz duyguların kağıtlara dökülüp oradan binlerce insanin yüreğine seslenebilme biçimidir.

Şiir, türküdür, nağmedir, sazın telindeki notalardır, sevgiliye yakarış, sevdaya uzanış, kara düşünceleri beyinden kovma ve hayata güzel gözlerle bakabilme şeklidir.

Şiir sevdadır, aşktır,ah çekmektir, umuttur, ışıktır ve her şeyden önemlisi yaşama biçimidir.
Tüm bu tanımlamalardan sonra şöyle denilebilir, şiirde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta şiir, diğer yazım türlerinden farklı olarak yazılmalı. Öykü, roman yazımında geniş anlatımlarla kata kata yazılır. Şiir ise fazlalıklar ata ata yazılır.

Şiir yazımında giriş gelişme ve sonuç bölümlerine dikkat edilmeli.Girişte anlatılmak istenen birkaç dizeyle anlatılmalı. Gelişme bölümünde anlamlı dizelerle zenginleştirmeli. Sonuç bölümünde ise altın vuruşla taçlandırılmalı.O zaman amaçlanan hedefe varılır düşünüyorum.

Antoloji konusuna gelince; hemen şu soruların yanıtını aramalıyız;Antoloji nedir, özellikleri nelerdir?
’’Antoloji şiir veya düzyazı parçalarından seçilerek oluşturulan kitaplara denilmektedir. Genellikle aynı tür eserlerin bir araya getirilmesi ile oluşturulan antoloji belli dönemlerde ortaya konulmuş değişik türlerdeki seçme eserlerden de oluşabilmektedir. Belli bir ulusun edebiyatından ya da dünya edebiyatından seçilmiş parçalarla da antoloji oluşturulabilmektedir.

Antoloji yapılmasının amacı her çeşit okuyucuya seslenebilecek örnekleri bir araya getirmektir. Bu eserlerin seçilmesi seçmeyi yapanın beğenisi ön planda tutularak yapılmıştır. Fakat geniş zaman dilimlerini kapsayan antolojilerde o çağda sevilmiş ve daha sonraki dönemlerde beğenisini sürdürmüş edebiyat ile uğraşanların değerlendirilmesinden geçmiş olan eserlere yer verilir.

Antolojilerin en büyük özellikleri edebiyat tarihi olma görevlerini yüklenmeleridir. Özellikle ülkemizde Tanzimat döneminden sonra yazılar pek çok eser antoloji özelliği taşımaktadır. Antolojilerin diğer bir özelliği ise kamu ölçüsünü ve hazırlayanın beğenisini yansıtmasıdır. Bu sayede okura daha kısa ve özlü bilgiler ve örnekler sunabilir.

Antoloji için şu soruların yanıtı aranmalı;

1 - Antoloji yapmanın amacı, her çeşit okuyucuya seslenebilecek seçkin örnekleri bir araya getirmektir. Bu eserlerin seçiminde seçmeyi yapanın beğenisi ön plandadır. Ama geniş bir zaman dilimini kapsayan antolojilerde, çağında sevilmiş, daha sonraki dönemlerde ise beğenisini sürdürmüş ve edebiyatla uğraşanların değerlendirmesinden geçmiş parçalara yer verilir.

2 - Antoloji ne yapar?
Belli bir ulusun edebiyatından ya da dünya edebiyatından seçilmiş parçalarla da antoloji oluşturulabilmektedir. Antoloji yapılmasının amacı her çeşit okuyucuya seslenebilecek örnekleri bir araya getirmektir. Bu eserlerin seçilmesi seçmeyi yapanın beğenisi ön planda tutularak yapılmıştır.

3 - Antolojik eser nedir?
Yazarların ya da sanatçıların ürünlerinden bilgilendirme, biriktirme/saklama, estetik gibi prensiplerin biri veya daha fazlası amaçlanarak oluşturulmuş derlemelere genel olarak “antoloji” adı verilir.
Şiir antolojileri, şairler için bir ‘başarı belgesi’, ‘nişan’; okurlar için önemli bir kaynaktır. Antoloji hazırlamak zor, ancak değerli ve anlamlıdır.

Bütünlüklü yapısıyla, ayrıntılı bir tarama ve değerlendirme sonucu 1920’den 2000’lere uzanan zaman dilimi içinde edebiyatımızda iz bırakmış şairlerden Orhan Kahyaoğlu antoloji için şu özellikleri sıralıyor;

1. Hazırlayanının kişisel düşünce, eğilim, siyasi-sanat görüşünün eseri ezmemesi; objektif ve tutarlı olması

2. Yer verilen şair ve şiir sayısı; Türk şiirinin panoramasını sunabilecek zenginlikte olması

3. Bilindik antoloji kalıplarından farklı bir titizlik ve ilkeli duruşla şiirlerin özgün bir çeşitlilikte seçilmesi

4. Tarihsel açıdan yakın dönemimize kadar uzanabilmesi

5. Seçilen şairlerin beş ana bölümde toplanması ve bu ana bölümlerin de kendi içlerinde alt başlıklarla irdelenmesi:

Eserde Türkçe şiir serüveninde öne çıkmış, etkili olmuş eğilim, akım ve şairlerin şiirleri dönem içi ve tarihsel süreç karşısındaki konumlarıyla tasnif edilip irdeleniyor.
Sonuç olarak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz; şiir ve antoloji iyi planlandığında değerli eserlerle taçlanabilir.