-men/-man Eki Hakkında

• 14 Mart 2023 Salı 21:43:52

Yapmış olduğum araştırmalar esnasında tesadüfi olarak farkettiğim örnekleri inceleyerek ulaştığım bu açıklama tamamen şahsi fikrimdir. Ancak destekleyici unsurlar paragrafın sonundaki belirtilen hususlardır.
Aktarma Sözlüğü adlı kitabımdaki 2024 numaralı dipnottan:

Türkçe “-men/-man” ekinin sonradan türetildiği veya başka dillerden alındığı pek çok yerde öne sürülmektedir (Farsça -manend gibi). Ancak Radloff’un Asya Türkçesi’ne ait pek çok sözlüğü inceleyerek 1800’lü yılların ikinci yarısında derlediği sözlük çalışmalarına giren bu kelimenin (Küçmen) yanı sıra bu eklerle biten başka kavramlara da rastlanır. Türkçe “-men/-man” eki aslında mastar belirten “-mek/-mak” üzerinden türemiştir. Yani gerçekte mastara uygulanan “-n” eki söz konusudur. Nasıl ki mastar eki olan “-mek/-mak” sondaki “-k” sesinin düşmesi ile “-me/-ma” biçimine dönüşüyorsa değişik lehçe ve şivelerde “-men/-man” ve “-mel/-mal” son eklerinin oluşmasına da sebebiyet vermiştir.

(Bahsi geçen kelimenin Türkiye Türkçesi’nde kullanılmayan kuvvetlenmek, kudretlenmek anlamlarındaki Güçmek/Küçmek fiilinden türemiş olduğu görülmektedir.)