KOÇİ BEY RİSALESİ

17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu duraklama döneminde Koçi Bey tarafından IV. Murat ve İbrahim’e sunulan eleştirel tarzdaki rapor.

Osmanlı’da o döneme kadar padişaha sunulmuş ilk yazılı rapor olma özelliğine sahiptir.

Risalede III. Murad sonrasında devlet yönetiminde baş gösteren aksaklıklar incelenmiş ve önceki padişahların uygulamaları eleştirilmiştir.

Koçi Bey’in,risalesindeki ana eleştiri konuları;

🔸 adam kayırma,
🔸 irtikap,
🔸 zimmet,
🔸 rüşvet

Koçi Bey’e göre,devleti çökerten nedenler?

Dünyanın her yerinde olduğu gibi hükümdarların, kralların, başbakanların, bakanların etrafında daima dalkavuklar, yağcılar, fırsatçılardan örülmüş bir menfaat çemberi teşekkül eder.

Bunlar şahsi menfaatleri, ikballeri uğruna baştaki yöneticileri yanlış istikamete sürüklemekte bir beis görmezler.

Onlar için asıl olan kendi çıkarlarıdır.

Bu çıkar zümre ya da şebekesi yöneticilerin çevresini daralttıkça yöneticiler, bakanlar, başbakanlar halktan giderek uzaklaşıp, farklı ve dar bir azınlığın temsilcisi olurlar.

Osmanlı’nın gerileme süreci, bahsettiğimiz yöneticiler açısından en bariz örnektir.

Bu süreçte yöneticilerin;
dalkavukların, fırsatçıların
ördüğü duvarları aşamadığını görüyoruz.

Entrikaların ayyuka çıktığı bu süreçte devlet mekanizmasının içten içe çürüdüğünü, çöküntü sürecine girdiğini müşahade ediyoruz.

Koçi bey risalesini yayına hazırlayan; Zuhuri Danışman ‘ ın ifadeleriyle:

128312;Osmanlı’nın kuruluş ve yükseliş devrinde hükümdarın geniş yetkisini sınırlayan bir müessese vardı.

🔸Bu müessese İlmiye sınıfı idi.

Koçi Bey in öğütleri ise mühim özellikler içerir.

🔸O padişahlara, devlet başkanlarına daima iyi ve dürüst yöneticilerin kadrü kıymeti bilinmesi gerektiğini tavsiye etmiştir.

🔸Osmanlı nın çöküşünde başta ilmiye ve askeriye sınıfının bozukluğunu gösteren, Koçi Bey, özellikle de değerli yöneticilere ehemmiyet verilmemesi ve sık sık azledilmeleriyle birlikte, yöneticilerin azil korkusuyla devlet büyüklerine karşı dalkavukluk yapmaya mecbur kaldıklarından, Osmanlı nın bozulma süreci başladığını belirtir.

Koçi Bey’in devlet yönetimi ile ilgili tespit ettiği aksaklıkları;

🔸Yüksek dereceli memurluklara yapılan atamaların kişilerin liyakatlerine bakılmaksızın yapılması,

🔸Atamaların sarayda padişaha yakın çevrelerin ön plana çıkarak rüşvet karşılığı yapılması.

🔸Memurların görevdeki başarılarının göz ardı edilerek, çekememezlik ve kıskançlıklar sonucu çıkarılan dedikodular ile haksız yere görevden alınmaları.

🔸 Rüşvetin devletin tüm kademelerinde yaygınlaşması.

Koçi Bey’in halk ve vergi ile ilgili tespit ettiği aksaklıkları;

🔸Vergilerin artan masrafları karşılamak amacıyla artırılması.

🔸Vergisini veremeyen halk üzerinde yöneticiler tarafından baskı uygulanması, olarak belirtebiliriz.

Koçi Bey’in bilim adamları ile ilgili tespit ettiği aksaklıkları;

🔸Şeyhülislam ve kazaskerlerin faziletli, bilgili insanlardan seçilmemesi.

🔸Şeyhülislam, kazasker, kadı ve mülazımların sebepsiz yere görevden alınması.

🔸Kazaskerlik, kadılık ve mülazımlık görevlerinin para karşılığı satılması.

🔸Cahil ve yetersiz kişilerin hatır gönül ilişkisi içinde bu görevlere gelmesi.

🔸Cahil ve yetersiz kişilerin kararlarının adaleti sağlayamaması sonucu bu kişilerin sözlerine ve kararlarına karşı konulması, olarak belirtebiliriz.



Koçi Bey

Sultan IV. Murad ve kardeşi Sultan İbrahim’e sunduğu risâleleri ile tanınan 17. yüzyıl Osmanlı yazar, düşünür ve devlet adamı.

Doğum tarihi: (---)
Görice, Arnavutluk

Ölüm tarihi ve yeri: 1650, İstanbul

Kitaplar:
Koçi Bey Risalesi.

🍁🍁🍁🍁🍁


Hayırlı akşamlar 🌺