Hatay Adının Kökeni

• 18 Şubat 2023 Cumartesi 20:59:19

Hatay’ın adının Hat ve Ay sözcüklerinin bileşiminden oluştuğu iddiası bana pek makul görünmüyor. Sosyal medyada yaygınlaşan bir paylaşıma göre Mustafa Kemal Atatürk bu iki sözcüğü birleştirerek şehre adını vermiştir deniliyor.

Değişik yerlerde paylaşılan bu yanlış olduğunu düşündüğüm bilgiyi düzeltmek için çok uğraştım, uğraşmaya da devam ediyorum. Hatay’ın adını Atatürk’ün verdiği kesin doğrudur. Ama Hat ve Ay bileşimi tamamen tesadüfidir. Tarihte Katay/Kıtay/Hıtay adlı bir Türk kavmi vardır Asya’da. Kelime bileşik değildir. Ne Arapça Hat ne de Türkçe Ay sözcükleri ile hiçbir ilgisi yoktur. Atatürk bu Türk boyunun adını vermiştir. Ayrıca konuyla ilgili olarak divan şiirinde sıklıkla bahsi geçen Hıta, Hıtay, Hıtai olarak anılan ülke adını da dikkate almak gerekir. Şah İsmail tarafından kullanılan Hatai/Hatayi mahlasının kökeni de bazı kaynaklarda Hıtay kavminin sanatlarına olan hayranlığı ile ilişkilendirilmektedir.

Kıtay kavmi ile ilgili iddiayı destekleyen şöyle bir görüş mevcut: Asyadaki Karahıtaylar devleti bu kavmin soyundan gelmektedir. Hatay’ın Türkiye’ye katılması sürecinde bölge halkının eski dönemlerden beri Türk olduğunu ispat amacıyla şehrin Antakya olan ismi değiştirilerek Kıtayların soyundan oldukları öne sürülmüştür. Karahıtay devleti dağılınca bazı topluluklar Anadolu ve yakınlarına gelmişler denilir. Ayrıca aslında değiştirilen şehrin adı değildir. Devletin adı Hatay yapılmıştır. Türkiye ye katıldıktan sonra bu nedenle şehrin adı ile şehir merkezinin adı farklılaşmıştır. (Atatürk benzer bir yaklaşımla Anadolu’da yaşamış olan Hititlerin ve onlardan önce aynı topraklarda yerleşmiş olan Hattilerin aslında Türk kökenli olduklarını öne sürerek bu yönde çalışmalar yaptırmıştır. Hatta kulağa daha Türkçe geldiği için ülkemizde Eti’ler tabiri tercih edilmiştir uzun bir süre.)

Hatay Valiliğinin resmi açıklamasında yine Atatürk’ün bu ismi verdiği kabul edilmekte ancak kökenine dair çok farklı bir görüş öne sürülmektedir. (Alıntı: "Hattena Krallığı adını aldıkları bilinmekte, Hatay adının da buradan geldiği sanılmaktadır. Yöreye bu adı 1936’da Atatürk vermiştir.")