Tüketirken Tükenmek/Planlı Eskitme Nedir

• 27 Aralık 2022 Salı 23:55:49

Kapitalizm, fabrikasyonla seri üretimi gerçekleştirdikten sonra herkesi daha çok tüketime teşvik etmek için çeşitli yollara başvurmak zorundaydı. Bu bağlamda tüketicnin aleyhine "planlı/bilinçli eskitme" durumu ortaya çıktı. Her şey zenginler için,boşuna dememişler "para parayı çeker"diye.

Ürünlerin daha kısa süre kullanılacak biçimde tasarlanması Sanayi Devrimi’nin sembollerinden biri haline geldi. Satın alınan ürünlerin fiyatları düşmüş ve insanlar artık zevkinden alışveriş yapmaya başlamışlardı. Ancak takvim 1929 yılını gösterdiğinde işler değişmeye başladı. Ekonomik kriz baş göstermişti Amerika’da. İşsizlik korkutucu boyutlara ulaştı. Ekonomiyi yeniden ayağa kaldırmak için New York’tan bir öneri geldi: Emlakçı Bernard London, Planlı Eskitme’nin kanuni zorunluluk haline getirilmesiyle krizden çıkılabileceğini öne sürdü.(1)

1901 yılından bu yana Amerika Birleşik Devletlerinde açık olan ampul 121 yılı aşkın süredir Kaliforniya eyaletindeki bir itfaiye müdürlüğünü aydınlatıyor. bu ampul 120 yıl dayanabiliyorsa bugün üretilenlerin ömrü neden aylarla sınırlı? Nedeni 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan planlı eskitme stratejisinde yatıyor.(2)

Birçok ürünün miadının ne zaman dolacağının planlanması, bir endüstriyel tasarım düşüncesi olarak planlı eskitme olgusunu ortaya çıkarmıştır. Planlı eskitme, bir ürünün eskime süresinin henüz piyasaya çıkmadan önce planlanıp, o ürünün bünyesinde kurgulanmasına ilişkin bir işletme stratejisidir. Geçtiğimiz yüzyıldan bu yana üreticileri ve tüketicileri en çok etkileyen işletme stratejilerinden biri olmuştur. Bu stratejiyi uygulayan işletmelerin amacı, tüketicileri, halihazırda sahip oldukları ürünleri yenisiyle değiştirmeye teşvik etmektir. İşlevsel eskitme, kalite bakımından eskitme, estetik dayanıklılık bakımından eskitme, tamir edilebilirliğini kısıtlayarak eskitme, sistemli eskitme, teknolojik eskitme, geciktirerek eskitme ve modaya bağlı eskitme gibi çeşitleri vardır. (3)

Planlı eskitme sadece fiziksel olarak gerçekleştirilmez. Örneğin telefon teknolojileri yenilendikçe eski modellerin hızının düşürülmesi de planlı eskitmenin bir parçasıdır. Aynı zamanda psikolojik bir etkisi de olan kavram, eski modellere yazılım desteği ile gelmesi mümkün olan uygulamaları, yeni üretilmiş modellerde sunulması ile de karşımıza çıkar. Bu sayede elindekinin ömrünü tamamlayıp eskidiğini düşünen tüketici, yeni ürünü almak ister. (4)

(1) matematiksel.org

(2) (trt haber,18.01.2022)
(3) wikipedi.org.tr
(4) arabam.com