KİPTEN ZAMANA

• 21 Nisan 2022 Perşembe 15:49:36

KİPTEN ZAMANA
İlkokul sıralarındaki mini mini öğrenciler için de üniversitede okuyan gençler için de Türkçe dersinin en zevkli konusudur kipler. Fiil çekimi yapmak eğlenceli olduğundan öğretmen de öğrenci de vaktin ne çabuk geçtiğini, zilin ne çabuk çaldığını fark edemez.

İlkokul yıllarında konunun daha rahat kavranması için “-di’li geçmiş zaman, -miş’li geçmiş zaman” diye öğretiriz. Ortaokul yıllarında -di’li geçmiş zaman yerine görülen veya bilinen geçmiş zaman, -miş’li geçmiş zaman yerine öğrenilen veya duyulan geçmiş zaman demeye başlarız. Bunu kavramak da kolaydır: Bizzat görüp şahit olduğumuz konuları anlatırken fiile ve/ veya isme “-di”, başkasından duyup öğrendiğimiz alıntı/ aktarma cümlelerini anlatırken “–miş“ eki ekleriz.

Ne var ki derste eğlenerek işlenen konu, bazen yazılıdaki başarıya yansımaz. Görülen geçmiş zaman mıydı, -di’li geçmiş zaman mıydı, gelecek zaman mıydı, geniş zaman mıydı, karıştırır bazı öğrenciler. “-se, -sa” şart kipi mi dilek-şart kipi miydi, emir kipinin olumlu çekimi neydi, gereklilik kipinin olumsuz çekimi nasıldı, cümle içinde bulmak zorlaşır, kafalar karışır. Öğrencinin kafasında dönen soru işaretleri, çengel halini alır, çözülmesi zor bulmaca olur adeta.

BULMACA

Dışarıdan bakınca çözmek zor,
Biraz düşün, kafa yor,
Elinde kaç harfin var?
Hayatın adı: Bulmaca.

Dön o yana, bu yana,
Sağdan sola, soldan sağa,
Çık yukarı, in aşağıya,
Hayatın adı: Bulmaca.

Bir çengele takıldı mı akıl,
Uykusuzlar kervanına katıl,
Bilinmeze sen de sarıl,
Hayatın adı: Bulmaca.

Konu var konu içinde,
Sorular soru içinde,
Gönül hep bir sorgu içinde,
Hayatın adı: Bulmaca.

Ömrün bir başı, bir sonu var.
Her sesin ayrı tonu var.
Hepsinin ayrı fonu var.
Hayatın adı: Bulmaca.

Zaman kavramı tarih gibi, saat gibi, ezan vakti gibi nesnel özellik gösterse de öznel yönü de olan bir kavramdır. Herkesin zaman kavramı farklıdır: Ders çalışma, yemek yeme, uyuma, uyanma gibi. Atalarımız adeta bulmacaya dönüşen zaman kavramını çözmüştür. Fiil cümlesinde zaman, isim cümlesinde zaman konuları vardır da bir de literatüre girmeyen, halkın irfanını yansıtan zamanlar vardır:

Akıllanmışlığı özetleyen “bu saatten sonra”, tecrübe kazanmışlığı izah eden “bu yaştan sonra”.

“Bu saatten sonra” ile başlayan hiçbir cümle, olumlu cümle değildir. Sözü söyleyenin eskisi gibi olmayacağını, pişmanlığını; gösterdiği çabaların, verdiği emeklerin karşılığını alamadığı için akıllanmışlığını içerir.

“Bu yaştan sonra” ile başlayan cümleler ise eskiden yaptığı ufak tefek hataların artık büyüyüp göze batacağını, aksi takdirde gözden düşeceğini hisseden cümlelerdir. Özünde insanın yaşına göre hareket etmesi gerektiğini, geçmişte yaptığı hataları artık yapmayacağını, hatalarından, yanlışlarından ders alarak tecrübe kazandığını içerir.

Hamiyet Su Kopartan ✍
#iyikivarsınedebiyat #edebiyathayattarzıdır