Hece şiiri

• 24 Mart 2022 Perşembe 15:40:27

Hece Şiiri..
--
Şiir tekniğinde düşüncelerimizi ve duygularımızı anlatmak ve duyurmak için sözcüklerden yararlanılması gerekir, ancak, sözcükler yardımıyla şiir yazıp oluşturabilirsiniz. Ne var ki, şiirde yine en büyük tehlike sözcüklerin yanlış kullanılmasıdır. Uygunsuz bir sözcüğün en güzel şiiri dahi berbat etmesi ve verilen emeğin zayi olmasına sebep olabilir.
Hece şiiri kendine özgü kurallarıyla dizeler halinde yazılır. Buna nazım denir. Nazım sanatı ise, dizelerden oluşan ölçülü ve uyaklı anlatım biçimidir. Demek ki, hece şiirinde ölçülü kafiye, durak ve redif olmak üzere temel öğeler vardır.
a Dizelerin hece sayısı,
b Duraklar,
c Kafiyeler
d Aşıklık geleneğine göre ayaklı şiirler
e Dizelerin tercih edilen tekniğe göre bentler veya dörtlükler halinde düzenlenmesi gibi kurallar vardır. Buna rağmen nazım sanatının dayandığı bu kuralları uygulamanın iyi şiir üretileceği anlamı taşımayacağı unutulmamalı, şiirin kendine has farklı özelliklerinin olduğu göz ardı edilmemelidir.
2. DİZE: Nazımın anlam taşıyan en küçük birimidir.
-----
Divan Edebiyatında nazım birimi “beyit’’ olup aynı ölçüyle yazılmasına rağmen uyaklı olması şart olmayan, anlamları ile birbirlerini tamamlayan iki dizeden oluşur.
Türk edebiyatımızda şiirlerimiz nazım biriminin en yaygın olanının dörtlükler olduğu görülmektedir. Bunun yanında 3+2 şeklinde yani 5 dizeli kümelerden oluşan mani türü şiirler de görülmektedir.
Özellikle Tanzimat’tan sonra gelişen Türk şiirinde de dize temel birim olma özelliğini korumakla birlikte, cümlelerin uzunluğuna göre birkaç dizeye ayrılabilmektedir.3. Aşıklık geleneğine göre halk edebiyatında Ayak
----
Ayak: Dörtlüklerin ikinci mısraları ve son mısralarında önünde, ortasında ve sonunda yer alırlar, hecelerin ve harflerin ses benzerliğidir.Ayaklar: Yarım, tam, zengin olmak üzere üçe ayrılır.
-----
Yarım ayak, iki dize sonunda ünsüz benzerliğidir. Yani ünlü harf benzerliği ayak oluşturmaz. Örnek verelim - Sar,Kır,Dur, burada yalnız bir harfin benzerliğini görüyoruz bu harf R harfi buna da yarım ayak diyoruz.Tam ayak, iki dize sonundaki bir ünlü ve bir ünsüz benzerliğidir Örnek: Han, Cihan Çakıl,takıl gibi ayaklardır.Zengin ayak, toplamda en az üç ünlü ve ünsüz ses benzerliğidir
----
Örnek verelim: bakıyorum,çakıyorum,akıyorum,takıyorum şakıyorum ….gibi sözcükler Burada ayağı oluşturan ana kök harf K harfidir.bak, çak, ak, tak, şak… Bu köklerin önüne gelenler ayak değildir rediftir yani, bakıyorum –çakıyorum-akıyorum-takıyorum da yorum
sözcüğü redif oluyor. Kısaca; kafiyeden sonra gelen sözcükleri kümesine redif diyoruz.Bir dörtlükle örnek verelim.
Gönül limanıma uğrarsa gemin,
Çiçekli dalıma bağla sultanım!
Beni sevdiğinden olursan emin,
Sevdamla yüreğin dağla sultanım! –Burada Ayağı oluşturan sözcük –Bağla, dağla
Ramazan KURT.Kafiye ve redif nedir kafiye çeşitleri ve örnekleri:
Yarım kafiye, tam kafiye, çapraz kafiye, cinaslı kafiye, tunç kafiye, sarma kafiye,
------
Örnek boş, taş, kış, düş …Burada yalnız bir harfin birbirine benzediği için yarım kafiye diyoruz sözcüklerde ortak olan harf ise sadece Ş harfidir.Dikkat ederseniz diğer harfler o, a, ı, ü’ dür.
Şimdi tam kafiyeden örnek verelim.
Taş, baş, yaş, kaş burada iki harfin birbirine benzediğini görüyoruz buna da tam kafiye diyoruz. Yani aş, aş,aş iki harfin buluşmasına tam kafiye.
Şimdi zengin kafiyeden örnekler verelim;
Tarak, varak, çırak, kırak gibi yani üç harfin benzemesi ortak nokta rak sözcüğü dür.
Şimdi Tunç kafiyeden örnekler verelim:
Mısra sonundaki kafiyelerden birinin tamamı diğer bir kafiyenin içindeyse buna da tunç kafiye diyoruz. Örnek verelim: Kına-yakına burada kına sözcüğü yakına sözcüğünün içindedir yani bakına, sakına gibi sözcükler olup; ortak noktamız kına.
Cinaslı kafiye:Ortak hecelerden oluşan farklı anlamlar taşıyan sözcükler arasındaki ses benzerliğidir. Bir örnek verelim –güle naz -gülen az- burada az sözcüğü kafiye güle geldi – gülüm geldi gülen geldi,gibi– burada geldi sözcüğü kafiye
Şimdi çapraz kafiyeden örnekler verelim:
Bir dörtlükte birinci ile üçüncü, ikinci ile dördüncü satırlar birbirleri ile kafiyeli ise buna da çapraz kafiye diyoruz.
Aşkın bana güneş oldu.
Yeşertti gönül dağımı.
Bu gönlüme neşe doldu.
Güldürdü vahdet bağımı.
Ramazan Kurt--
Buna da çapraz kafiye diyoruz.
Sarma kafiyede;
Bir dörtlükte birinci satır, dördüncü satırla ikinci satır üçüncü satırla kafiyeli ise buna da sarma kafiye diyoruz örnek verecek olursak;
Bu yalan dünyada, bu can kafeste,
Yaprak döker dalın kış olur dağı,
Güllere bezense gönlünün bağı,
Azalır ömrümüz her bir nefeste,
Ramazan Kurt.--

Buna da sarma kafiye diyoruz.
Türk müziğinin ana kaynağı genelde hece şiirleridir. derken kastım Türk sanat ve Türk halk müziğini kastetmekteyim. Halkımız bu zamana kadar sanat ve halk müziği ile yaşamış ve yaşamaya devam ediyor. Hece şiirleri ve aruzla yazılan şiirler bu müzik dallarının mayasıdır yaşamasıda şiir yazan ellerin marifetine bağlıdır Özellikle Türk Halk muziği ve Türk Sanat Müziği bizim öz muziğimizdir bu kültüre sahip çıkmalıyız ve güzel şiirler yazarak yaşatmalıyız. Hece vezinli şiirlerde en önemli öğeler şunlardır: Sayısal eşitliktir.Yani hece vezni, mısralardaki hece sayısı eşitliğidir. Hece vezniyle yazılmış bir şiirde ilk mısra kaç heceden meydana gelmiş ise, ondan sonra gelen bütün mısraların da aynı hece sayısında olması gerekir. Hece vezninde mısraları meydana getiren heceler, sayı bakımından bir düzene bağlıdırlar. Mısradaki hecelerin toplamı o mısranın sayısını verir buda mısranın ölçüsünü gösterir. Hece vezni ile yazılan şiirler en önemli ögeler hecelerin sayısı mısradaki duraklar.Hece sayısının bütün mısralarda eşit olması gibi, durakların da aynı olması gerekir her durakta kelime sona erer, bölünmez. Birinci mısradaki duraklarda heceler kaçar kaçar kümelenmişse, diğer mısralarda da aynı sayıda olması gerekir zaten şiiri okurken durak hatası varsa dilinize dokunur.

Kulanılanılan ölçülerden örnekler verelim:

Yedili 4+3; 3+4, Sekizli 4+4; Onlu 5+5 ve 6+4; On birli 6+5, 4+4+3, 7+4; On ikili 4+4+4, 7+5, 6+6; On üçlü 7+6, 8+5; On dörtlü 7+7; On dörtlü
Bu ölçüler içerisinde en çok kullanılanlar şiir kalıplarından örnek verelim 7’li, 8’li, 11’li ve 14’lü olanlardır. 7’li daha çok manilerde, 8’li semai, varsağı, destan ve türkülerde, 11’li ise koşma ve destanlar
olmak üzere aşık ve tekke edebiyatı şiirlerinde kullanılmıştır. 14’lü hece ölçüsüne ise yine tekke ve çağdaş Türk şiirinde sıkça rastlanır.

Yedili 4+3, 3+4
--
Çıktım dağlar + başına.
Ovayı + seyran ettim.
Güller açsın + taşına!
Bülbüle + selam ettim.
Ramazan Kurt

Sekizli 4+4:
--
Ezan sesi + ile uyan!
Bülbül sana + yoldaş olsun!
Meleklerle + olsun ayan!
Senin gönlün + neşe dolsun!
Ramazan Kurt

On birli 6+5- örnek verelim
---
Gönlümün sultanı + ey ahu gözlüm…
Gel otur yanıma + dil bayram etsin!
Dudağı şekerlim + edalı sözlüm…
Çal gönül sazını + tel bayram etsin!
Ramazan Kurt
On birli 4+4+3- örnek verelim
---
Sevdiğinden +ayrı kalmış+ cananlar,
Sevdalanıp+ aşka düşüp+ yananlar,
Gurbet elde +kendin yalnız+sananlar,
Bu yurt seni+bekler hadi+gel dostum!
Ramazan Kurt

On birli 7+4 örnek verelim
---
Gezdim dünyayı zaman + erittim de,
Gönlüme yakışır dost + bulamadım.
Ben bu yolda çok pabuç + çürüttüm de,
Gönlüme yakışır dost + bulamadım.
Ramazan Kurt

On ikili 4 + 4 + 4, örnek verelim
---
Sevdalandık + yürekleri + dağlayarak.
Ferhatların + şirinlerin + gelsin dile!
Erir karlar + derelerden + çağlayarak.
Bahar gelsin + bülbül uçsun + konsun güle!
Ramazan Kurt

On ikili 6 + 6 örnek verelim
---
Gül verirdi gönül + bahçem dalım ile.
Döküldü yaprağım + çöle döndüm şimdi.
İlkbaharda çağlar + idim Salım ile
Arındım duruldum + göle döndüm şimdi.
Ramazan Kurt
On üçlü 4 + 4 + 5, örnek verelim
Seher vakti + ezan ile + kalktı elimiz.
Gemileri + indirmeden + aktı selimiz.
Allah Allah + nidasıyla + yaktı dilimiz.
Hücum dedi + Fatih Mehmet + Ulubatlıya.
Dayanmadı + şer kalesi + beyaz atlıya!
Ramazan Kurt

On dörtlü 7+7: örnek verelim
---
Bahçemdeki goncanın + oluşuna ne deyim!
Sönük geçen sevdamın + soluşuna ne deyim!
Alın yazısı derler + buluşuna ne deyim!
Mevla’mdan yar istedim + bu hoyratı gönderdi!
Ramazan Kurt

Hep beraber en güzel şiirleri yazarak, şiirleştirmek kalıcı eserler yaratmak ümidiyle
En derin sevgi ve saygılarımı sunar şiir dostlarını selamlarım.

ŞAİR KİMDİR ŞAİR NASIL OLUR ŞİİRLE ÖRNEK
Alim meclisinde tatlı diliyle,
Edebiyat ehli sevgi seliyle,
Bülbül nağmesiyle sarı teliyle,
Gönülde gülünü deren şairdir

Güneşin ışığı dağın gölgesi.
Gönül dostu yazan bağın belgesi,
Özü sözü doğru çağın bilgesi…
İlimde irfanı gören şairdir!

Muhabbeti çiçek açar,söz olur
Hayalleri şiir olur, göz olur.
Sevdalanır, aşkı yakar,köz olur.
Erişilmez sırra eren şairdir

Mazlumun yanında, haksıza karşı…
Kalbi İman dolu dilinde marşı.
Gözleri semada nurlayıp arşı
Doğmayan yıldızı gören şairdir!

Ramazanım der ki doğru yazandır!
Kalemle zalime mezar kazandır!
Bazen aşık olur, bazen ozandır!
Heceleri tek tek ören şairdir!

Evet işte şair budur; şair ne doğulur
Ne de olunur şair usta çırak ve bilgi ve
beceri işidir. 6 + 5 örnek verelim.
Zincirbent ayaklı koşma;

Seher vakti gelsem koynuna girsem.
Gönül bahçesinin sırrına ersem.
Bağrında açılan gülünü dersem.
Aşk ile öpünce ballanır mısın?

Ballanır mısın sen çiçekse özün,
Yollara bakıp da beklerse gözün,
Özlemle kavrulup olmasa sözün,
Alev alev yanar pullanır mısın?

Pullanır mısın can karşına çıksam…
Tanır gibi olsam yüzüne baksam…
Gönül sarayına kandili yaksam…
Benimle oynayıp sallanır mısın?

Sallanır mısın gam heybesi dolsa,
Yolumuz hem batak hem diken olsa,
Mevsimler karışsa yaprağım solsa,
Baharı beklemez allanır mısın?

Allanır mısın yar uğrarsa yolum,
Sarmadan koynumda kalırsa kolum,
Ya da Ramazanı alırsa ölüm,
Benimle mahşere yollanır mısın?

Şair ve Şiir Dostunuz
Ramazan KURT