Bir Söz –Kelime “Bul-Âşık deterjanı”-Bulaşık Deterjanı- Beyin Fırtınası içinde Çözümlemek

• 5 Şubat 2022 Cumartesi 19:33:31

Türkçemizde bazı kelime ve sözler, bazen duyguları ya da bir şeyi anlatmak ifade etmek için söylenen kelimeler, tıpkı şiirde olduğu gibi aynı sözlerin iki anlamı olan – Cinaslı Kafiye-gibi (Anlamları ayrı, fakat yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının mısra sonunda tekrarı ile oluşan kafiyedir.)
Örnek:
Dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç
Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç Yahya Kemal Beyatlı
Birinci kıtada vaktin geç olduğu ifade edilirken, ikinci kıtada ömrüne atıf yaparak nasıl geçersen geç ifade edilmiştir. İkisi de “geç” lakin değişik anlamda aynı kelime ve sözün farklığını anlam ve mana içinde kattığı değeri fark ederek, Türkçemizin çeşitliğinin ne kadar zengin olduğunu anlıyoruz.
Bu sözcük ve kelimelerin iki ayrı anlam taşımasına, ben her zaman hayranım. Bana bu ayrıntılar anlamlar zamanla dilde tekrarlanarak hayatımızın içine girip, tek bir hikâyeye dönüşmüş gibi bununla çok örnekler vardır. Sanki bu cinaslı kafiye dediğimiz şekli ile şafak vakti bir masalın içinden doğmuş gibi günümüzü, değişik anlamı ile sarmış gibi, sizler bu konuda ne dersiniz acaba?

A-A ben de sizin gibi şaşkınım, gerçekten aynı söz ve kelimelerin iki ayrı ve üç ayrı anlamda kullanılması, sanki yerinden kıpırdamadan başka bir anlamı içinde barındırması kaçınılmaz bir tesadüf değil, tahmin edemeyeceğimiz diğer anlamı ile bize kolaylık sağlamasına hayranım sizin gibi.

B- Bende birkaç örnekle katılayım bu muhabbete kış yaz- oku yaz. Beklerim kış yaz- ayaz.
Şimdi âşık nazlı yâri bulmak, boş gönlünü seveceği yâri ile doldurmanın peşinde iken, nasıl bulaşık deterjanı alsın? Şimdi âşık gönülde aşkla yeni bir şeyler olmasını beklediğinde veya bulduğunda, kendi varlığınızın kaynağına doğal bir derinleşme ile olmak, nazlı yâri bularak sevmenin derdinde iken, bakın heyecan içinde çok sessizdir bu sessizlikle aşkın gelişini nazlı yârin gelirken, salınışın seyretmeyi hayal ederken, nasıl aşığa git bul-âşık deterjanını ara bul diyebiliriz ki? Bulaşığı evde yıkan kız kardeşim gidip bakkal ve marketten alabilir, bunun için aşığı hayallerine dalmış iken bu hayallerinden uyandırmak veya beklerken yolda yârini git bulaşık deterjanı al demek yanlıştır vesselam.

C- Cumbada camın önünde oturan Ceylan, içinde bul-âşık beni derken, gözleri yolda gönlünü kaptıracak birini beklerken annesi onu bu haliyle görünce, ne oturuşun öyle dalgın dalgın ey âşık kızım bana yardım et, bul-âşık deterjanın yerini mi değiştirdin bulamıyorum derken, sanki bulaşık deterjanını bulmakla görevli –bul-âşık deterjanı müdürüymüşüm- gibi içinden söylenerek pencerenin önünde kalkarak cumbayı boş bıraktı.

D-Durakta bekleyen Durmuş, içinden tanımı anlamı gereği sınırlı olmayan söz ve kelimelerin uyumunu düşünürken gülümserken, bu bakımı itibariyle yani anlamı açısından çeşitliliğiyle dolu olmasından dolayı hayranlıkla içinde seyrediyordu. Türkçe’mizin her tanım çok çeşitli olmasının öyle de böyle aydınlanma, aydınlatma ile kendi özellikleri bakımından gerçek anlam da tanıya bilseydi insanlar, koşulsuz sevgi dolu sözlerle kelimelerle herkesi kapsayan şefkat ve bir neşe kaynağı gibi birbirlerine sarılabilirlerdi. İçindeki bu cinaslı söz ve kelimelerin yansıması ile aydınlanmanın başka bir dünyasında geziniyordu. Şimdi âşık, bul-âşık hemen yârini bulmaya çıkacak ve arkasındaki bulaşık deterjanı bitmiş git al demeyi beklemeden, yola düşmüş olacak haliyle bulaşık deterjanını annesi veya kardeşi gidip alacaktır yani!

E-Enteresan bir durum! Şaşkınım! Diye bilirim ben bu yönü ile Türkçemizin çok çeşitliğini anlam ve mana ile tam bütünlüğünü bilmiyordum, öğrenmiş oldum. Şimdi ben bu motivasyon ile bir beklenti, yorumlama hâliyle şimdi söz ve kelimelerin arasında akmaya çalışacağımdan dolayı, fazla konuşmadan bu anı bu şaşkınlığımla bu akıntımı kesintiye uğratmadan azıcık gezinmek istiyorum. Hatta bul-âşık deterjanını ben bulurum, aşığı karıştırmayın zaten bul-âşık dediğimizde yukarıdaki şıkta ifade eden okuyucumuz gibi bul-âşık dedikten sonra, anında yola çıkarak yâri bulmak için koşacak, deterjanı sözünü duymadan anıda yok olacak, yolda olacaktır vesselam.

F-Farklı anlamlarıyla bu söz ve kelimelerin çağrışımı beni ziyadesiyle mutlu ediyor diğer okuyucularımız gibi. Okurken bile beni saran coşkusuyla hayranlıkla okuyorum.
“Onsuz da geçer günler, vuslat yakındır” derdim

Sonsuzda hapsedildim bitmedi arttı derdim.
Birinci kıtada “derdim” derken söylemek anlamında kullanılmış. İkinci kıtada dert anlamında ”derdim” olarak kullanılmış, aynı söz iki değişik anlam ifade etmesi beni gerçekten ziyadesiyle mutlu ediyor.

G- Gün doğumuyla bugün diyete başlayacak olan Gülten, “açım açım” derken “aç” olduğunu ifade ederken diyete yarın başlamayı düşünürken, içindeki yemek yeme dürtüsü onu dürterken kapı çalındı. Annesi kızım kapıyı ”aç-deyince, az önce açım “aç” düşüncesindeki söz ve kelimenin bir anda kapıyı aç olarak kullanılmasının şaşkınlığı içinde, kapıyı açmak için kapıya doğru yöneldi.

H- Hani söylemeyeyim diyorum söylemesem de içimde birikecek. Şimdi bul-âşık diğer arkadaşlarında çok güzel ifade ettiği gibi anında aşığın aklına aramakta olduğu nazlı gül kokulu yâri bulma gelecek ve elbette ki bul âşık derken, âşık bulmanın heyecanı coşkusu içinde yolda olacaktır, annesinin hey aklı başında gitmiş oğlum evde bulaşık deterjanı bitmiş, git al manasının nereden anlayacak ki? O anda bul-âşık sözü onu harekete geçirerek ani bir refleks ve dürtü ile anında yollara salacaktır, zaten aylardır gönlü bomboş kurduğu sarayın içinde, gezinecek onu saracak nazlı yâri eksik haliyle böylesine manalı anlamlı sözler meydana çıkarken, âşık bu sözden sadece-bulaşık sözünü anlayacak diğer söz havada asılı kalacaktır haliyle.
Bugünlük bu kadar diyelim bul-âşık sevdiğini, bulaşık deterjanını birisi elbet alır sen aramaya devam et diyerek noktalayalım vesselam, selamlarımla.
Mehmet Aluç