ata sözleri'miz

• 31 Ocak 2022 Pazartesi 16:07:27

’ ata sözleri’ miz atalar sözü ya da darb-ı mesel olarak da bilinir
yaygın düşünce kanı inanış görüş ve özlemleri dile getiren özlü
çarpıcı kalıplaşmış bir yargı içeren deyişlerdir ata sözlerimiz
halk edebiyatının bilmece masal efsane tekerleme mani fıkra vb.
türleri gibi ata sözleri de sözlü gelenekten doğmuştur
bütün uluslarrın sözlü geleneğinde zengin bir ata sözleri birikimi
vardır dünyanın çeşitli yörelerinde doğmuş ata sözleri karşılaştırıldığnda
farklı kültür ortamlarında çoğunlukla aynı özlü düşüncenin ortaya konulduğu
dikkti çeker hemen bütün dilleri ata sözleri geleneğinde uyak ses uymlu anlatım
benzerliği olduğu da görülür
ata sözleri gelenek ve kültür birikiminin tarihi çok eskilere dayanır bir birini
besleyerek gelişmiş ortak bir ata sözleri kültünü oluştuğu da görülür örneğin
kitab-ı mukaddeste dişe diş değimi çeşitli dil ve kültürlerde benzeri amlamlarda
kullanıldığı gibi
sümerlerde mısırda çinde latincede ata sözleri derlemeleri olduğu keza türkçede
gök türk yazıtlarında yer aldıkları gibi yusuf has hacib’in gutad gubili gibi büyük türkçe
lugatta ata sözleri bölümüyle araplara türkçeği öyretme amsacıyla ata sözlerine geniş yer
verilmiş olduğu görülür
daha sonra tanzimat ve cumhuriyet döneminde de ata sözleri toplama çalışmaları olduğu
görülür
kaynak anabritannica

gelelim günümüzde sosyal ve siyasal konular itibarıyla toplumda çağrışım yapan
ata sözlerimize

evde kendi başını bağlamasını bilmeyen
düyünde gelin başını bağlama kalkarmış

elden gelen öğün olmaz
o da vaktinde bulunmaz

düğün etiyle it tavlanmaz

palanı karnı altına düşmüş
eşek onu bilmez bilemezmış

taşları bağlamışlar iti salmışlar

ürmesini bilmeyen it
sürüye getirirmiş kurt

dağda eşek ölür
ziyanı eve gelir

zulüm ile abad olanın
sonu berbattır

elin evliyası
evin muaviyesi olma

doğru söyleyeni
dokuz köyde kovarlarmış

dost acı söyler

acı sirke kabına zarar verir

it gölgesinde yattığı arabayı
kendisinin sanarmış

sabah kapısı dilek kapısı
sabah kapısı murat kapısıdır

lafın çoğu yalansız
paranın çoğu hilesiz olmaz derler

acele işe şeytan karışır

akşamın hayrından
sabahın şerri iyidir derler

yalancının evi yanmış
kimse inanmamış
vs.vs.

bölgelere yere ve zamana
göre söylenmiş olsalarda
her yerde uygulama yeri bulmuş
zaman aşımına uğramamışlardır
başka kıtalarda da aynısı ya da benzerleri
oluşmuştur

mustafa