CUMHURİYETİ AFİŞLEYEN ADAM

• 5 Aralık 2021 Pazar 17:06:55

Ehli keyifler onu ’’Kulüp Rakısı’’nın etiketinden hatırlayacaklar. Çocukluğunda harçlığını kumbaraya atanlar İş Bankası, Ziraat Bankası, , Yapı Kredi, Garanti, Sümerbank, Türk Ticaret Bankası, Türk Hava Kurumu, Kızılay, Yeşilay, Tariş ve bir çok özel kuruluşun afişleri onun fırçasından çıkmış. Tayyare Piyangosu, bugünkü Milli Piyangoya 45 yıl emek vermiş. Tekel’e de 35 yıl...Birde harf devrimine katkısını unutmamak gerekir. Yeni harflerin öğretileceği Alfabe Kitabının kapağı da Görey’den

İhap Hulusi Görey 1920’de resim eğitimi almak üzere Almanya’ya gider. Görsey’in okuldaki çalışmaları hemen dikkat çeker. Dünyaca ünlü afiş sanatçısı Ludwig Hohlwein’e gösterir takdirini kazanır. Bu alanda ün yapmış başka afiş sanatçıları da İhap Hulusi’ye Amerika’ya gitmesini öğütler..Ancak İhap Hulusi, 1925’te ülkesine döner. Türkiye Cumhuriyeti yeni kurulmuştur. İhap Hulusi’de ülkesine hizmet etmek için eğitim aldığını düşünür. O halde Türkiye’ye gelecek ve devrimlerin inşasına destek verecektir.

Türkiye’de tanınması uzun sürmez. İlk siparişini 1926’da alır. İnci diş macunlarının afişi, İhap Hulusi’nin yaratıcılığının da ilk örneğidir. ’’Bayaz dişler bir zencinin gülüşünde belirir’’...

Yaratıcılık demişken ...Görey’in afişlerindeki sloganlarda da kendi buluşu. Bu günkü reklam ajanslarının ekipler kurarak yaptığını o 1920’lerde tek başına yapar. Gözlem yapar, düşünür, bulur ve resimler. Sloganlar sade ve anlaşılır. Benzetmeler bolca kullanılır. Sümerbank Yerli Mallar Pazarı’nda satılan Beykoz kunduraları, martı gibidir, su geçirmez ! Halkın sıkça kullandığı deyimler, afişleri dikkat çekici ve akılda kalıcı hale getirir. Milli Piyango afişinde olduğu gibi: ’’Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez; bir bilet al ki milyon kazanasın.’’ Yaratıcılık sadece slagonlara değil, resme de yansır. Kara yemenisi, poturu, kasketi ve elinin altında tuttuğu kumbarasıyla, ikindi güneşi’nin altında sırtını bankasına dayamış, keyifle sigara tüttüren ihtiyar ile slogan birbirini tamamlar: ’’Para biriktiren rahat eder.’’

Cumhuriyet’in ideolojisinin, kültürünün propagandacısı İhap Hulusi. Örnekler saymakla bitmez. Afişini yaptığı bütün kurumlar Cumhuriyet’in milli ekonomisinin temel taşları. Halk belki de onun afişlerini görüp de Sümerbank’tan aldı üstünü başını. Bankalarına onun sloganları sayesinde güvendi. Bununla da kalmıyor İhap Hulusi, çağrısını işi dolandırmadan yapıyor:’’Yalnız yerli mallar pazarından alınız.’’ O yıllarda devlet, Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumu’nu kurmuş. Bu kurumun afişleri de dikkat çekici. Yerli malı tüketim’in artırılmasının yanı sıra, halkın üretime katılmasını da hedeflemiş. Halkı yerli mala yönlendirirken , üretici olmasını da sağlamak, hem ulusal ekonomiye bir katkı, hem de üretken ve kendine güvenen bir toplum yaratmanın aracı. Yaptığı ayakkabıya gururla bakan ustanın yüzü her şeyi anlatıyor. Afişte sıradan bir ayakkabı reklamı yok. Aynı zamanda üretmenin mutluluğunun reklamını görüyorsunuz.

Ev kadınına seslenen şu afişte bunun tipik bir örneği: ’’Ev kadını, reçel ve şurup hazırla.’’ Bugün insanların nasıl hazıra yönlendirildiği düşünülünce, aradaki fark çıkıyor ortaya. Ama annelerimiz hala evlerinde reçel yapıyorlar...Evde reçel yapmayı özendiren bu afiş, toplumun her bireyinin ulusal . ekonomiye katkıda bulunmasını sağlıyor. Aynı zamanda kadını toplumsal yaşama katıyor, kendine güvenen , üretken ve ürettiğinden gurur duyan kadınlar yaratıyor.

Kadın demişken, İhap Hulusi’nin afişlerinde kadın çok değerli bir öge. Buradaki değer sözcüğünün altını çizelim. Bir zamanlar yüzü peçeyle kapatılan kadın, onun afişlerinde çağdaş görünümüyle çıkıyor karşımıza. Cumhuriyet’in kadına verdiği değeri yansıtıyor. Kıyafet devriminin ve çağdaşlaşmanın geldiği noktayı gösteriyor. Bunu göstermesinin de ötesinde İhap Hulusi kıyafet devrimi, kadın hakları, çağdaşlaşma gibi devrim ve atılımların halk tarafından benimsenmesine katkıda bulunuyor. Aydınlık, güler yüzlü, çağdaş giyimli, üretken kadın tiplemeleriyle, kadının toplumdaki konumunu belirtiyor. İhap Hulusi Görey’in afişlerinde kadın bir meta olarak değil, kendi kişiliği ve değerleriyle yer alıyor.

Sadece kadın değil, afişlerde çizilen bütün tipler çağdaş toplum imgesini canlandırıyor. İhap Hulusi Görey’in çalışma tarzı da buna uygun. Bir kafede oturup beğendiği insanları çiziyor Görey. Böylece toplumun içinden insanları resmederek halkın kendini bulmasını sağlıyor. Aynı zamanda beğendiği tipleri çizerek, örnekler yaratıyor. Her afişteki tipleme, yoldan geçen insan için bir örnek. Giyim tarzıyla gülümsemesiyle, duruşuyla ve afişteki rolüyle...

Afişlerde kullanılan dil de ilginç.’’Reçelini evinde yap! ’’ emir kipli yüklemlerle halk seferber edilmiş, ülkesine katkıda bulunmak isteyen vatandaş kolları sıvamış, işe coşkuyla sarılmış.
Cumhuriyet kültürünün ve ideolojisinin yayılmasına ve yerleşmesine büyük katkı sunmuş olan aydınımız, ilk grafik sanatçımız İhap Hulusi Görey’in ürünleri birer nostalji malzemesi değil, Sümerbank, Türk Hava Yolları, Milli Piyango, ve Tekel’in özelleştirildiği şu günlerde önemli mesajlar taşıyor...