SENİRKENT KÖYÜNDEKİ CAMİ-İ ŞERİF HAKKINDA 1917 TARİHLİ ÜÇ BELGE ve DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

• 16 Eylül 2021 Perşembe 11:16:59

Dr. İbrahim KARAER

Not: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde bulunan 1917 tarihli belgelerde adı geçen “Cami-i Şerif"den yola çıkarak, Uluborlu kazasına tabi Senirkent köyündeki cami ve mescit vakıfları hakkında kısaca bilgi vermek istiyoruz. 1570-1571 tarihli vakıf defterinde Senirkent köyünde bir cami ve iki mescit vakfı kayıtlıdır. Cami-i Şerif an Karye-i Senirkent Vakfının 2.500 akçe, Mescid-i Senirkent Vakfının 4.550 akçe, Mescid-i der Karye-i Senirkent Vakfının 2.300 akçe geliri olduğu görülmektedir. XIX. Yüzyıla ait iki vakıf defterinde “Cami-i Şerif Vakfı”, “Elperekzade Camisi Vakfı”, “Hıdır Çelebi Camisi Vakfı” ve “Turgutlar Mahallesi Develi Camisi Vakfı” olmak üzere dört cami vakfı kayıtlıdır. Bir vakıf eseri olan Elperekzade camisinin adı XVI. yüzyıl kayıtlarında “Senirkent Köyü Mescidi”, XIX. yüzyıl belgelerinde ise “Elperekzade Camii” olarak geçmektedir (Behset Karaca, XV. ve XVI. yüzyıllarda Uluborlu Kazası, Isparta, 2012, s.145).

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde bulunan H.1252 M.1 - 1264 Ca.15 (M.18 Nisan 1836- 19 Nisan 1848) tarihli EV.d 10248 numaralı evkaf defterinde Hamid sancağı Uluborlu kazasında otuz beş vakıf kayıtlıdır. Bu vakıflardan üçü Senirkent köyünde bulunan cami vakıflarıdır. Bu vakıflar: 1- Erperekzade Cami-i Şerif Vakfı, 2-Develi (Dedeoğlu) Cami-i Şerif Vakfı, 4- Hıdır Çelebi Cami-i Şerif Vakfı adı ile kayıtlıdır. Hicri 1269-1271 (1852-1855) yıllarını kapsayan EV.d-15150 numaralı Hamid Sancağı Evkaf defterinde ise, Uluborlu kazasında 33 vakıf eserinin mevcut olduğu görülmektedir. Bu vakıflardan üçü Senirkent köyünde bulunan cami vakıflarıdır. Bu vakıflar: 1- Cami-i Şerif Vakfı, 2- Erperek Cami-i Şerif Vakfı, 3- Turgutlar Mahallesinde Develi Cami-i Şerif Vakfı olarak kayıtlıdır.

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde COA BEO 4460-334429 numaralı dosyada 1917 tarihli üç adet belge mevcuttur. Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun Kaleminden Sadarete yazılan yazı ekinde sunulan Uluborlu kazasına tabi Senirkent köyünde bulunan cami-i şerife hitabet cihetine dair Divan-ı Hümayunca verilen 1703 yılı Şaban ayı başlarına tarihli berat-ı aliyye hakkında tafsilatlı bilgi talep edilmiştir (Belge 1). Sadaret Dairesi Umur-ı İdariye kaleminden Evkaf-ı Hümayun Nezaretine yazılan 15 Mart 1917 tarihli yazıda; söz konusu beratla ilgili divanı hümayunda herhangi bir kayda rastlanmadığı, yazının tarzından bu beratın vaktiyle evkaf-ı hümayun tarafından verilmiş olabileceği belirtilmiştir (Belge 2).

Senirkent köyündeki “Cami-i Şerif Vakfı”, hem XVI. yüzyıl, hem de XIX. yüzyıl belgelerinde geçmektedir. Ancak Cami-i Şerif adıyla günümüze intikal eden bir cami mevcut değildir. “Cami-i Şerif”, bir cami adından ziyade tamlama olarak kullanılmış olmalıdır. Bize göre cami adı açık olarak yazılmadığı için, aşağıdaki belgelerde zikredilen 1703 tarihli belgeye ulaşılamamıştır.

Belge 1
Belge numarası: COA BEO 4460-334429-2-1
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun Kalemi Mahsus
Umumi numara: 102254
Hususi numara: 1
Huzur-ı Sami-i Cenab-ı Sadaret-i Penahiye
Maruz-ı dai-i kemineleridir
Uluborlu kazasına tabi Senirkent nam karyede kain cami-i şerifte hitabet cihetine dair evail-i şaban 1115 (1703) tarihli berat-ı aliyye kaydına ve Divan-ı Hümayundan kılınmış tafsilen bilihraç irsali kuyud vakfiye kılındığı ifade ve mezkur berat-ı aliye huzur-ı aliyye-i fehimanelerine leffen takdim kılınmış olmakla Divan-ı Hümayunca kılınmış olan malumat-ı kaydiyenin tafsilen iş’arı ve melfuf beratı aliyenin iadesi hususuna müsaade-i aliyye-i sedaret penahilerinin şayan buyrulması babında emr-i ferman hazreti menlehül emrindir. 3 Mart 1333 / 9 Cemazeyilevvel 1335 (3 Mart 1917)
Evkaf-ı Hümayun Nezareti Vekili Nazır
Müsteşar

Belge 2
Belge numarası: COA BEO 4460-334429-1-1
Daire-i Sadaret Umur-ı İdariye Kalemi
Evkaf-ı Hümayun Nezaret-i Vekalet Celilesine
Tarih: 15 Mart 1333/ 21 Cemazeyievvel 1335 (15 Mart 1917)
3 Mart 1333 tarihli ve 1 numaralı tezkere-i aliyye-i nezaret-i penahilerine cevaptır: Uluborlu kazasına tabi Senirkent karyesinde kain cami-i şerifin hitabet cihetine dair olup leffen savb-ı ali-i daveranelerine iade olunan berat-ı aliyyenin divanı hümayunca kaydına destres olunamadığı ve tarz-ı tahrirden bunun vaktiyle evkaf-ı hümayun makam-ı celilece ısdar kılınmış olması melhuz bulunduğu ledel husus divan-ı mezkur beylekçiliğinden ba-derkenar ifade olunmuştur ol-babda

Belge 3
Belge numarası: COA BEO 4460-334429-2-1
Divan-ı Hümayun
334429
3-3 /sad 12
Evkaf-ı Hümayun Nezaret-i Vekaleti Celilesinin işbu tezkere-i muhavvelesi üzerine tetebbuat muktezayı ledel-icra evail-i şaban 1115 tarihli melfuf berat-ı aliyyenin kaydına destres olunamamış ve tarz-ı tahrirden bunun vaktiyle nezaret-i müşarünileyhçe ısdar kılındığı melhuz bulunmuş olmakla berat-ı aliyyenin iadesiyle keyfiyetin cevaben vekalet-i müşarünileyh iş’arı merhun rey ve irade-i aliyye hidiv-i efhamileridir (sadrazam) emr-ü ferman hazreti menlehül emrindir 21 cemazeyilevvel 1335 / 15 Mart 1333 (15 Mart 1917)
Mühür