Divan şiirimiz numarasız gözlük gibidir, herkes kendine göre bir anlam bulur, diyor (syf.159)
Cemil Meric’ in "Kitapta kendini okur insan" sözü ile destek arıyor kendine. Haksız da sayılmazlar." Her okuduğumuz kitaptan bir ders çıkarmak, okunan satırlarda kendini aramak yapmadığımiz iş değil. "Paha biçilemez hazineler üzerinde yayılan inekler gibiyiz " cümlesiyle başlıyor önsözü kitabın. Sonra İnci mercan beyitler dökülüyor bir bir sayfalara.Türkçe’yi Türkçe’ye çevirirken azap çekiyor belli ama ne yapsın şimdiki gençliğe de derdini anlatmak niyeti. Mesele şu ki; divan şiiri tutkunları eminim bu kitabı sevecektir. Bir beyit bir anlam,bir beyit bir anlam minvalinde devam eden kitaptan bir kaç beyit ve anlam alıntıları ile yetinecegim. Okumak isteyenler aralarda halk edebiyatımızın türkülerine şairlerine de yer verildiğini, günlük hayattan yaşanan örneklerle anlatılmak istenenin pekiştildiğini kimi zaman kalpte bir sızı ile kimi zaman da dudakta bir küçük tebessümle okuyacaktir.
Pervane-mum, bülbül-gül şiirimizin en önemli metaforudur bilindiği gibi. Her beyit ya ahhh, ahhh! Ya offf, offf! dedirtiyor, tabi anlamını okuyunca.:) Nâbî’ bin beyti mesela;
Ne himmet kârgerdir ne taleb, ne hüsn- i istidâd
Sezâ-yı vasl-ı yâr olmağa da âdemde baht ister.
Anlamı: Ne bütün gücüyle gayret etmek, ne istekli olmak ve ne de kabiliyet yeter, murada kavuşmak için baht açık olacak baht !
Ziya Paşa’ nın bu hususta yazdığı beyt ise şöyledir;
Bî- baht olanın bağına bir katresi düşmez
Bârân yerine dürr ü güher yağsa semâdan.
Anlamı: Gökte yağmur yerine İnci mercan yağsa bahtı kapalı olanın bahçesine damla nasip olmaz.
Harâbât ehline hor bakma zâkir
Defineye mâlik viraneler var.
Kelimelere iyi davranırsanız onların size vereceği çok şey vardır diyor,Hayati İnanç.
Divan şiirinin neredeyse tüm ustalarının duyulmuş, duyulmamış şairlerinin beyitlerini Can Veren Pervaneler serisinin ilk kitabı idi okuduğum. Beyitleri kelime anlamları ile kısa bir açıklama ve manasını söyleme minvalinde sürüp gidiyor kitap.
Ben şiirin tekniğine dair konuşmaya tenkit veya taltif etmeye yetkili değilim.Vezinle ilgili hususlar tıpkı işkembe çorbasının yapılışını seyretmek gibidir, ben işin tadı ile ilgiliyim. İşin nasıl yapıldığı değil ne dediği, manası ile ilgiliyim,syf 182 diyor. Bir beyit, bir anlam dolu satırlar bu şiirin tiryakilerinin gönül telini titretecek cinsten.
Batının romanda anlat anlat bitiremediğini biz iki satırda halledivermişiz derken ne kadar da haklı olduğunu gösteriyor.
Nev’ iya lazım değil olmak olmak filan İbn-i filan
Mârifet kesb eyle tâ bir âdem ol âdem.Nev’ i
Filan veya filanin oğlu olmak hüner değil, faydalı ilim edin, öğrendiklerine uygun yaşa, bunu da gösterişsiz ve yalnız Allah için yap ki adam gibi adam olasın. Kısacası, kimin oğlu kimin kızı olduğun değil,kim olduğun önemli. Kim olduğun da kiminle olduğuna bağlıdır. Karganın dostu karga, bülbülün ki bülbüldür.
Nevres selim-ü pâk gelip gitmedim hüner
Yoksa cihana günde bin âdem gelir gider.
Osman Nevres
Anlamı: Bu dünyaya geldiğin gibi temiz ve güzel girmektir marifet,yoksa bu köhne değirmene binlercesi gelir gider.
"Doğru olsam ok gibi yabana atarlar beni
Eğri olsam yay gibi elde tutarlar beni
Ne doğruyu aç gördüm ne eğriyi tok
Eğri yay elde kalır, menzil alır doğru ok."
Anlamı: Sen dosdoğru ol da bırak atan atsın, gittiğin yerde tutan da olur. Hem yol alan oktur,yay değil.
"Rakibin attığı taş değil, dostun gülü yaralar insanı.syf160.
Tüm bu beyitler belli bir konu başlığında altında toplanıp, aynı konuda yazılmış beyitlerle biraraya getirilerek sunulmuş. Hayatî İnanç’ ı youtube videolarındaki söyleşilerinden dinlemek daha keyifli desem desem de kitap sayfalarını çevire çevire içe sine sine beyitler arasında kendini bulmak paha biçilemez keyif verdi bana.
Hüzün bize çok yakışır çünkü gözyaşı medeniyetinin çocuklarıyız biz derken ne kadar da haklıymış meğer.

Not:Bu yazı Hayati İnanç’ ın Can Veren Pervaneler adlı kitabının tanıtımı niteliğindedir.
Ülkü Kara
6 Şubat 2021