Tesadüf Yanılgısı

• 28 Ocak 2021 Perşembe 16:51:46

Tesadüf Yanılgısı

"Güncel Türkçe Sözlük", anlamı; "1. İsim: Yalnız ihtimallere bağlı olduğu düşünülen olayların kesin olmayan, değişebilen sebebi. 2. İsim: Rastlantı, rastgeliş."

İhtimal, olasılık.
Rastlantı; bilgiye, isteğe, kurala, sebebe, dayalı olmayan.

"Evrende, tesadüf yoktur!" önermesinde, sebepsiz, kuralsız, tercihsiz ve bilgisiz bir işleyişin olmadığı ifade edilir.

Olasılık unsurları, tercih, sebep, kural, bilgi.

"Tesadüf", zaten bir yanılgıyı ifade eder. Olmayan bir şeyi ifade eder! Yolda birisiyle karşılaşmakta, "Tesadüfen" tabiri kullanılır ama o dahi olasılık unsurlarına bağlıdır!
Bir ressam, aynı resmi ikinci defa mutlak olarak çizemez! Bu, ressamın kusursuz olduğunu göstermez çünkü bir çocuğa kalem verin çizdiği anlamsız şekli, en usta ressam, mutlak olarak çizemez! Bu çocuğun, kusursuz çizim yaptığı anlamına gelmez! Kum saatinden dökülen kumların, sıralaması ve oluşturduğu şekil de de tekrar olmaz! Gezegenler de bir geçtiği yörüngeden, mutlak tekrar geçmez! Yani tesadüf zaten yoktur. Tesadüfen kesişmez! Tesadüf olarak bilinen durum, aslen yoktur! Eşyanın tüm hareketini şekillendiren unsurlar, sebep, tercih, kural, bilgi dahilinde olur. Rastgele atıldığı düşünülen bir ok için de bu geçerlidir. Ok atmak tercih edilmiştir, kurala göre atılır (yay gerilir gibi), sebepsiz değildir atıcının bir niyeti vardır. "Öylesine" atışta da niyet vardır. Bilgisiz olmaz, ok ve yayın evriminde, bilgi gelişimi vardır. Ayrıca fizik kuralları geçerlidir. Kuvvet, yol gibi fizik denklemlerden bağımsız değildir. Rüzgar ve yer çekimi, atışı etkiler!

Tesadüf ile "Rassal" aynı manayı ifade etmez! Rassal, olasılıklardan algoritma gereği seçilendir. Piyango çekimlerinde "Tesadüf" yoktur! Rassal bir çekim vardır. Yani algoritma vardır. Bir fanusa, üzerinde sayı olan toplar doldurulur ve döndürülür; durdurunca bir top, hazneye düşer. Bu tesadüf değil, algoritmanın rassal işleyişidir. Bilgisayarın da "Random" sayı üreten programı vardır. Bu dahi tesadüfi sayı üretemez! Algoritmanın rassal olarak ürettiğini verir!

Sonuçtan bakıldığında mesela bir okun düştüğü yerden bakıldığında, okun o noktaya düşmesini sağlayan tüm unsurların tek tek ölçüldüğü düşünülebilir. "Oku fırlatıp oraya oba kurma." hikayesini bilirsiniz. Okun fırlatıldığı yön ve yayın germe hızı, tamamen okçunun tercihi; yer çekimi , rüzgar ve diğer etkenler de birleşince okun düştüğü yer, "Rassal" bir yer, olarak kabul edilmiş. Sonradan araştırma yapan için "Mesafenin ne kadar ince düşünülmüş, hesaplanmış" olduğu gibi bir bilgi çıkabilir! Tesadüfi olmadığı açık ama ayrıntılı hesaplanması da mümkün değil. Bu gibi durumlar için "Tesadüf" kullanılmış olabilir. Baştaki hesap ile sonraki hesap, arasındaki farka, "Tesadüf" denmiş olabilir. Sorun yok!

"İhtimal hesapları" konusuna girmeyeceğim çünkü matematiksel denklemlerle ifade edilebiliyor yani o dahi tesadüfi işlemiyor!

Son tahlilde; tesadüf yanılgısı, "Rassal- random" ile "Tesadüf" ayrımı yapmamak; ikisini aynı anlamda kullanmak gibidir, yanıltıcı olabilir! Zaten mutlak olmayan tesadüf de bir "Kusursuzluk" nişanesi olamaz! Zaten evrende tekrar yok. Olasılıklar, mutlak tekrarlanmıyor! Benzeri ve çok yakını ile tekrarlanıyor zannı var! Böyle bir ortamda "Tesadüf" olmaması, normal! "Olasılık" da tesadüf değildir!

Saygılarımla,

Ahmet Bektaş