DİNCİLİK.
İslam içinde aşırılıkçılık, 7. yüzyıla Haricilere kadar uzanıyor. Aslında siyasi konumlarından, onları ana Sünni ve Şii Müslümanlardan ayrı tutan aşırı öğretiler geliştirdiler. Hariciler, özellikle Takfir’e radikal bir yaklaşım benimsemeleri nedeniyle dikkat çekmiştir; bu sayede diğer Müslümanları inkârcı ilan ettiler ve dolayısıyla onlara layık görüldüler.
7. yüzyıldan bu yana yaşanan Şii ve Sünni çatışmalar, Ali Şeriatisi (1933-77) gibi radikal ideologlar için 1979’da İran Devrimi tarafından örneklendiği gibi toplumsal devrimi İslami köktendincilik ile birleştiren bir açılım yarattı. Birçok ülkede İslami köktendincilik ortaya çıktı; Vahhabi versiyonu dünya çapında terfi edildi ve Suudi Arabistan, Katar ve Pakistan tarafından finanse edildi.
1979-80 arasındaki İran rehin krizi, “köktencilik” teriminin kullanılmasında önemli bir dönüm noktası oldu. Medya, Ayetullah Humeyni ve İran Devrimi’nin ideolojisini Batılı bir kitleye açıklamak amacıyla ABD’deki Hıristiyan köktendinci harekete benzetme yoluyla “İslam’ın köktenci bir versiyonu” olarak nitelendirdi. Böylece İslamcı fundamentalist terim doğdu , Sonraki yıllarda bu terimin ortak kullanımı haline geldi.
Hıristiyan Köktendincilik (Fundamentalizm)
Hıristiyan köktendinciliği, George Marsden tarafından modernist teolojiye tepki olarak bazı teolojik doktrinlere sıkı sıkıya bağlı olma isteği olarak tanımlanmıştır. Bu terim aslen taraftarları tarafından, Hıristiyanlığın beş özel klasik teolojik inançları olduğunu iddia ettikleri ve 20. yüzyılın başlarında ABD Protestan topluluğu içinde Hıristiyan bir köktendinci harekete dönüştüğünü iddia ettikleri şeyleri anlatmak için ortaya atıldı. Bir hareket olarak köktendincilik, 19. yüzyıl sonlarında Princeton İlahiyat Fakültesi’nde muhafazakâr Presbiteryen teologlarından başlayarak Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıktı. Yakında 1910-1920 yılları arasındaki Baptistler ve diğer mezhepler arasında muhafazakarlara yayılmıştı. Hareketin amacı, temel teolojik ilkeleri tekrar teyit etmek ve onları liberal teoloji ve daha yüksek eleştirilerin meydan okumalarına karşı savunmaktı.
“Fundamentalizm” terimi, Niagara İncil Konferansı’nda (1878-1897) kök salmıştır ve bu, Hıristiyan inancının temelini oluşturduğu ilkeleri tanımlamıştır. Terim, 1910’da yayınlanan ve Milton ve Lyman Stewart kardeşler tarafından finanse edilen, ancak Watchman-Examiner’ın editörlerinden Curtis Lee Laws tarafından hazırlanan ve beş konuda yayınlanan on iki kitabı bir araya getiren The Fundamentals tarafından hazırlandı. 1920’de Kuzey Baptist Sözleşmesinin (şimdiki Amerikan Baptist Kiliseleri ABD’nin) 1920 ön toplantısında inancın temelleri için savaşanların “fundamentalistler” olarak adlandırılmasını önermektedir. Temel ilkeler, Ortadoğu’da geç ortaya çıkan Bir Kuralçı-Modernist Çatışmayı temsil etmektedir 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bazı Protestan mezheplerde dolaştı ve 1920’li yıllarda ciddi bir şekilde devam etti. Amerikan köktendinci inançlarının ilk formülasyonu, Niagara İncil Konferansı ve 1910’da bunları 5 temel olarak bilinen haline getiren Presbiteryen Kilisesi Genel Kuruluna kadar izler:
Bunun sonucu olarak İncil’in ilham kaynağı ve kutsal kitabın sonsuzluğu
İsa’nın doğuşu
İsa’nın ölümünün günah kefareti olduğuna inanmak
İsa’nın bedensel dirilişi
İsa mucizelerinin tarihi gerçeği
Genç Dünya yaratılışçılığı gibi ilkelerle henüz (henüz) ilişki kurmadı.
1910’ların sonlarına doğru beş temel çevresinde toplanan teolojik muhafazakârlar “köktenciler” olarak bilinir hale geldi. Hıristiyanlığın, İslam’ın ve Yahudiliğin bir İbrahimî din ailesine bölünmesi gibi teolojik olarak dini geleneklere sahip ortaklıkların varlığını reddettiler. Buna karşın, Evangelist gruplar (Billy Graham Evangelist Birliği gibi), Temel Bilgiler’de ifade edilen “temel” teolojisini genellikle kabul ederken, temel doktrinlere uymayan dini gruplarla olan etkinliklere katılmaya razı olurlar.