Yün

• 1 Ocak 2021 Cuma 16:33:33

YÜN!
Değerli Dostlar; sizlerle elimizde bulunan fakat gereği gibi faydalanamadığımız bir obje olan "yün" konusunda paylaşımda bulunalım istedim.
Yün konusunun ilham kaynağı geçenlerde bir aile sohbetinde geçen yün yorgan, yün yatak ve yün yastık ile yün kumaştan yapılan giyecekler oldu.
Yün, bazı hayvanlardan (özellikle koyun, keçi, deve, lama, kaşmir keçisi, ada tavşanı vb.) elde edilen hayvansal kıl kökenli doğal liflerin ortak adıdır. Yün elde edildiği hayvanın adını alır; koyun yünü, deve yünü gibi. Sıcak tuttuğu için battaniye, yorgan, yastık ve kışlık giysiler başta olmak üzere pek çok alanda kullanılır. Yüksek ısıda yıkandığında çeker, eğer asılarak kurutulursa deforme olur, ısıyı çok iyi yalıtır, yüksek nem özelliği vardır ve kaybettiği şeklini kolayca bulur. Keçeleşme ve sararmaya eğilimlidir.
Hakiki yün koyun yünüdür.
Koyun derken de dişi anlaşılır. Koç, yani erkek koyun yünü ile dişi arasında fark vardır.
Dişi koyun yününde olan maddî ve mânevî hassalar diğer yünlerde yoktur.
Koyunların üzerine güneş doğmaz.
Namaz vakti uyanırlar.
Koyun beslemek büyük mânevî bir uğurdur.
Bereketdir… Rızkın bollaşmasını mucip olur.
Yünün fiziksel yapısı;
Yün elyafı kıl kesesinin dibine gömülmüş köklerinden büyüyen,
1) Epiderm tabakası
2) Korteks (kortex, kabuk)
3) Medüla (kıl özü) adlı bölümlerden oluşmuş kıllardır.
Yünün kimyasal yapısı:
.1. %33 keratin (yün proteini)
2. %28 ter tuzları
3. %26 kir
4. %12 yün yağı
5. %1 anorganik maddelerden oluşur. Yün yıkama ile bu kirden ve yağlardan temizlenir.
Yün Tipleri İse;
Hayvandan alınan tulupun omuz bölgelerinde en ince, but bölgesinde ise en kaba lifler vardır. Çeşitli koyun ırklarından farklı tipte yün elde edilir. Bu yün tipleri genel olarak 5 sınıfa ayrılır:
1. İnce yün (Merinos yünü) tipi
2. Orta (vasat) yün tipi
3. Uzun yün tipi
4. Crossbred (melez) yün tipi (Merinos koyunları ile İngiliz koyunlarının melezinden elde edilir.)
5. Halı yünü tipi
Canlı hayvandan kırkım işi genellikle el makası veya bu iş için geliştirilmiş motorlu aletlerle yapılır. Yün elyafı genellikle dağıtılmadan bir bütün olarak kırkılır ve toplanır. Buna yörelere göre (tulup, gömlek, dulup veya tulum gibi) adlar verilir.
Siz de çok üşüyen kişilerden misiniz? Eğer öyleyse bu günlerde yün kazaklarınızı, hırkalarınızı, berelerinizi, eldivenlerinizi çoktan hazırlamış olmalısınız. Kışın soğuk günlerinde sizi ısıtan bu eşyaların ana maddesi yün, bu ay Ayrıntılar’ın konusu. İşte yün ile ilgili az bilinenler.
İnsanlar tıraş edilen hayvanların kıllarının kolayca bir araya gelip bükülüp uzadığını fark edince yün yapmaya başladı.
Tüm memelilerin boynuzlarının, tırnaklarının ve kıllarının yapısında bulunan alfa keratin yün liferinin yapısının da büyük bölümünü oluşturuyor. Alfa keratin sayesinde yün liferi kolayca birbirine yapışıyor. Yün liferinin dış yüzeyindeki kütikula tabakası balık pulları gibi üst üste dizilidir. Serbest uçları dışa doğru çıkıntılıdır. Bu çıkıntılar sayesinde bir lif diğer bir life tutunur ve birlikte bükülürler.
Yünden yapılmış giyim eşyalarının ve başka eşyaların kullanımı çok eskilere dayanıyor. Örneğin Sibirya’daki, MÖ 1. yüzyılda yapılmış bir mezardan çıkarılan kumaş parçalarının 3400 yıllık Mısır yününden yapıldığı düşünülüyor.

FAYDALARI SAYMAKLA BİTMEZ
1) Koyun yünü sinyal ve radyasyon emicidir.
Evimizde yoğun kullandığımız, cep telefonu, modem, kumanda gibi elektronik cihazların yaydığı radyasyonu emerek vücudumuza zarar vermesine mani olur yün. Bunun için bilhassa yorgan, yastık ve döşeğimizin koyun yününden olmasına itina göstermeliyiz. Çünkü uyuduğumuz zaman boyunca, cep telefonu ve internet cihazları devamlı sinyal alır verir ve radyasyon üretir. Vücudumuz ve bilhassa da beynimiz bu radyasyondan ciddi zarar görür. Eğer uyku setimiz koyun yününden yapılmış ürünlerden oluşuyorsa bu zarar en aza iner.
2) Koyun yünü dinlendiricidir ve rahat uyku sağlar.
Koyun yününden yapılmış yorgan, yastık ve döşekle uyursanız, sabaha dinlenmiş olarak kalkarsınız. Çünkü koyun yünü, vücutta biriken statik negatif enerjiyi alır. Böylece bedenimizde oluşan yorgunluk ve rehavet üzerimizden kalkmış olur.
Aslında gün boyunca koyun yününün dinlendirici etkisinden faydalanabiliriz. Bunun için evlerimizde, iş yerlerimizde, arabalarımızda koyun yününden yapılmış minderler ve postları kullanabiliriz. Koltuğumuzun, kanepemizin üzerine sererek üstüne oturmamız son derece faydalı olacaktır. Bilhassa yerinde uzun süre oturanlar için bu çok faydalı olacaktır. Ofis çalışanları, işi masada olanlar, uzun yol şöförleri bu hususa dikkat etmeliler.
3) Koyun yünü ısıyı dengeleyicidir.
Soğuğu geçirmez. Koyun yününden yapılan ürünler yazın serin, kışın sıcak tutma hususiyetine sahiptir. Çoğumuz yazın sıcaktan dolayı üzerimize yorgan örtmeden uyumaya çalışır. Ancak yorganımız koyun yünündense rahatlıkla üzerimize örtüp uyuyabiliriz. Çünkü yün nefes alıp verme hususiyetine sahiptir. Isıyı tutmaz.
4) Koyun yünü; yağmuru ve suyu çekmez. Dolayısıyla kolay ıslanmaz, ama ortamdaki fazla nemi emer ve rutubet oranını tabii bir şekilde düzenler.
5) Yün yanmaz. Ateşe, aleve karşı dirençli ve dayanıklıdır.
6) Alerjik değildir ve alerjik ortamların oluşmasına fırsat vermez.
7) Koyun yünü uzun ömürlüdür.
8) Yün terletmez, teri emer, ter yapmaz.
9) Ağrıları alır. Bir çok romatizma ağrılarına iyi gelir.
10) Bit, pire, karınca, akrep, yılan ve bir çok haşarat yüne yanaşamaz.
11) Yüne cinniler yanaşmazlar.
12) Yün elektriği ref eder. Yünden elektrik cereyanı geçmez, yalıtkandır. Çobanlar kepenek içinde yağmurdan, doludan, kardan, her türlü soğuktan müteessir olmadıkları gibi kepenek içinde iken yıldırım isabet etmez.
13) Birçok mikroplar ve hastalık mikropları yünden kaçarlar. Yalnız yün lifleri içinde “güve” mevcuttur. Dışarıdan gelme değildir. Güveyi yok etmek imkânsızdır. Faaliyete geçmemesi için bir petrol mahsulü olan NAFTALİN kullanmak lazımdır. Naftalin kokusunda faaliyet yapamazlar. Umumiyetle sıcak mevsimlerde faaliyete geçerler, soğukta faaliyetleri durur.
NETİCE
Yün çorap, fânile, gömlek giymeli, yün eldiven takmalı…
Yün kuşak muhakkak kullanılmalı.
Kış yaz saf yün kazak.
Saf yün battaniye kullanılmalı…
Yünden başkasına iltifat edilmemeli.
Sağlığınız, sıhhatiniz için pek lâzımdır.
Ruhî ve mânevî hayatımız için de elzemdir.