Yetersiz

Beslenme yetersizliği, gelir yetersizliği, bilgi yetersizliği. Kalp, böbrek, akciğer, yetmezliği. Akıl yetmezliği.

Beslenme yetersizliği, az yemek sebebiyle olabileceği gibi çeşit yetmezliğinden de olabilir. Dengesiz tek taraflı beslenme de yetersiz beslenmedir. Proteinler, karbonhidratlar, vitaminler, lif ve enzimleri içeren çeşitlerin yetersizliği ile de beslenme yetersizliği olabilir. Yani tek çeşit gıdayı fazlasıyla tüketip mesela ekmeğe yüklenip çeşidi kısıtlamak veya proteini eti fazlaca tüketip "Zengin hastalığı" tabiri kullanılan "Gut" hastalığına yol açmak da yetersiz beslenme sayılır.

Ben yetersiz bilgi üzerinde duracağım.

Bilgi yetersizliği, gerekli bilginin kişiye ulaşmaması. Bu bilgi ulaşım kaynaklarının kısıtlanmasıyla olabileceği gibi gereksiz bilgilerin, fazlasıyla pompalanıp gerekli bilgiye sıranın gelmemesiyle de olabiir. Tek kaynaktan bilgi alımı da yetersizliğe sebep olabilir. Bilgi kaynağının önemsediği veya ürettiği bilgiler dışında bilgi alımı engellenmiş olur. Sosyal medyada sadece kendi gibi düşünenlerle arkadaş olma eğiliminde olanların, bilgi kaynakları kısıtlı olabilir. Farklı bilgilere ulaşmasını, kişi otomatik kendi engeller. Gördüğüm kadarıyla benzer kişiler, benzer bilgileri birbirlerine yaymaya çalışıyor. Oysa diğerlerine ulaşmalı ki etkili olsun. Kişi otomatik olarak kendini kısıtlamış ise ona farklı bilginin ulaşması mümkün görünmüyor. Benzer bilgilerin, benzer kişilerce birbirlerine defalarca aktarılmasıyla "Kulaktan kulağa" oyunundaki gibi bilgi kirliliği oluşabilir. İlk çıkan bilgi ile benzer kişilerin birbirine defalarca aktardığı bilgi arasında değişimler olabilir. Güvenli bulduğu çevrimin içinde olan, zaten bunu fark etmeyecek.

Bilgi yetersizliği, "Bilgiye boğma" şeklinde de açığa çıkabilir. İçerikten kaçırılmak istenen bilgi dışında başka bilgilere muhataplar boğulur ve "Kısır döngü" başlar. Yumurtacıya "Organik mi?" diye sorunca. Bu işi 40 yıldır yaptığını ve köylerinde binlerce tavuklarının olduğunu ayrıntılı bir şekilde anlatır. Ama o anda sattığı yumurtanın organik olup olmadığına hiç sıra gelmez. Müşteri bilgiye boğulur, yumurtayı alır ama cevabı almaz. Kasaba etin kaynağı sorulunca, başlar anlatmaya. Dedesinin ne kadar dürüst ve faziletli biri olduğundan girer, eksik tartan başka kasapların dümeninden çıkar. Başka kaynakların ne kadar kötü olduğunu söylemekten kendi sattığı etin kaynağına hiç gelmez.

Kahvede kısaca "Sami nasıl biri?" diye sorana uzunca masal anlatabilirler. Sami’ye hiç sıra gelmez. Şarapçı sefil Kadri’den girip evsiz Rıfkı’dan çıkarlar. Sonra eski zamandaki Zalim Şevket’i, Arap Kadri’yi falan anlatabilirler. Başkalarına sorup insanlar hakkında olumlu veya olumsuz kanaat oluşturmayı da yetersiz bilgi olarak görüyorum.

Son tahlilde; yetersizlik, her durumda sorun çıkarır. Sağlıktan tutun enerji, teknoloji ve kıymetli kaynaklara kadar uzanır. Tek kaynak zengini olan bazı toplumların çöktüğü görüldü. Halen tek kaynak zengini olup fakirlik içinde olan toplumlar var. Kaynak kullanım çeşitliliği olmadığında da sorun çıkar. Bu akıl kullanımında da önemli, bilgi kullanımında da önemli. Obez olmadan yeterli beslenmek gibi düşünelim. Sıska bilgi kaynaklarından alınan bilgiler kısıtlı olabilir. Obez kaynaklardan alınanların da içeriği kısıtlı olabilir. En iyisi, çeşitli kaynaklardan bilgiye ulaşıp kendi yeteneklerimizi geliştirerek "Bilgi elemesi" yapmak. Eleme yapmak için eleme kabiliyetinin geliştirilmesi gerek. Hazır bilgiyi tek kaynaktan alıp hiç elemeden kullananlar için "Eleme" tabiri bile anlamsız olacaktır. Elemeye ne gerek var, zaten bana uygun olan kişi ya da kaynaktan alıyorum şeklinde düşünebilir. Bilgiyi eleme işine talip olanlar olabilir. Bilgiyi eleyip güvenilir kabul edenlere biberonla vermek isteyenler olabilir. Bu dahi bilgi yetersizliğine sebep olabilir. Bilgi yetersizliği, ileri aşamalarda fikir yetmezliğine sebep olabilir.

Saygılarımla,

Ahmet Bektaş