FERİDE NİN TÜRKÜSÜ

• 29 Aralık 2020 Salı 18:21:53

Okuduğunuz yazı Günün Yazısı olarak seçilmiştir.

’’Altı kurşun attılar, üç de piçak yarası’’ Bu cümle, Feride adlı bir kadının tabanca ve bıçakla öldürülmesini anlatan bir Giresun türküsünün iki dizesi. Öldürülen de kadın, ona bu siyah gül gibi türküyü yakan da bir kadın, -Azize Gürses.

Nazım Hikmet’in ’’Kuvayi Milliye Destanı’nda ’’kadınlarımız’’ı anlattığı bölümdeki o ünlü dizesiyle söylersek. ’’soframızdaki yeri öküzümüzden sonra gelen’’kadınlarımız, sadece ninnnilerin değil, ağıtların, kına havalarının , asker ve gurbet ezgilerinin, doğrudan yaratıcılarıdır. Belki yakıcıları demek çok daha doğru. Çünkü ocağı, kınayı, abayı, çerağı, ve yüreği yakan kadınlarımız türkülerimizi de yakmaktadırlar.

Öyleyse, ulusal dilin temel yaratıcılarından biri olan kadın, elbet ulusal müziğin de temel yaratıcılarından biri olmak gerekir. Nitekim, TRT repertuvarında bulunan halk türkülerimizin yüzlercesinin ’’kimden alındığı’’ hanesinde kadın adlarının yer almakta oluşu ile aşıklık geleneğimiz içindeki ’’kadın aşık’’ ların varlığı bunun somut bir göstergesi durumundadır.

Örneğin, şu, Denizli yöresine ait ’’Ağ elime mor gınalar yaktılar’’ türküsündeki kadın ağızlı ’’iç roman’’, sayısız kadının yaşadığı dramdan yalnızca bir tanesidir.İkinci dizede ’’gaderim yok gurbet ele sattılar’’ diyen bu kadın, on iki yaşında gelin edilmesine, ’’ağlar ağlar göz yaşımı silerim’’ diye nasıl katlandığını anlatırken adeta yüzlerce yılın deneyimiyle konuşmaktadır;çünkü onun annesi de aynı şeyleri yaşamıştı, onun annesi de ve onun annesi de: ’’Merdivenden indim indim yıkıldım...Mevlam izin verdi gene dikildim...Her çiçekten aldım aldım takındım...Kırmızı gül sende kaldı tamahım’’

Türkünün can alıcı yeri. ’’kadın ağzı’’ nın bir literatür derinliği, bir şiirsel imgeselliği bir roman zenginliği kazandığı yer de tam burası işte: ’’Kırmızı gül sende kaldı tamahım’’. Bu türkülere işte bu nedenle ’’kadın ağızlı türkü’’ deniyor ya.

Feride adlı bir kadının hem tabanca, hem de kurşunun az geldiği yerde bıçakla öldürülmesini anlatan, Ferde’nin yavuklusunun ağzından yakılmış bu kadın ağızlı türkü, sözlerine dikkat edildikçe yaprakları katmer katmer açılan bir siyah gül:
’’Giresun’un içinde...İki sokak arası...Altı kurşun attılar...Üç de piçak yarası
Vuruldum düştüm yere...Gidemedim uzağa...Ne edelum sevdiğim düşürdüler tuzağa’’...Türkünün bu sözlerine göre belki yavuklusu da Feride ile öldürüldü. Ama belki de bir kadının sokak arasında bir erkek gibi-tek başına- öldürülmesini onaylamayan umumu efkar, türküye Feride’nin yavuklusunu da monte etti.

Ferde’nin öyküsü, son yıllarda daha çok da Doğu ve Güneydoğu’da işlenen ’’töre-namus cinayetleri’’ nden dolayı bu tür cinayetlerin sadece buralara özgü olmadığını da gösterir bize. Ama burada Karadeniz’e özgü olan, kadının bir erkek gibi sokak içinde-kalleşçe-vurulması ve bunun türküye böylece yansımasıdır. ’’Tokat yaylasını yaylayamadım’’ türküsünün kavuştağındaki ’’vurma zalim vurma kama yarası...bura meydan değil sokak arası’’ sözü, sokak arasında öldürmeyi kalleşlik olarak değerlendirmekte ve adeta yasaklanmaktadır.Meydanda, herkesin gözü önünde işlenen bir cinayet ise, umumu efkar tarafından kabul de görmektedir. Yine türküler üzerinden gidersek, Anadolu’nun başka yörelerinde de böyledir bu.

Oysa kadına altı kurşunu reva gören anlayış, kurşunun az geldiği yerde ’’üç de piçak yarası’’ açarak sevdayı, sevdayla birlikte bütün bir yaşama hakkını da yasaklamaktadır. Ve bu da Anadolu’nun başka yörelerinde de kuşkusuz böyledir.