Otomatik

Otomatik denince ilk akla gelen, otomobilin vites sistemi oluyor. Kendi kendine işleyen anlamında.

İnsan için; refleks davranış. Refleks, öğrenme süreciyle gelişiyor. Çocuk elini ateşe değdiğinde, ateşin yaktığını öğreniyor ve ateşin etkili olduğu şeylerden çekinen bir refleks oluşuyor.

Dursun, Temel’e; "Cep telefonlarından bizi izliyorlar!" dediğinde Temel; "Bizim izlenecek kadar önemli, neyimiz olabilir?" diyor.

İzlemeyi gerektiren unsurlar, otomatik davranış olarak verilir ise izlemek gerekmez. Otomatik davranışların benimsendiği dar alanlarda veya geniş planda, izlemeyi gerektirecek bir çaba, otomatik davranışın yaygınlaştırılması için kullanılabilir. Yani davranış kalıpları otomatikleşince, izlemek gerekmez.

Otomatik davranışların yerleştirilmesinde yeterince başarılı olunur ise zaten herkes birbirini izler; hatta herkes, kendi kendini izler ve dışarıdan izleme gerektirecek davranış, otomatik olarak önlenmiş olur. Dursun’un, Temel’i adeta onun vekili gibi veya ondan sorumlu vasi gibi izlemesi, otomatik davranışlar açısından sağlanabilir. İleri aşamalarda Temel kendini otomatik davranışlar açısından izler ve Dursun’un müdahalesinden kurtulur. En azından Dursun’dan kurtulur!

İnsanlık tarihinde, öğretilerin ve toplumsal eğilimlerin oluşturduğu bir otomatikleşme var. İnsan, benimsediği veya öğrendiği kalıptan kolay kolay çıkmaz! İnsanları ayrı ayrı izlemek veya çiplemek yerine otomatik davranışların genel kabulünün sağlanması yeterlidir. Akıllı telefon ve iletişim sistemiyle zaten otomatik davranışlar, standartlaşıyor. Kalıba uymayanlar ise zaten sistemden faydalanamıyor. Bireysel davranışların nasıl otomatikleştiğini dikkatli bakan görür. Otomatik davranıştan çıkamayanların durumu ortada. Bir de otomatik davranışa dahil olduğunu sandığı davranışı, kendini zorlayarak yapmaya çalışanlar oluyor. Dursun, Temel’i izlemediğinde de Temel kendini izliyor; kontrol ediyor. Halk arasında otomatik davranış gösteren yaşlıları bilirsiniz. Gençler, değişime açık olsa da yaşlılar, otomatik davranışı bırakamaz! Öyle ki gençliğinde hızlı yaşayıp eğlenip- gününü gün edenlerin bazısı, yaşlanınca otomatik davranışa dönüveriyor. Hatta otomatik davranışı, nasihat olarak sunuyor. Gençliğinde sağlığı yerindeyken manuel gidiyor; yaşlanınca sağlığı gidince otomatik vitese geçiyor. Araba satanlardan çok duydum, "Otomatik alacağız, manuel kullanamıyoruz, o yüzden satıyoruz! Otomatiğe geçme nedeni, tamamen kullanım zorluğu.

Son tahlilde; otomatik yaşam sisteminin kolaylığı açık. Manuel doğaçlama yaşam ise o kadar kolay sayılmaz. Gençken doğaçlama; yaşlanınca, otomatik yaşam en sık görülen. İmkan ve para yok iken otomatik davranış yeterli olur iken imkan ve para olduğunda manuele hatta modifiyeye geçilir. Çılgınlık- doğaçlama imkan nisbetinde artar İzlemeyi gerektirecek durum olabilir. Kısaca otomatik davranışın tam sağlandığı ortamda izlemeye gerek olmaz. Herkes kendini ve kendine yakın olanı izler. Farklı davranışlar, uygulama alanı bulamaz. Yenilik yapılacak ise o da iletişimi sağlayan ve akıllı cihazı yapan tarafından yapılır. Güncelleme olarak da kabul edilir.

Saygılarımla,
Ahmet Bektaş