BİR ULUSUN DOĞUŞU

• 9 Temmuz 2020 Perşembe 21:24:21

Bir ulusun doğuşu,Dawid Wark Griffith’in Thomas Dixon’ ın The Clasmans adlı romanından hareketle Frank Wood’la birlikte hazırladığı senaryo üzerinden Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleştirdiği filmdir.

Başta büyük sinema tarihçisi Georges Sadoul olmak üzere tüm önde gelen eleştirmenler tarafından sinema sanatının ilk büyük ve gerçek baş yapıtı olarak kabul edilen bu filmin-işin garibi!-ırkçı bir temayı işleyen konusu şöyle idi:

1860 yılına doğru Güney’de Cameron ailesi zenginlik ve mutluluk içinde yaşamaktadır. Aile, Güneyli bir milletvekili ve kızı ile de son derece yakın ilişkiler içindedir. Derken iç savaş gelir çatar. Savaşta Güneylilerin bozguna uğramasından sonra, ülkeye Zenciler egemen olur. Bunların bir melez tarafından kumanda edilen bir orduları da vardır. İşte bu ordunun karaderili çavuşlarından biri Cameron ailesinin güzel kızını iğfal etmek isterken öldürür. Bunun üzerine genç kızın kardeşi de öç almak üzere ünlü Ku Klux Klan ’ı kurar. Tam bu sırada da Zenci ’’sürü’’ sü, gözleri dönmüş bir halde Cameron’ların evine saldırır. Ama her şey Ku-Klux-Klan tarafından son anda kurtarılacaktır.

Papaz Thomas Dixon, Ku-Klux-Klan’ın ’’Büyük Dev’’i ve amcası olan albay Leroy McAfe’ye ithaf ettiği bu alabildiğine bayağı ve piş propaganda yapıtında işlediği tezi şöyle tanımlamıştı: ’’Ku- Klux-Klan , ölmek üzere bulunan genç Güney’i yeniden canlandırmış ve Ari tarihinin en dramatik bölümlerinden birini yaratarak bütün bir halkın hayatını kurtarmıştır.’’

Griffith de iç savaşın sefalete mahkum ettiği bir Güneyli albayın oğluydu ve filminde, her şeyden önce kana susamış ’’menhur Zenciler’’ i göstermeyi amaçlıyordu. Bütün Zenci rolleri, aşırı derecede makyajlı Beyaz aktörler tarafından oynanmak koşuluyla tabii!..

Film, sinema diline uyarlanan yapıtın ’’ruh’’ una uygun olarak The Clansmans adı altında Los Angeles’te gösterildi ilkin. Sonra da ad değiştirdi; çünkü Griffith’e göre , ’’Güney’in haklarını yeniden kazanması, Yeni Bir Ulusun doğuşu demek’’ ti.

Yapıtın fikirsel örgüsünü oluşturan ırkçılık anlayışı Liberal Amerikalıların, Kara-Sarı-Kızıl Derili İnsanları Geliştirme Ve İlerletme Derneği’nin , başta Harward olmak üzere çeşitli üniversite rektörlerinin ve The Nation Stateman gibi gazetelerin şiddetli protestolarıyla karşılaştı. Film aleyhinde özellikle New York, Chicago ve Boston’da düzenlenen sokak gösterilerinde düpedüz yaralananlar oldu;hatta bir kaç kişi de hayatını yitirdi. Gene bu ırkçılık anlayışı dolayısıyla film Avrupa’da yasaklandı: Çünkü Birinci Dünya Savaşı’ndaydık; ve Müttefik ordularında Beyazlarla omuz omuza çarpışan binlerce Zenci vardı. Ancak 1921 yılında ve bir dizi kesintiden sonra Fransa’da gösterilmesine müsade edilen Bir Ulusun Doğuşu, Sovyetler Birliği’nde hiç gösterilmedi.

Dolayısıyla da yapıtın Avrupa sinema sanatının evrimi üzerindeki etkisi çok geç başladı, Sovyet sineması üzerinde de hemen hiç etkisi olmadı. Buna karşılık Bir ulusun doğuşu, Amerika Birleşik Devletleri’nde film sanatını olduğu kadar film endüstrisini de belirleyici bir şekilde etkilemiştir. Gerçekten de üç saata yakın süren ve 100 bin dolara çıkmış olan bu yapıt, tam 15 milyon dolar kazanç sağladı; tiyatrolarda koltuk başına 2 dolara gösterildiği için de yeni işletme koşullarının ortaya çıkmasına yol açtı: Örneğin salt uzun film gösteren sinema salonları bu tarihten itibaren yapılmaya başlandı. Filmin yol açtığı bir başka önemli sonuç da Hollywood’un doğuşu ve önce Amerikan sineması, hemen ardından da dünya sineması üzerinde egemenlik kurmaya başlayışı oldu.

Bir ulusun doğuşu’ndaki iğrenç ırkçılık propagandası bir yana bırakılırsa film, eşsiz güzellikte sekanslarla doludur. İki ayrı aksiyonu yetkin bir kurgu arayışı içinde paralel olarak sürdüren son bölüm, bu bakımdan örneksel bir değer taşır. Bu bölümde büyük yönetmen Griffith, o saçma sapan ırkçı duygularından da sıyrılmakta ve savaşın dehşetini bütün öbür baş yapıtlarında tanıklık ettiğimiz insanca bir heyecanla dile getirmektedir.

Filmin aleyhine düzenlenen gösteriler pek etkilemişti Griffith’i Aslında bu büyük yönetmen, Güneylilere özgü ırkçılığın doğurduğu körce ön yargılardan kurtulabildiği anlarda gerçekten ilerici ve ilerletici yapıtlar ortaya koymayı da başardı. Nitekim 1918 yılında çevirdiği Bu dünyanın yürekli adlı filminde bir beyaz derili askerin bir kara derili askeri sevgiyle kucakladığını görürüz.