Yurtsuz gözyaşı / renksiz mutluluk sanatı

• 5 Haziran 2020 Cuma 11:27:12

Okuduğunuz yazı Günün Yazısı olarak seçilmiştir.

Bugün Ali Asker’i dinledim uzun bir zamandan sonra:

‘’Sen söyle,
Sana ağlamak mı zor?
Sen söyle gülüm
Ağlamak mı zor
Gülmek mi?’’

Elbette tüm zamanlarda zorlu yaşamla karşı karşıya kalan insanın en büyük ideallerinden biri hayata karşı gülümsemek, mutlu olduğunu hissetmekti. Mutlu olduğunu hisseden insan yaşamın içinde var olduğunu hisseden kişiydi. Bu kavramla ilgili sayısız kitap yazıldı. Öyleyse öyle kolay mıydı mutluluğa ulaşmak? Mutluluk neydi?
‘’Sen mutluluğun resmini çizebilir misin Abidin?’’ demişti yıllar önce Nazım.
Tanımı oldukça zor olan soyut kavramların bambaşka çizgi ve renklerle resmedilişi, estetik algı içinde insanda bambaşka bir etki bırakacaktı kuşkusuz.
Nazım’ın isteği öylesine sıradan, bireysel bir istek de değildi.
Oysa Nazım da en güzel sözcüklerle şiirinde mutluluğu ne güzel anlatıyordu:

‘’…Sonra saygıyla toprağa oturdum,
Dayadım sırtımı duvara.
Bu anda ne düşmek dalgalara,
Bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
Toprak, güneş ve ben...
Bahtiyarım...’’

Sanatın anlatılmak istenene dair pek çok ifade biçimi vardı elbette, bu ifadeler içinde duyguların resmini çizmek duyguları anlatabilmek için yeterli miydi?
Mutluluğu ya da acıyı yansıtmak için ressam neye ihtiyaç duyardı? Sadece tuval, fırça ve renkler miydi gerekli olan?
Sözcüklerin, çizgilerin ve renklerin dünyası; soyut kavramları hissetmenin, insan ruhuna ayna tutmanın, o müthiş karmaşaya ulaşmanın tek gayesi miydi?

Bu sabah bu düşünceler aklımdan geçerken ilk dönem flaman resminin temsilcisi Rogier van der Weyden’in ve İtalyan ressam Guercino’nın eserlerindeki hüzün ve gözyaşı teması ilgimi çekti.

Bir resimde yüze dökülen birkaç damla gözyaşı, bir başka resimde göz yaşını silmeye çalışan bir kadın…Resimdeki gözyaşları insanın kederini nasıl da doğal ve dokunaklı bir gerçeklikle yansıtıyor.

Nazım haklıydı…Mutluluğun resmini çizilmeliydi. Mutluluğun da aşkın da acının da resmi olmalıydı.
Çünkü çizgiler, renkler bazı duyguları sözcükler kadar hatta bazen sözcüklerden daha etkili anlatabilecek bir estetik yaratıcılığa sahip..Her resim bir akımı temsil edebileceği gibi her resmin bir hikayesi de olabiliyordu.. Filmlere, romanlara konu olan, filmin ana ekseninde yer alan ne çok tablo var. Estetik yönünün etkileyiciliği olan bazı resimler, bir yaşam felsefesini de tanımlıyor..Kathe Kollwitz resimleri gibi.

Kathe Kollwitz; idealleri, duruşu, mücadelesi ve olağanüstü resimleriyle beni çok etkileyen bir ressam. Kathe’nin resimlerindeki çizgilerin kararlığı, sarsıcılığı,oğlunu savaşta kaybeden yaralı bir anne olarak ölene kadar savaşlara karşı tepkisiyle onu eşsiz bir ressam yapmıştır gözümde.

Kathe : “Hiçbir zaman soğukkanlılıkla değil, adeta hep kanımla çalıştım” demiştir. Onun çoğu eserlerinde işçi sınıfı, ezilen kadınlar, yurtsuz çocuklar ve ezilmiş halkın acıları, mücadeleleri vardır.

Elbette her resmin bir teması, estetik yönü, felsefesi olmalıydı. Kathe için ise resim:
İnsanlara duyarlılığı, insancıl yanı, evladını yitirmiş anne olmanın acısının kısacası hayatının amacının koyu çizgilerle ifade şeklidir.
Kathe’nin resimlerinde gözyaşı yoktur; ancak acıyı göz yaşından daha çok derin çizgilerle ifade eden siyah beyaz renkler hatta renksizliği vardır.

Mutluluğun resmini çizmeliydi Abidin, bu gerekliydi, hem de çok gerekliydi. Çünkü sanatçıdan sonra yalnızca mutluluğun resmi kalacaktı geride kalanlara.

İşte Kathe bunun bilincindeydi.’’İnsanlığın dağlar kadar büyük acılarını anlatmak benim görevimdir.’’ diyerek zor ve mücadele ile geçen bir yaşamının ardından resimleri ve mücadelesiyle unutulmayacak bir sanatçı olarak hafızalardaki yerini almıştır.
Neden söz değil de resim diye kendime sorduğumda Kathe’nin ölmeden önce söylediği sözlerini anımsıyorum:

‘’…İnsan gittikçe sessizleşiyor. ‘’
‘’ Her şey durgun.”