EDEP-ADAP

Merhaba Dost!

Mutlu bir hayat ve sonsuz mükâfat için Rabb’im hayatın içine bazı şifreler koymuş. Bunlardan bir tanesi de adap.

Nedir adap? Sözlük anlamıyla, ahlak, terbiye ve nezaket kurallarıdır. Daha geniş bir ifadeyle sonsuz âlemlerin yaratıcısının bizlere kılavuz ve yol gösterici olarak gönderdiği peygamberlerin emir ve yasaklarına uygun bir yaşam sürmek ve sonunda asıl emanet sahibine teslim etmek.

Peki, dönelim bize: Nerede yaşadığı, hangi işte çalıştığı, sosyal ve ekonomik durum farkı olmaksızın tüm insanlığa, ama özellikle; “ben tek yaratıcıya ve O’nun gönderdiği Rasul’e iman ediyorum” diyenler. Biz edep ve adap kurallarını nereden alıyoruz? Kişisel, ailevi ve toplumsal adap kuralları kimin tarafından belirleniyor?

“Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” buyuran Efendimizin kural ve kaideleri bizim gündemimizde? Birbirine karşı saygısını yitirmiş, her fırsatta kavga eden bir toplum olmaktan kurtulabilmemiz için neler yapmamız lazım?

İsterseniz aslında hepimizin bildiği birkaç şeyi tekrar beraber hatırlayalım. Ve kendimizi sorgulayalım ne kadarını yapabiliyor ve dikkat ediyoruz?

Birbirimizin üzerinde 6 hakkımız olduğunu unutmayalım: “- Karşılaştığında selam vermek,- Davetine icabet etmek,- Senden öğüt isterse öğüt vermek, - Aksırırsa “Allah sana rahmet etsin” demek, - Hastalanırsa ziyaret etmek, -
Ölünce cenazesine iştirak etmek.”

Şimdi okumaya ara verip bir düşünelim, arkadaşlarımıza soralım bunlara dikkat ediyor muyuz? diye.

Her zaman huzuru yakalamak için bizden zor durumda olanlara bakalım. Aksi halde Allah’ın bize vermiş olduğu nimetlere bir şükürsüzlük oluşacak ve bu durum bizim için bir hüzün kaynağı haline gelecektir. Yükseldikçe nefis her zaman daha fazlasını ister. Unutmayalım “Mezarlıklar işleri hep yarım kalanlarla doludur.”

Konumuza dönersek. Nedir bu kurallar? Ana başlıklar halinde hatırlayalım.
Güler yüzlü olmak (sadakadır),
Kalabalık bir toplumda, başkalarından gizli ve sessizce konuşmak (ayıptır),
Biri yerinden kalktığında hemen yerine oturmak,
Konuşmalarda sözü kesmemeye dikkat etmek,
Kötülüğe karşı iyilikle karşılıkta bulunmak (Nefsimiz hep mücadele eder),
Küskünlüğe dargınlığa son vermek, dargınları barıştırmak ve arabuluculuk yapmak,
İnsanların kusurlarını araştırmamak, ayıplarını örtmek,
İftiraya uğrayan biri hakkında yanlış fikirleri düzeltmeye çalışmak ve müdafaa etmek,
İftira ve kötü zanda bulunmamak,
Herkes ile kapasite ve mevkiine uygun konuşmak,
Büyüklere karşı hürmet ve saygı küçüklere şefkat ve sevgi göstermek,
Bir kardeşin ile karşılaştığında musafaha (tokalaşmak, sarılmak) etmek,
Her zaman temiz giyinmek ve bulunduğu ortamda rahatsızlık vermemek,
Akraba, eş, dost ve büyükleri ziyaret etmek, gönüllerini almak,
Davetine icabet etmek ve çağırmak,
Topluma yeni birisi geldiğinde ayağa kalkıp yer göstermek,
Komşuluk hak ve ilişkilerine riayet etmek,
Hastalara ziyarette bulunup onlara moral vermek,
Evlere girerken izin istemek ve evin kurallarına uymak,
Yeryüzünde böbürlenerek yürümemek ve tevazu sahibi olmak,
Doğru sözlü olmak ve buluşmalara zamanında gitmek,
Hiçbir şeyde israf etmemek,
Küçük kusurları bağışlamak ve görmezden gelmek,
Büyüklerin tavsiye ve tecrübelerine uymak,
Hiçbir işte aşırıya kaçmamak, her zaman itidalli (aşırıya kaçmamak) olmak,
Emanete hainlik etmemek,
Ahdine ve sözüne vefa göstermek,
İhtiyaç sahiplerine cömert davranmak,
Kesin delil olmayan konuda suizanda bulunmamak,
Kalp kırıcı sözlerden kaçınmak,
Namus, haysiyet ve mukaddes değerleri korumak,
Yapılan iyiliklere teşekkür etmek,
Bela ve musibetlere sabretmek,
Her işte azim ve sebat sahibi olmak,
Şaka bile olsa ahlak dışı hareketlerde bulunmamak,
Düşünce ve davranışlarında farklı olmamak,
* Bir işi yapmadan ehline danışmak.

Böyle bir testle karşılaşsak, kaç tanesinin yanına işaret koyabiliriz? İnsanlık karnemizde böyle bölümler olsa, kaç puanla geçeriz?

(NOT: Bunlar sadece bir hatırlatmadır. Lütfen birbirimize de uygun hal ve lisan ile hatırlatalım. Eksiklerimizi tamamlayalım.)

“Bir din kardeşinin ihtiyacını gideren kimsenin Allah da bütün dilek ve ihtiyaçlarına karşılık verir.”

“Cömert olunuz ki, Allah da size cömert davransın.”

“Birbirinize hediye veriniz. Hediyeler kalpteki sevgiyi çoğaltır.”

“Cimri, azapsız cennete giremez.”

“Allah’ın en sevdiği iş, yalandan, iftiradan, küfürden, günahtan uzak durup korunmaktır.”

“Utanmak imandandır.”

Bunlar bize iki cihan sultanı Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’ den birer vasiyet ve tavsiyedir.

Sadettin TURHAN