SORU VE CEVAPLARLA TÜRK KADINININ SEÇME VE SEÇİLME HAKKINI ELDE ETMESİ—3. BÖLÜM

• 8 Aralık 2019 Pazar 00:24:37

SORU: Dünyada kadılara ilk kez seçme ve seçilme hakkı hangi ülke tarafından kaç yılında verildi?

CEVAP: 1881 de Man Adasında toprak sahibi olan kadınlar ilk kez oy kullanabilen kadınlar olmuştur ( Seçme hakkı.) Kadınların oy kullanabildikleri ilk seçim 1893 de Yeni Zelanda’da yapıldı ancak bu hak Yeni Zelanda yerlisi olan Aborjinlere ancak 1962 yılında verildi. Yine bu ülkede kadınlar 1919 yılında seçilme hakkı da elde ettiler.

SORU: Türkiye’den önce kadınlara seçme ve seçilme hakkının verildiği ülkeler ve bu hakkın verildiği tarihler?

CEVAP:

Bağımsız bir devlet olarak kadınlara ilk kez seçme ve seçilme hakkı veren devlet Avustralya olmuştur 1902 yılında.

Avrupa devletleri arasında kadınlara ilk kez seçme ve seçilme hakkı veren ülke o tarihlerde Rusya’ya bağlı olan Finlandiye olmuş, kadılar 1906 da bu hakkı elde ettikten sonra 1907 de meclise 19 Kadın milletvekili sokmayı başarmışlardır.

Bu iki devleti sırasıyla şunlar takip eder:

Norveç: 1913

Danimarka: 1915

İzlanda 1915

Kanada: Kanada’da Quebec bölgesi hariç, kadınlar 1917’de seçme ve 1920’de seçilme hakkı elde ederken, Quebec’de kadınlara seçme ve seçilme hakkı 1940 yılında verilmiştir.

Litvanya 1919

Azerbaycan: 1918

Estonya 1918

Macaristan: 1918

Kırgızistan: 1918

Letonya: 1918

Polonya: 1918

Rusya Federasyonu : 1917’de Rusya ve eski Sovyet cumhuriyetlerinden bir kısmında da kadınlar seçme ve seçilme hakkı elde etmişlerdir. Bu hak 1918 yılı genel seçimlerinde ilk defa kullanılmıştır

Avusturya : 12 Kasım 1918’de Avusturya kadınlarına oy hakkı vermiştir.

Almanya:30 Kasım 1918’de kadınların seçme ve seçilme hakkı yasayla garantilenmiş ve 19 Ocak 1919 seçimlerinde kadınlar ilk defa oy kullanmıştır.

Gürcistan: 1918

İrlanda:1918

Birleşik Krallık( İngiltere) : 1918 yılında 30 yaşının üstünde olup, bazı özel durumlarda oy kullanabilme hakkını elde etmiş olan, Birleşik Krallık kadınları için tam oy hakkı 1928 yılında sağlanmıştır. Avrupa ulusları içinde ilk kadın başbakan 1979’da seçilen Margaret Thatcher oldu.

Beyaz Rusya: 1919

Ukrayna: 1919

Lüksemburg: 1919

Hollanda: 1919

İsveç: 1919

Belçika: 1919

Zimbabve 1919

Kenya 1919

Arnavutluk 1920

ABD: Amerika Birleşik Devletleri’nde 1920 yılında yürürlüğe giren anayasa değişikliği ile ülke genelinde kadınlara oy verme hakkı tanınmış, Kasım 1920’de kadınlar ilk parlamento seçimlerine katılmışlardır.

Çek Cumhuriyeti: 1920

Slovakya: 1920

Ermenistan 1921

Tacikistan: 1924

Moğolistan: 1924

Kazakistan: 1924

Türkmenistan: 1927

Romanya: 1929

Ekvator: 1929

Görüldüğü gibi dünya ülkelerinden otuz yedisinde kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi Türkiye’den önce verilmiştir.

SORU: Kadınlara seçme ve seçilme hakkını Türkiye’den sonra veren devletler hangileridir?

CEVAP: Güney Afrika, Türkiye gibi kadınlara seçme ve seçilme hakkını 1930 yılında vermiştir ama bu hak ilk etapta beyaz ırka verilmiştir. Hint ırkından olanlara 1984 de siyah ırka ise ancak 1994 de bu hak tanınmıştır.

Diğer ülkeler şunlardır:

Brezilya: 1932

İspanya: 1931

Sri Lanka: 1931... Dünyanın ilk kadın devlet başkanı 1960’da göreve gelen Srilankalı Sirimavo Ratwatte Dias Bandaranaike’dir.

Portekiz: 1931

Şili: 1931, 1946

Tayland: 1932

Uruguay: 1932

Maldivler: 1932

Küba: 1934

Myanmar: 1935

Flipinler: 1937

Özbekistan 1938

Bolivya 1938, 1952

El Salvador 1939

Panama 1941

Dominik Cumhuriyeti 1943

Fransa : Fransa’da 4 Ekim 1944’de yapılan yasa değişikliğiyle kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi. 29 Nisan 1945’te ilk defa belediye seçimlerine katılan kadınlar 21 Ekim 1945’te de ilk defa parlamento seçimlerinde oy kullandılar.

Jamaika 1944

Bulgaristan 1944

Hırvatistan 1945
Slovenya: 1945

İtalya: 1925’de belediye seçimlerinde oy kullanmaya başlayan İtalyan kadınları 1945’da ilk genel seçimlere katıldılar.

Endoneyzya: 1945

Senegal: 1945

Togo: 1945

Japonya: 1945

Sırbistan 1946

Montenegro 1946

Kuzey Kore: 1946

Guatemala 1946

Liberya 1946

Makedonya 1946

Vietnam 1946

Trinidad ve Tobago 1946

Venezuela 1946

Kamerun 1946

Malta 1947

Singapur 1947

Arjantin: 1947

Meksika: 1947

Pakistan: 1947

İsrail: 1948

Güney Kore 1948

Surinam 1948

Nijer 1948

Bosna Hersek 1949

Çin: 1949

Kostarika 1949

Yunanistan: 1949

Suriye: 1949

Hong Kong: 1949

Barbados: 1950

Haiti 1950

Hindistan: 1950

Dominik: 1951

Grenada: 1951

Nepal: 1951

Lübnan: 1952

Belize: 1954

Kolombiya: 1954

Gana: 1954

Kamboçya: 1955

Honduras: 1955

Nikaragua: 1955

Peru: 1955

Etiyopya: 1955

Mısır: 1956

Benin: 1956

Mali: 1956

Somali: 1956

Malezya: 1957

Laos: 1958

Burkina Faso: 1958

Nijerya: 1958

San Marino: 1959

Tunus: 1959

Tanzanya: 1959

Kıbrıs: 1960

Paraguay: 1961

Malavi: 1961

Ruanda: 1961

Sierra Leone: 1961

Bahamalar: 1961

Monaco: 1962

Cezayir: 1962

Uganda: 1962

Zambia: 1962

Afganistan: 1963

Kongo: 1963

Fiji: 1963

Fas: 1963

İran: 1963

Libya: 1964

Sudan: 1964

Yemen: 1967

Andorra: 1970

İsviçre : İsviçre’de kadınların seçme ve seçilme hakkını elde etmesi 7 Şubat 1971’de gerçekleşirken İsviçre’ye bağlı Appenzell kantonunda ise 1990’ı bulmuştur.

Bangladeş 1972

Bahreyn 1973

Angola 1975

Mozambik 1975

Moldova 1978

Irak: 1980

Lihtenştayn: 1984

Namibya: 1989

Umman: 1994

Katar: 2003

Kuveyt: 2005

Birleşik Arap Emirlikleri: 2006

Suudi Arabistan:Kral Abdullah Bin Abdulaziz’ın 25 Eylül 2011 yılında yaptığı değişiklikle kadınların 2015 seçimlerine katılmasının önü açılmış, kadınlar seçme ve seçilme hakkını elde etmişti.

Görüldüğü gibi 110 ülke de kadınlara seçme ve seçilme hakkını Türkiye’den sonra vermiştir.

Avrupa’nın bile pek çok çok devletinden daha önce kadınlarımıza seçme ve seçilme hakkı vermiş olmamız anlamlıdır. Özellikle de İtalya, Fransa ve İsviçre’den önce... Zira Türkiye, bilindiği gibi İdare Hukukunu Fransa’dan, Ceza Hukukunu İtalya’dan, Medeni Kanun,Borçlar Kanunu ve İcra-iflas Kanununu İsviçre’den almıştı.

Evet, medeni kanununu örnek aldığımız İsviçre’nin ancak 1971 yılında kadınlara seçme ve seçilme hakkı vermiş olmasını hep ilginç bulmuşumdur.

SORU: 1946 yılında çok partili siyasi hayata geçilene kadar Türkiye’de kadınlar milletvekillerini doğrudan doğruya kendi oyları ile mi seçiyorlardı?

CEVAP: 1946 yılına kadar erkekler bile milletvekillerini doğrudan doğruya seçmiyorlardı ki kadınlar da seçsin.

1946 yılına kadar vatandaşlar kendilerini yönetecek olanları seçecek insanları seçiyorlardı öncelikle. Vatandaşların seçtikleri de milletvekili ( ya da belediye başkanı ) adayları içinden seçim yapıyorlardı. ( Buna iki dereceli seçim denir. iki aşamadan oluşan ve önce ilk seçmenlerin ikinci seçmenleri, ikinci seçmenlerin de milletvekili ya da başkan gibi temsilcileri seçtiği seçim sistemidir. Dolayısıyla, tek dereceli seçimlerin aksine, seçmenler milletvekillerini ya da başkanı doğrudan seçmezler.)

*********************

FOTOĞRAF: Dünyanın ilk kadın devlet başkanı Sirimavo Ratwatte Dias Bandaranaike