LEMOS EMİR MUSA PAŞA BEĞ CAMİİ İMAM HATİPLERİ

• 5 Temmuz 2019 Cuma 09:24:04

LAMOS EMİR MUSA PAŞA BEĞ CAMİİ İMAM HATİPLERİ

XIII. yüzyıl başlarında orta Asya’yı kasıp kavuran Moğol istilası sonucu Aral Gölü doğusundaki (Maveraünnehir) yurtlarını terk ederek Azerbaycan üzerinden Anadolu’ya ( Sivas ve Konya Ereğli yöresine) gelen Nure Sofu (sufi) önderliğindeki Karaman Türkmenleri, Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubat’ın himayesinde 1228 tarihinde Taşeli’nin Ermenek- Kamışlı mevkisine yerleşir. Taşeli’nin (Taş-il) odağı Ermenek ve Mut yöresi Selçuklu Komutanı Çeşnigar Emir Mübazereddin Çavlı tarafından fetih edilip Selçuklu topraklarına katıldığı için bakir vaziyettedir. Bu bölgenin mücaviri Akdeniz’den iç Anadolu’ya uzanan ticaret yolu güzerğahında bulunan Silifke, Gülnar ve Anamur’da hiristiyan tekfurların hükümran olduğu çok iyi koru aklı kaleler mevcut olup henüz fetih edilmemiştir.
Nure Sofu’dan sonra boyun lideri olan Kerimüddin Karaman Bey bu kalelere sürekli akınlar düzenle yip hakimiyet alanını genişletir. Böylece verimli olduğu kadar güvenli bir bölge haline gelen Taşeli Toroslarına Anadolu’nun diğer bölgelerinden Oğuz’un Avşar, Salur, Yiva boyunun yanı sıra diğer boylara da mensup Türkmenler akın akın gelir. Karamanilerin kahramanlık mücadelesine katılmaya başlar. Toros Dağlarının yüksekten de yüksek Taşeli yaylakla rında her kaba ardıcın dibinde veya gürül gürül çağlayan akarsu başında bir Türkmen obası/ kara çadırı bulmak mümkün olur. Anamur, Gazipaşa (Selinti ) ve Alanya’nın da Karaman oğullarının hükümranlık alanına katılımıyla birlikte Akdeniz kıyısındaki ik limsel değişimlerden dolayı Türkmen obaları yıl içinde güney, kuzey ekseninde yer değiştirmek sure tiyle yaylaklardaki nüfus yoğunluğunu iyice artırır.
Bu arada konar göçerlikten yerleşik düzene geçmek isteyen Türkmenler, bölgede tarihi süreçteki konumlarını kısmen sürdüren eski yerleşim yerlerini öncelikle tercih eder. Nitekim Ermenek yöresinde konuşlu Lamos, Bednam, Başdere, Dindebol, Davdas, İzvid, İrnebol, Ezvendi ve Görmel gibi eski yerleşim yerlerinde gayri Müslimlerle (cemaatı gebran/zımmıyan) birlikte yaşamaya başlar. Lamos köyüne de Oğuz’un Yiva boyundan Hacı Alaeddin Cemaatına mensup perakendeciler (obalar) yerleşir. Esasın da Ermenek kırsal alanında yaşayan nüfusun yarıdan fazlası bu köylerde barınmaktadır. Ayrıca kış ayla rını Gazipaşa, Anamur ve Alanya’da kışlak mekanlarında geçiren konar göçerler yaz aylarında Erme nek bölgesinde rakımı yüksek, Fariske, Kazancı, Başdere, Başköy, Çukurbağ ve Güzve.. gibi yaylak mezralarında konuşlar ve bir müddet sonra buraları daimi şekilde yurt edinir.
Taşeli Toroslarını yurt edinen yerleşik Türkmen boyları ile konar göçer Türkmen obaları bölgenin demoğrafik yapısıyla birlikte sosyal, kültürel, idari ve dini yapısın değiştirir. Ahalinin toplumsal ihtiyacı bu çerçevede yeniden şekillenmeye başlar. Sadakayı cariye türünden sayılan bu ihtiyaçlar Beyliğin emiri Mahmut Bey ile oğulları Halil Bey ve Burhaneddin Musa Bey (Ermenek Eyaleti (sancağı) Beyi olduğu dönemde) döneminde karşılığın en iyi değeri bulmaya başlar. Zira Hacı Burhaneddin Musa Bey, Alimullah bir kişilik olduğu için dini ve ilmi eğitime daha çok önem verir. Banisi olduğu sadakay-ı cariye türü tüm eserlerin asırlarca halka hizmet sunabilmesi amacıyla Beylik dahilinde geliri yüksek muhtelif vakfiyeler bırakır. Nitekim Ermenek Tol Medresenin banisi Emir Burhaneddin Musa Bey’in bıraktığı vakfiyelerin ; “1500 yılında: 9.635 akçe ve 1518 y.da; 11.465 akçe ve 1584 y.da: 11.673 akçe vakıf geliri olduğu ve Vakfiye gelirinden eserlerin bakım, onarım işleri harcamaları ile burada çalışıp hizmet eden Müderris, İmam ve Mütevelli Heyeti.. gibi görevlilerin ücretinin ödendiği” Dr. Bilal Gök Hocamız ca açıklanmaktadır. Ayrıca Dr. Bilal Gök, Osmanlı Tahrir Defteri verilerine göre; “Banisinin ismiyle bili nen Lamos Musa Paşa Beğ Camisinde; 1500 yılında 1 imam, 1518 y.da 1 imam, 1 Pirifani (yaşlı görev li), 1 cami mütevellisi, 1522 y.da bir imam, 1 pirifani, 1555 y.da 1 imam, 1 hatip ve 1584 y.da ise 2 i mam, 3 Danişmend (İlim tahsil eden) ve 5 adet muhassıl (ilimle uğraşan) görevli olduğunu” bildirir.
Lamos Emir Musa Paşa Beğ Camisi XIV. yüzyılın yarısından itibaren yörenin Cuma namazı eda edi len Selahattin Camisi konumunda olması hesabiyle banisi Emir Burhaneddin Musa Paşa Beğ günümüzün Daran, Fariske, Uğurlu, Lamos ve Başdere yerleşimlerinde geliri yüksek taşınmaz vakfiyeler bırakmıştır. Söz konusu vakfiyelerin yıllık gelirinden camide görevli zat-ı muhterem imam, müezzin ve diğer hizmetlilerin ücretleri karşılanmış. Bu bağlamda Dr. Bilal Gök; “ Lamos Emir Musa Paşa Beğ Camii imamı için günlük yarım akçe ve müezzin için senelik altmış (60) akçe ücret ödendiğini, Hatta 1500 yılı Tahrir Defterinde; Lamos Cami imamı olan Abdurrahman’ın : “ Mademki imamdır, sorumluluğunda 30 dönüme yakın (resmi çift) arazisi vardır, olağan üstü hallerde (Avarız) vergisi vermeye” mecbur olduğunu belirtmektedir.
Karaman oğulları Beyliğinin hukuki varlığı sonlandırılıp bölgenin Osmanlı İmparatorluğunun bir eyaleti (sancak) haline getirilmesinden sonra da Lamos Emir Musa Paşa Beğ Camisi ve vakfiyelerinin hukuki statüsü aynen devam ettirilmiştir. Bu bağlamda tarihi müelliflerle birlikte yazar Mükremin Kızılca Hocamız camide :
* 1500 yılında : İmam Abdurrahman,
* 1518 yılında : İmam Şihabeddin, (Abdurrahman oğlu),
* 1700 yılında : İmam Abdülcelil,
* 1718 yılında : İmam Seyyid Hasan ( Günlük yarım akçe ücretle),
* 1830 yılında : İmam Ömer
* 1856 yılında : İmam Hüseyin Efendi (Ömer oğlu),
* 1896 yılında : İmam İbrahim Efendi (Sofu Hoca - Hüseyin oğlu),
* 1908 yılında : İmam Ahmet Efendi (İbrahim oğlu),
* 1915 yılında : İmam Ali Efendi (İbrahim oğlu),
* 19.. “ : İmam Molla İsmail (Korkmaz),
* 19.. “ : İmam Ahmet (Okumuş) Efendi,
* 19.. “ : İmam Hüseyin (Okumuş) Efendi,
*19.. “ : İmam Molla Mustafa Tekin,
*19.. “ : İmam Osman Ataseven,
*19.. “ : İmam Osman Canan
*19.. “ : İmam Abdullah Tekin,
*1970 “ : Bu yıldan itibaren camide Diyanet işleri Başkanlığınca İmam-hatip görevlendirilmiştir.
Lamos Emir Musa Paşa Beğ camiinde imam- hatip görevini ifa eden pek muhterem imamlardan ay rı olarak çocuk yaştan itibaren köy zaviyelerinde dini eğitim almış Allah dostu değergam kişiler de mevcut. Allah rızası için halis duygularla camide ve cami yerleşkesinde bulunan odada ya da köyün ileri gelen sülalerine ait müstakil odalarda talebelere dini bilgiler vermiştir. Lamos Emir Musa Paşa Beğ cami inin 1655 yılında yangın geçirmesinden sonra zaviyeye ait yapıların yenilenmemesi sonucu köye gelen misafirlerin konuk edilmesi ve mütedeyyin çocuklara dini eğitim verilmesi bu odalarda gerçekleştirilir. Bu tür odalar hem misafir ağırlama mekanı hem de bir nevi eğitim hanedir. Bu odalara konaklamak için gelen misafirlerin yemek, su ve ısınma ihtiyaçları oda banisi mensuplarınca gönül rızasıyla karşılanır. Bu odalardan bazıları XX. yüzyılın 3. Çeyreği yıllara kadar hizmet vermiştir. Nitekim Sofular sülale sinin cami yerleşkesindeki Ahmet-Hüseyin (Okumuş) Efendi köy odası, Hüseyin Ağa-Koca Osman (Al kan) odası ve Muharremgiller sülalesinden Hacı Muharrem Ağa Odası namıyla bilinenlerdir.
Allah rızası için cemaatı dini konularda bilgilendiren ve çocukları odalarda eğiten değergam müte deyyinler arasında Numan Hoca, KörHoca Mehmet Efendi, Abdullah ( Avcı) Hoca, Dede Mehmet Efendi (Aytekin) Hoca, Memili Mehmet (Ermiş) Hoca, Dişli Mehmet (Çoşkuner) Hoca, Hacı Emmi Muharrem (Yıldız) Hoca, Hacı Ömer (Pınar) Hoca, Hafız Mustafa (Dağdelen) Hoca, İbrahim (Yüksel) Efendi Hoca, Eyüp (Çelebi) Hoca, İbrahim Akbaş Hoca.. gibi Allah dostu muhterem şahsiyetleri saymak mümkündür. Ancak köyde imamlık yapmayan bu şahsiyetlerden bazı hocalar Haymana, Konya’nın Çumra, Cihanbeyli ve Antalya’nın Gündoğmuş, Gazipaşa, Alanya ve Anamur ilçelerinin muhtelif köylerinde melle imam olarak dini için çalışıp ahaliyi irşada devam etmişlerdir.
Lamos Musa Paşa Beğ Camiyi yaptıran, günümüze kadar ulaşması için vakfiyeler bırakan, İmam, Hatip ve müezzin olarak cemaata hizmet eden ve camide saf saf olup kalbini Rabbine açıp dua eden ve köy odalarında ahaliye dini İslam bilgileri açıklayan atalarımız ile caminin fiziki varlığını sürdürmesi için madden ve manen çabalayıp koruyan cümle din kardeşlerimizin ruhunu Allah şad eylesin ve Ahrette cennetiyle mükafatlandırsın.

HAZİRAN- 2019
Süleyman YILDIZ
(LEMOS 5303)