Endüstri 4.0’dan sonra,insan odaklı insansız çözümler sunmayı amaç edinmiş ve teknolojik gücü doğru yönetebilecek düzey olarak ifade edilen toplum 5.0 dünya gündeminde. İnsanlığın avcı-toplayıcı, tarım, endüstri ve bilgi toplumlarından geçerek geldiği beşinci evrede "süper akıllı" toplum olarak yol alacağı düşünülüyor.
Süper zeka ile ilgili kaygılar, ilk defa Oxford Üniversitesi’nde felsefeci Nick Bostrom tarafından "Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies" adıyla kitaplaştırılmış ve Stephen Hawking ve Elon Musk gibi yapay zeka şüphecilerini etkilemişti. Bostrom süper zekayı, "bilimsel yaratıcılık, bilgelik ve sosyal beceri de dahil olmak üzere, her alanda en üstün insan beyninden bile daha akıllı bir zeka" olarak tanımlıyor.
Buhar makinesi, elektrik ve bilgisayarın icadıyla birinci, ikinci ve üçüncü endüstri devrimini yapan insanlık, şu an siber-fiziksel sistemlerin hüküm sürdüğü "Endüstri 4.0" devrimini yaşıyor.Bu gün dünyada 4 milyar kişinin internet kullanıcısı olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca her üç yetişkinden ikisinde cep telefonu var. insanlar dijital ortamda alışveriş yapıyor, sevdiği diziyi anadilinde izliyor, kendisi için doktordan, arabası için servisten randevu ayarlıyor, tatil planlıyor, müzik indiriyor, oyun oynuyor.İnsanlar yapay zeka, öğrenen makineler, robotlar gibi yeni teknolojileriyle siber-fiziksel alanda ya beraber yaşayacak ya da beraber yok olup gidecekler.
Yakın zamanlarda, öğrenen makinaların,beyindeki nöral ağlardan esinlenen algoritmalarla öğrenmeyi sağlayan "deep learning" teknolojisinin gelişmesi söz konusu.İnsansız hava araçları,meteoroloji analizleri,biyoteknoloji gibi alanlarda insanlık hızla yol almakta.
Endüstri akıllandıkça iş yapma biçimleri de akıllanıyor, ama sorunlar da çıkıyor.Herkesin aşina olduğu bir örnek, akıllı telefonla taksi hizmeti veren Uber. Kolay, güvenilir ve ekonomik oluşu nedeniyle geleceğin akıllı şehirlerinin olmazsa olmazı durumunda iken bu teknolojiye ayak uyduramayan yerel taksiciler ekonomik olarak sıkıntıya giriyorlar.
Operasyonel kararların makineler ve onların yarattığı algoritmalar tarafından alınıyor olması bazen yanlış sonuçlar çıkarabiliyor.Öğrenen makineler, birini işe almaktan, hükümlüye ceza vermeye kadar her şeyde kullanılmaya başladıkça, etik sorunlar da baş gösteriyor.Örneğin Amazon, kullandığı yapay zekayla çalışan iş bulma algoritmasının kadınlara önyargılı davrandığını keşfedince sistemi geçen hafta sessizce kapattı. Facebook’un elindeki büyük veriyi izinsiz olarak ticari amaçlı,seçim kazanma amaçlı kullanılması mahkemelik olmuştur. Veri güvenliği ve mahremiyet, büyük endişe kaynakları.
University of North Carolina’dan tekno-sosyolog Zeynep Tüfekçi, makine zekası ile ilgili yaptığı bir konuşmasında "Sorumluluklarımızı makinelere yıkamayız. İnsani değerlere ve etiğe daha da sıkı tutunmalıyız" diye uyarıyor.
Mayısta Avrupa Birliği tarafından çıkarılan General Data Protection Regulation (GDPR) yasasıyla Avrupa, verinin korunması konusundaki muhafazakar tutumunu belli etmişti.ABD, düzenlemeler konusunda daha liberal davranıyor ve bunun bedelini de zaman zaman çıkan hacking (bilgisayar korsanlığı) skandallarıyla ödüyor.
Japonya ise oluşturduğu” Toplum 5.0” kavramıyla Avrupa ve ABD’nin ortasında bir yerin doğru olacağını düşünüyor.2019’da Osaka’da yapılacak G20 toplantısı öncesinde gerçekleştirilecek olan B20 zirvesi, Birleşmiş Milletler’in 2015’te açıkladığı Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nden esinlenerek Endüstri 4.0’ın Toplum 5.0’a nasıl entegre edileceğini araştırıyor.
Gelecekte oluşacak potansiyeli akıllıca kullanmak ve Endüstri 4.0’la beraber yaşamak için Toplum 5.0’ın doğru eğitilmiş olması şart. Ülkeleri yönetenlere de büyük iş düşüyor, çünkü genelde politika üretecek olanlar hızla değişen teknolojinin çok gerisinde kalıyorlar.
Çözüm, insanla yapay zekanın ortak yaşamı nasıl belirleyeceğinde. İleride yapay zeka gibi sistemlerin insanlarla işbirliğine gidip beraber bir "simbiyotik süper zeka" oluşturacaklarının işaretleri şimdiden görülmeye başlandı bile.Yapay zekanın keşfedildiği yer olarak kabul edilen Boston’daki ünlü MIT (Massachusetts Institute of Technology ), bu hafta, 1 milyar dolara, tamamen yapay zekanın geniş toplumsal etkilerini araştırma amaçlı yeni bir okul kuracaklarını duyurdu.
Bilgisayarlar artık sadece uzmanların alanı değil,her yerdeler ve bu yüzden de herkes tarafından anlaşılıp yetkin şekilde kullanılmaları gerek.Ülke olarak henüz endüstri 2,0-endüstri 3.0 düzeyinde olmamıza rağmen dünyadaki bu gelişmeleri takip edip, Toplum 5.0 düşüncesini dikkate almamız gerektiğini düşünüyorum.
Politik amaçlarla oluşturulan suni gündemlerle enerjimizi tüketiyoruz.Emperyalizmin zangoçları tepemizde boza pişiriyor.Canımız,coğrafyamız hüsran içinde,biz Türk müsün Müslüman mısın kavgasına çekiliyoruz.İstanbul fethedilirken,Bizanslılar da melekler erkek mi dişi mi diye tartışıyordu.Yaşadığımız Türkiye Cumhuriyetinde,Danıştay kararıyla Türküm demeye çalışıyoruz.Ne garip bir ülkede yaşıyoruz…Dilerim büyük resim BOP’a kurban olmuyoruz.
Dünya nereye,biz nereye gidiyoruz…