Köy İncelemesi - Alidemirci Köyü/ Çayıralan/ Yozgat

• 15 Ağustos 2018 Çarşamba 15:51:51

Alidemirci Köyü Hakkında / (Çayıralan Yozgat) – İlkay Coşkun
(Köy İncelemesi)

Yozgat ili Çayıralan ilçesine bağlı olan Alidemirci Köyü, Akdağ ormanlarının başlangıcında yer almaktadır. Gür meşe ağaçları ve az da olsa çam ağaçlarının başlangıç bölgesindedir. Köy yamaçta kurulup ve önü düz ovadır. Tipik iç Anadolu iklimi olan karasal iklim etkisindedir. Alidemirci Köyü, bağlı olduğu ilçesi olan Çayıralan’a on sekiz kilometre uzaklıkta ve ilçenin kuzeyindedir. Ulaşımda daha çok tercih edilen Sarıkaya ilçesine de yirmi beş kilometre mesafededir. Bağlı olduğu Yozgat iline ise doksan kilometre mesafededir. 1435 rakımlı olan köy 39.463 enlem ve 35.626 boylam arasında yer almaktadır. Yakınında yer alan çevre köyleri, Kürkçü (5 km), Topaktaş (6 km), Azapbaşılı (6 km), Menteşe (7 km), Kaletepe (6 km) sayabiliriz.

Alidemirci ve Aşağıköy olarak bilinen ve birbirine yakın bu iki yerleşim yeri zamanla gelişen iletişimleri ve istekleri sonucu Aşağıköy’ün Alidemirci’ye taşınmasıyla iki köy birleşmiş oldu. Aşağıköy, Pöhrek, Ayseki bölgesinin bulunduğu yerdedir. Galaboynu suyunun bu tarafı olan kuzey bölgesinden getirilen taşlarla köy inşa edildiği söylenmektedir. Bu bölgede şu an da üzerlerinde hiçbir yazı ibaresi olmayan mezar taşlarının kalıntıları bulunmaktadır. Bölgede ekili olan arazilerde ekim çalışmaları sırasında ağaç, ardıç ve taş kalıntılarının yüzeye çıktığı görülmektedir. Bu bölgede herhangi bir kazı çalışması yapılmamıştır.

Alidemirci köyünde ilk yapılaşma, köyün tepesinde bir yer olan ve anlatıldığına göre yıldırım düşmesi sonucu açılan bir su kaynağı olan Başpınar mevkiinde başlamış. İlk zamanlar bir kaç haneden ibaret olan yerleşim yeri daha sonra aşağı mahalle ve diğer mevkilere doğru açılarak köy haline gelmiştir. Köy ismini, Başpınar mevkiinde demircilik yapan ve buraya ilk yerleşen demirci Ali`den Alidemirci ismini almış ve sonrasında bu adla adlandırılmıştır.

Köyün, köylünün ağzından söylendiği ve bilindiği şekilde belli başlı mevkileri; Başpınar, Gâvur Harmanı, Kök Boğazı, Bağlar, Güllübahçe, Fırınlık, Sorguncuk, Dere Tarla, Ağyol, Çamsere, Ağca Oluk, Koyun Kıranı, Pöhrek, Ağcaalan, Bozhöyük, Mantarlık, Ak Yokuş, Küçük Seki, Terelik daha çok bilinenleridir. Köyde her evde içme suyu şebekesi bulunmaktadır. Ayrıca köyde birçok çeşmede mevcuttur. Belli başlı olanlarını sıralayacak olursak; Başpınar, Caminin Önü, Eşe Pınarı, Veli Pınarı, Deslice ve Ağacaoluk’tur.

2011 tarihinde köye kanalizasyon şebekesi döşenmiştir. 2014 tarihinde de ahşap elektrik direklerinin yerine demir direklerle değiştirilmiştir. Köy evleri ise daha çok ahşap ve karkas yapılardan oluşmaktadır.

Tarımsal anlamda daha çok buğday, arpa, fiğ ve nohut ekimi yapılmaktadır. Ürün satışları daha çok tüccarlar aracılığıyla yapılmaktadır. Ekilmeyen tarla yok gibidir. Köyde bulunmayanların tarlaları ya icarı ile ya da karşılıksız olarak köyde bulunanlar tarafından ekilmektedir. Daha çok Kızıltan cinsi birinci sınıf buğdayın üretimi yapılmaktadır. Köyde, meyvecilik olarak elma, armut ve ceviz yetiştiriliyor. Özellikle ceviz iç piyasası bu anlamda hareketlidir.

Hayvan yetiştiriciliği anlamında inek, keçi, koyun öne çıkmaktadır. 2018 yılı itibariyle köyde yüz yirmi inek ve bin beş yüz koyun ve keçi bulunmaktadır. Koyun ve keçi beslemesini büyük çapta beş aile üstlenmiştir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği daha çok Boğazlıyan pazarı ve tüccarlar aracılığıyla yapılmaktadır. Köyde arıcılık yapan ailelerde vardır. Geçmiş zamanlarda arıcılığın köyün ekonomisine ciddi katkıları olmaktaydı.

Köye yakın çevresinde yaban hayvanlardan domuz, tilki, kurt, tavşan az da olsa ayı bulunmaktadır. Her yerde olduğu gibi burada da daha çok domuzlar bağ bahçe gibi ekili alanlara zaman zaman zarar vermektedir. Köyde azda olsa avcılık yapanların yanında köy dışından gelen avcılarda vardır.

2018 yılı itibariyle köyde yaklaşık yirmi-yirmi beş öğrenci köye yaklaşık sekiz kilometre mesafede bulunan Konuklar Kasabasına sekiz yıllık eğitim için taşımalı olarak gitmektedirler. Köyde mevcut insanların yaklaşık yüzde doksan beşi okuryazardır. Yaz döneminde çocuklara Kuran kursu eğitimi verilmektedir. Önceki yıllar özellikle kadın ve kızlara yönelik çeşitli kurslar düzenlenmekteydi şu an da herhangi bir kurs faaliyeti yoktur.

Köyde çocuk oyunları olarak daha çok çelik çomak, topaç, beş taş, tahtalı (salıngaç), ay gördüm saklambacı oynanmaktadır.

Köy yöresel yemeklerinden kışın arabaşı, omaç, bulamaç çorbası, mantı, sulu köfte, katıklı aş, kuşburnu aşı, düğürcük çorbası, tarhana çorbası, madımalak, bulgur pilavı, sarma tipli baklava, aside tatlısı, yufka ekmeği, çörek, çedeneli kavurga ve hedik gibi lezzetleri sayabiliriz.

Topaktaş ve Alidemirci arasında olan Kanak mevkiinde 70’li yıllar da tamamen akarsu ile çalışan un değirmenleri mevcuttu. Değirmenler-den bir tanesi köy halkından Veysel Yazanel isminde birine aitti. Köyün un ihtiyacını o değirmen karşılardı. Değirmende nöbet tutulurken orada öğütülen undan yapılan değirmen çöreğini yemenin ayrı bir tadı olduğu söylenir. At arabaları ve kağnılarla buğdaylar değirmene götürülür, orada nöbet usulü beklenip un yapılır ve tekrar dönülürdü. Hala o mevkide değirmen kalıntıları olduğu bilinmektedir.

Güz geldiğinde kendir ekilir ve ondan elde edilen iplerle kirmen eğirilirdi. Bu kirmenlerden de çuval ve seklem dokunurdu. Bu işlemler yapılırken yorulan kızların en güzel eğlencesi de tahtalı (salıngaç) sallanmaktı.

1980’li yılların başında dokuz yüz olan köy nüfusu, 2018 yılı itibariyle 200 kişiye ve atmış haneye düşmüştür. 40-50 hane Sarıkaya da, 50-60 hane Ankara da, 20-25 hane İstanbul da, 25-30 hane Kayseri de, 10 hane Konya da başta olmak üzere yurt dışı ve yurt içine göç etmiş köylümüz çoğunluktadır. Köyden göçenlerin yaptığı ağırlıklı meslek su tesisatçılığı, işçilik ve esnaflıktır.

Köy sınırları içerisinde zaman zaman mermer madenciliğine yönelik ocaklar açılmaktadır. Ayrıca 2011 yılından itibaren köye iki kilometre Ağcaalan bölgesinde köy arazisi içerisinde bulunan mevkide kalsit madeni çıkartılmaktadır. Kâğıt, plastik, boya, seramik, cam, kauçuk, kablo, yapı kimyasalları, ilaç ve gıda sanayi gibi pek çok sektörde kullanılan endüstriyel mineral kalsitin hammaddesi olan kalker taşı çıkartılarak ekonomiye kazandırılmaktadır. Onun üzerinde çalışanı olan tesiste köy sakinleri de çalışma imkânı bulabilmektedir. Şu an da Adaş Madencilik tarafından işletilen ocakta kalker taşındaki kalsit yüzdesi ve öğütüldükten sonraki beyazlık oranı yüksek ve iyi oranlarda olduğu belirtilmektedir. Yapılan ve yapılacak olan ek tesisler ile ürün çeşitlemesine gidilmektedir. Dünya kalsit rezervlerinin yüzde kırkının ülkemizde olduğu ve yirminin üzerinde şirketin ülkemizin çeşitli ocaklarında üretimlerine devam ettiği bilinmektedir. Ülke ekonomisine katkısı olduğuna inandığım bu faaliyetlerin olumsuz olarak yansıması fazla tonajlı kamyonların köy yolu üzerindeki tahribatlarıdır.

Köyün belli başlı sülaleleri; Mulla Ahmetgil, Kâyagil, Başçavuşgil, Muhsingil, Ümmetgil, Karabacakgil, Karaoğlangil, Yağapgil, Gumaşgil, Altıngil, Çanakcıgil, Ali Hocagil’dir.

1950’li yıllarından günümüze kadar görev yapan köy muhtarlarının isimlerini sıralayacak olursam, Necip Öztürk, Benli İbrahim (İbrahim Yıldız), Mehmet Çavuş (Mehmet Aydoğan), Hacı Ahmet Yöndemli, Biçimli’nin Arif (Arif Altınok), Yağap’ın Mürsel (Mürsel Demirkazık), Basri Sayan, Mustafa Avcı, Cızzık’ın Torunu Hüseyin Bulut, Duran Aydın ve 2014 yılında muhtar olan Halit Zararsız.

Ayrıca on yıl Alidemirci Köyünde imamlık yapan babam Ali Hoca (Ali Coşkun) 1999 yılında emekliğe ayrılmıştır. Ali Hoca özellikle yeni caminin yapımında görev yapmış ve Kuran kursunda yüzlerce öğrenci yetiştirmiştir.

Köyün yakacak ihtiyacı olan odunlar her sene köye ait olan ormanlık alanlardan Çayıralan Orman İşletme Müdürlüğü gözetiminde tedarik edilmektedir. Hane başı 2017 rakamına göre 150 tl ödeme yaparak yaklaşık üçer traktör meşe kesimi yapılabiliyor. Kesim yapılan meşe ağaçları devamındaki alan çevrilerek tekrar pelit ekimi yapılmaktadır. 2018 planına göre Gâvur Harmanı denen bölgeye beş bin adet yabani badem ve mahlem süs ağacı ekimi planlanmaktadır. Mahlem ağacına kiraz aşısı yapılması ve köye maddi destek sağlanması gündemde.

Köyde ortak kullanım alanları; köy konağı, taziye odası, Kuran kursu ve çocuk parkı bulunmaktadır.

Köy içerisinde yolların taş döşeme işlemi çoğunluk olarak tamamlanmıştır. Yedi kilometre Sarıkaya ve Çayıralan yolu olan Menteşe yolu asfalt olmasına rağmen bozuktur. Köyde sabit telefon olmasına rağmen evlerde artık kullanılmamaktadır. Bu nokta da sadece bir cep telefonu şebekesi azda olsa çekiyor olması ve diğer operatörlerin çekmemesi büyük problem teşkil etmektedir. Köy muhtarlığı tarafından gerekli yerlere gerekli başvurular yapılmasına rağmen henüz sonuç alınamamıştır.

2009-2011 yılları arasında üç sene arka arkaya köy şenliği düzenlendi. Ankara da bulunan köy derneğimiz himayesinde ve Gâvur Harmanı denen mevkiinde gerçekleştirilmiştir. Yaz aylarında yapılan şenliklere gerek yurt içinden gerek yurt dışından binin üzerinde köylünün katılımıyla gerçekleştirildi. İki gün süren etkinliklerde köylünün birliği beraberliği, eğlenmesi ve hoşça vakit geçirmesi sağlandı. Devam eden yıllarda daha küçük boyutta da olsa köy piknikleri, köy pilav günleri düzenlenmektedir. Ayrıca Kayseri’de ve Ankara’da ikamet eden köylülerimizin faaliyetlerini ve pikniklerini sosyal medya üzerinden takip ediyoruz.

İlkay Coşkun
10.08.2018

Kaynakça:
1-Alidemirci Köyü Muhtarı Halit Zararsız
2-Kayseri’de ikamet eden Din Görevlisi Mehmet Coşkun
3- www.turkcebilgi.com
4- Vikipedi