ANTEP FISTIĞI TARİHÇESİ

• 13 Temmuz 2018 Cuma 23:48:16

ANTEP FISTIĞI TARİHÇESİ

Antep Fıstığının Tarihçesi :
Nafi Çağlar

Antep Fıstığının ne zaman keşfedildiği hakkında kesin bir tarih yoktur.
Ancak elde edilen bazı bilgiler ise, kesin olmayan tarihi ile ilgili
Olarak yaklaşık ve önemli ip uçları vermektedir.
Aslında bu fıstık türüne “Antep Fıstığı” denmesi yani
hakkın yerini bulması Türkiye Cumhuriyeti tarihiyle başlar.
Bu sorunun cevabını verirken ; Antep Fıstığı ile ilgili ad karışıklığını da
gidermiş olacağız. Öncelikle bu karışık yani yanlış bilmelerin
Neler olduğuna değinmek isteriz.
Antep Fıstığına Türkiye’nin değişik yerlerinde “Şam Fıstığı” veya
“Çam Fıstığı” ifadesini kullananların sayısı oldukça fazladır.
Hatta son zamanlarda “Siirt Fıstığı “ ifadesi de cabası.
Şam Fıstığı ; Osmanlı Cihan Devleti döneminde,
Şam Eyaleti’nin başşehri Şam İli idi. Ülke dışından gelen tüccarlar
İçin alış veriş merkezi doğal olarak burası idi.
Tüccarlar da fıstığı bu ilden alırlardı. Yani Türkler diğer bir çok ürün de
olduğu gibi, fıstık ihracatını da buradan yaparlardı.
İşte bu sebeple bu fıstığa Osmanlı Döneminde Şam Fıstığı denilmiştir.
Günümüzdeki insanların Şam Fıstığı deme alışkanlıkları da bu sebepledir.

Osmanlı Cihan Devleti dağılınca, yerine kurulan devletlerden Suriye
Türkiye’den ayrılmıştır. Araya kapalı sınırlar girmiştir. Eskiden beri
Şam’dan fıstık alan yabancı tüccarlar Suriye’nin başkenti olmuş olan
Şam’a gelmişlerdir. Şam’da fıstık aramış bulamamışlardır.
Araştırdıklarında fıstığın Şam’a Halep’ten geldiğini öğrenmişleridir.
Halep ; Osmanlı döneminde Şam Eyaleti’ne bağlı bir Sancak (il ,şehir )
İdi. Günümüzde de Suriye’ye bağlı bir şehirdir.
Halep’e gelen tüccarlar burada da fıstığı bulamamışlardır.
Soruşturduklarında, fıstığın eskiden (Osmanlı döneminde)
Halep’e bağlı Ayıntap (Antep) kazasından geldiğini öğrenmişlerdir.
Fakat sınırlar kapalı olduğu için, Antep’te yetişen fıstık ,
Halep’e , oradan da Şam’a ulaşmamaktadır.
Doğal olarak tüccarlar günümüzde Türkiye Cumhuriyeti’nin
güneyde en önemli illerinden birisi olan Antep ‘e ( Gaziantep’e )
mecburen gelmişler ve bu fıstığın esas yetiştiği yerin
Gaziantep olduğunu görmüşlerdir. Bu zamandan sonra, bu fıstığa
Şam fıstığı deme ihtiyacı da duymamışladır. Artık bundan sonra
olması gereken olmuş ve sadece ticaretten dolayı Şam Fıstığı denilen
bu fıstığa “Antep Fıstığı” denmeye başlanmıştır.
Artık dünya da bu fıstığı bu isimle tanımaktadır ve kayıtlara da
böyle geçmiştir.
Günümüzde, Türkiye’de hala bu fıstığa “Şam Fıstığı “ diyenler var
olması da onların bilgi eksikliğidir. Ne yazık ki,
Türkiye’nin yaklaşık üçte dörtte biri hala Şam Fıstığı diyorsa
Bunun hesabını varın siz yapın…NAFİ ÇAĞLAR MAHMATLI

Çam Fıstığı ; Antep Fıstığına Çam Fıstığı diyenlerin kullandığı yanlış ifadedir.
Ege Bölgesi’nde , özellikle Denizli il sınırlarında, gövdeleri diğer çamlara göre
daha düzgün olan çam ağaçları vardır. Bu çam ağaçlarına
Antep Fıstığı çeliği ile aşı yapıldığında yeni bir tür ortaya çıkar.
Bu yeni türün verdiği meyve de yeni bir meyve türü olur.
Bu meyve pirinç/çeltik tanelerine veya arpa şehriyeye benzerlik gösterir.
Bu meyveye “ Çam Fıstığı ” denir. Çam fıstığı pilavlara katmak için
kullanılır.
Günümüzde, Türkiye’de hala bu fıstığa “Çam Fıstığı “ diyenler var
olması da onların bilgi eksikliğidir. Ne yazık ki,
Türkiye’nin yaklaşık üçte dörtte biri hala Çam Fıstığı diyorsa
bunun hesabını varın siz yapın…
Antep Fıstığına Türkiye’nin üçte dörtte birinin Şam Fıstığı,
üçte dörtte birinin de Çam Fıstığı dediğini hesaba katarsak,
Türkiye’nin yarısına yakını yanlış ifade kullanmaktdır.
NAFİ ÇAĞLAR MAHMATLI

Siirt Fıstığı ; Gaziantep’ten doğuda sadece Şanlıurfa ‘da Antep fıstığı yetişir.
Şanlıurfa’nın doğusunu Diyarbakır ve Mardin keser. Daha doğuda yer alan
Siirt bölgesinde melengiç ağaçları aşılandığında meyve verir.
İşte bu fıstık Antep Fıstığıdır. Fakat zamanla bazıları Siirt Fıstığı
İfadesini kullanmaya başlamışlarsa da, bunu Antep Fıstığı olduğunu
Herkes bilir ve kabul eder. İşte bu nedenle aynı ülkede ve hatta aynı
Bölgede yer alan bu iki şehirde yetişen fıstığın adı zaten varken yeni bir isim
aramaya gerek yoktur diye düşünüyorum. O zaman Şanlurfalılar da
ayrı isim verseler olur mu? Hayır olmaz…
NAFİ ÇAĞLAR MAHMATLI “ Nafiz Tançağlar”

Antep Fıstığının Kalitesi :

Dünyada fıstık üreten az sayıdaki devletlerden birisi de İran’dır.
Fıtık üretiminde ve ihracatında, İran, Türkiye’ye oranla kendisini
daha iyi tanıtmış olan ve daha çok gelir elde eden devlettir.
Halbu ki ; Türkiye’de yetişen Antep Fıstığı, ; İran’dakinden çok
daha kaliteli olmakla kalmayıp, dünyanın en kaliteli fıstığıdır.
İran fıstık türü ; iri taneli , yuvarlağa çok yakın (oval ) ve
sonuçta fıstık olduğu için lezzetlidir.
İran’dan batıya doğru Gaziantep’e bir hat çizdiğimizde,
Siirt ili çizilen hat üzerinde kalır. İran fıstığına göre Türkiye’nin
Siirt ili sınrlarında yetişen fıstık, İran Fıstığına göre, biraz daha
küçük olup, daha az yuvarlaktır. Lezzeti ise, biraz daha fazladır.
Siirt’ten batıya gelindiğinde Şanlıurfa sınırlarında, fıstığın
tanlerinin daha küçük, daha sivrileşmiş ve daha lezzetli olduğu
görülür. Şanlıurfa’nın batı komşusu olan il Gaziantep’tir.
Gaziantep’in güney bölgesi Barak Ovası’nda, fıstık artık daha da
küçülmüş, yuvarlağa göre biraz yassılaşmış, yani tanelerin sırtı
keskinleşmiş, ucu sivrileşmiş ve çok daha lezzetli hale gelmiştir.
Türkiye’de yetişen Antep Fıstığının en çok yetiştirildiği bölge burasıdır.
Burda yetişen fıstık, en lezzetli Antep Fıstığıdır.
Ancak, Gaziantep’in kuzeyinde, Kahramanmaraş sıınırındaki,
dağlık ve kayalık alanlarda yetişen fıstık daha da lezzetlidir.
Bunun sebebi ise, burdaki fıstıklar, yabani sakız ağacından
elde edilmektedirler. Barak Ovası’ndaki fıstıkların çok büyük
çoğunluğu elle dikilen burtumlardan ( aşılanmış sakızlardan)
elde edilmektedir. Antep fıstığının en küçük, en yassı, en sivri
ve en lezzetli olanı Gaziantep’in kuzey bölümündeki çeşitli
yerlerde yetişmektedir. Bu dağınık ve dar alanlar, Şehitkamil,
Yavuzeli, Araban ve Pazarcık sınırları içerisinde yer almaktadır.

Devam edecek……….

Antep Fıstığının Yetiştirildiği Yerler :
Antep Fıstığının anası diyebileceğimiz
sakız ağacı ( melengiç ağacı ; burç ağacı ) ;
Türkiye’nin her bölgesinde - belki de her ilinde-
yetişmektedir.
Ancak aşılandığı zaman fıstık vermemektedir.
Bazı illerde meyve verse bile, bu tanelerin içi
boş kalmaktadır.
Sakız ağacının yetiştiği ve tanelerini dolduran,
yani Antep Fıstığından mahsul alınabilen yerleri
şöyle sıralayabiliriz.
Antep Fıstığı ; Fıstığın merkezi Gaziantep’in yanı sıra,
Gazaintep’e göre; güneydoğuda Kilis’in bazı
yerlerinde, kuzeyde, Kahramanmaraş’ın
Pazarcık ilçesi sınırlarında, Adıyaman’ın Besni ve
Gölbaşı ilçelerinin batı bölümlerinde,
kuzeydoğuda, Adıyaman’ın Gölbaşı ve Besni
ilçe sınırları ile, Adıyaman merkez ilçenin
güneybatısında bazı yerlerde,
doğuda, Şanlıurfa’nın batı, kuzeybatı ve kuzey
bölümleri ve Siirt il sınırlarında yetişmektedir.

Devam edecek….