Kabuğunu soymakla elmaya kastediyorsun

• 24 Mayıs 2018 Perşembe 14:54:25

"Bir hayvanın veyahut bir meyvenin derisi soyulsa, muvakkat bir zarafet gösterir; fakat az bir zamanda o zarif et ve o güzel meyve, o yabanî ve paslı ve kesif ve ârızî deri altında siyahlanır, taaffün eder. Öyle de, şeâir-i İslâmiyedeki tabirat-ı Nebeviye ve İlâhiye, hayattar ve sevabdar bir cilt, bir deri hükmündedir. Onların soyulmasıyla, maânîdeki bir nuraniyet, muvakkaten çıplak, bir derece görünür. Fakat, ciltten cüdâ olmuş bir meyve gibi, o mübarek mânâların ruhları uçar, zulmetli kalb ve kafalarda beşerî postunu bırakıp gider. Nur uçar, dumanı kalır."

Herşeyin ölümü kendi cinsinden oluyor. Anlamın ölümü de anlaşılacakların ölümüdür. Bitirmek de bir tür cinayettir. Kitaplar sonlarına gelindiğinde ölürler. Metinlerin, eğer ki okundukça yeni şeyler söyleyeleri yoksa, ölümleri okunmakla olur. Okursunuz ve arkanızda bırakırsınız. Özellikle ’ucuz metinlerde’ durum tastamam böyledir. Onlar bir avuç kabak çekirdeği gibi tüketilir. Fakat, kalitelerini arttırdıkça, yani her başına gelişte yeni şeyler söylemeye başladıkça, bir tür ölümsüzlüğe kavuşurlar. Böylesi metinler hakkında konuşurken ’bitirmenin öldürücülüğü’nden bahsedemeyiz. Çünkü onları asla bitiremeyiz.

Merhum Esad Coşan Hocaefendi (k.s.), bir Ramuzu’l-Ehadis dersinde, ilim meclislerinde bir kitabı tekrar tekrar okumanın ne anlama geldiğini ifade sadedinde (bilmana) diyordu ki:

"Biz böyle yapmakla onlardaki sırrın asla tükenmeyeceğine işaret ederiz. Kur’an’ı okurken de böyle yaparız. Kur’an hatmolduğunda ne olur? Kaldırılıp bir kenara mı konur? Hayır! Hatmin sonunda en başa dönülüp Fatiha sûresi okunur. Bakara sûresinden birkaç ayet kıraat edilir. Öyle bitirilir. Ne demektir bu? ’Bu kitabın asla sonuna gelinemez. Sonuna geldiğini sanan aldanır. Sonuna gelmek aslında yeniden başa dönmektir. Bu öyle söyleyeceği sonsuz bir kelamdır!’ demektir. İşte bu nedenle bizim tekkemizde de Ramuzu’l-Ehadis kitabı bitmez. ’Bitirdim’ demek mecazidir. ’Tekrar başa dönüyoruz’ demektir."

Bakara sûresinin hemen başlarında "Onlar ki gayba iman ederler!" buyuran Cenab-ı Hakkın böyle bir hakikate de işaret ettiğini düşünüyorum. Biz, yani mü’minler, varlığa salt ’şahit olunduğu şekliyle’ iman etmeyiz. Bitirmeyiz. Ya? Kuşatılamaz bir ’derinlikle’ iman ederiz. Ne demektir bu? Bu, aslında varlığın sadece ’şahit olunandan’ ibaret olmadığı, yani daha aşkın boyutlara da sahip olduğu ve şahit olunanlar hakkında yapılacak çıkarımların da ancak bu ’aşkınlığa imanla’ birlikte dengeye kavuşacağı sezgisidir. Evet, evveliyetle, sezgisidir.

Bir mü’min önce buna iman eder. Ve ancak buna iman ettikten sonra diğer şeylere de iman ettiği görülür. Gaybına ihtimal vermeyen bir kalbin ancak ’gaybın varlığına bina edilebilecek’ bir marifette ileri gitmesi düşünülemez. "Herşey bildiğimden ibarettir!" diyen mütekkebbirin yeni bir bilgiye eriştiği görülmüş şey değildir. Ancak "Bilmediğim şeyler da var!" diyen bir insan yeni şeyler öğrenmeye başlar. Zaten bilmediğimiz herşey de bir açıdan bizim gaybımızdır. Biz yaşarken bu kaybımızı bulmaya çalışırız. Kaybımızın bittiğini düşünürsek biz de biteriz. Onun sonuna gelmek kendimizin/amacımızın da sonuna gelmektir çünkü. Öğrenecekleri bittiğinde insan da biter.

’Sezgi’ kelimesini kullandım. Amaçsız değildi. Oraya geleyim: "Sezgi nedir?" diye sorsanız bana, işte, mezkûr bakış açısından hareketle şöyle bir izah getiririm: Sezgi kalbin gaybından haberdar edilmesidir. Eline henüz hiçbir delili geçmemiş olsa dahi ’isimsiz eksikliğini/açlığını’ duymasıdır. Varlığını koklamasıdır. Haberini arzulamasıdır. Madem ki insan da şu tevhidî bütünlüğün bir parçasıdır. Elbette parça bütünden haberdar edilmiştir. Doğru yerde durmak için ’bütüne göre’ hareket etmesi gerektiğini içten içe sezmektedir.

Gündelik yaşamda dahi birçok şeyi sezinler insan. Vicdan sızısı çeker. Mantığı kabul etmez. Kalbi mutmain olmaz. Taşlar yerine oturmaz. Canı sıkılır. Ruhu bunalır. Birşeyler yanlıştır. Mutlaka birşeyler yanlıştır. Böyle olmamalıdır. Ve bu yanlış iliklenmiş düğme ’kusurun nerede olduğu tam kestirilemeden’ dünyanızda döner dolaşır. (Kulağınıza gelen sözlere rağmen "Böyle olmaması lazımdı!" dedikten bir süre sonra ’hakikaten öyle olmadığını’ farkettiğiniz şeyler şahidiniz olsun. Sıkı tutun onları. Ben de sözlerimi onların üzerine söyleyeyim.)

Buradan şuraya geçelim: Mürşidimin hutbelerin Türkçeye çevrilmesine bir itirazı var. İlginçtir. Yazıyı uzatmak pahasına alıntılayayım:

"Meselâ, bazı gafiller, hutbe gibi bazı şeâir-i İslâmiyeyi Arabîden çıkarıp her milletin lisanıyla söylemeyi iki sebep için istihsan ediyorlar. (...) İkinci sebep:

’Hutbe, bazı suver-i Kur’âniyenin nasihatleri anlaşılmak içindir.’ Evet, eğer millet-i İslâm, İslâmiyetin zaruriyâtı ve müsellemâtı ve malûm olan ahkâmını, ekseriyet itibarıyla imtisal edip yerine getirseydi, o vakit nazariyât-ı şer’iye ve mesâil-i dakika ve nesâyih-i hafiyeyi anlamak için, bildiği lisanla hutbe okunması ve suver-i Kur’âniyenin—eğer mümkün olsaydı—tercümesi belki müstahsen olurdu. Fakat namaz, zekât, orucun vücubu ve katl, zina ve şarabın haramiyeti gibi malûm olan ahkâm-ı kat’iye-i İslâmiye mühmel kalıyor. Avâm-ı nâs, onların vücubunu ve haramiyetini ders almaya muhtaç değiller. Belki, teşvik ve ihtar ile o ahkâm-ı kudsiyeyi hatırlatıp, İslâmiyet damarını ve iman hissini tahrik etmekle, imtisallerine teşvik ve tezkire ve ihtara muhtaçtırlar.

Halbuki, bir âmi, ne kadar cahil dahi olsa, Kur’ân’dan ve hutbe-i Arabiyeden şu meâl-i icmâliyeyi anlar ki, ’Herkese ve bana malûm olan imanın rükünlerini ve İslâmiyetin umdelerini, hatip ve hafız ihtar ediyor ve ders veriyor, okuyor’ der, kalbinde onlara karşı bir iştiyak hasıl olur. Acaba kâinatta hangi tabirat var ki, Arş-ı Âzamdan gelen Kur’ân-ı Hakîmin i’cazkârâne, müfehhimâne ihtarlarına, tezkirlerine, teşviklerine mukabil gelebilsin?"

Birkaç gün önce bir teravih öncesinde kürsüden soruldu: "İçinizde bir meal alıp baştan sona okuyan var mı?" Cemaat sessiz kalınca bir hayli tezyif edildi. Bense bu tezyifte bir haksızlık hissettim. Çünkü o camide bazı amcalar vardı, en doğrusunu elbette Allah bilir, sorandan daha ziyade ehl-i hâle benziyorlardı. Başka zamanlarda da böylesi insanlar tanıdım. Dedelerimiz zamanında böyle altınlar çoktu. (Şimdi bakırlar çoğaldı.) Bu altınlar, değil ellerine alıp meal okuyarak, ilmihalde kendilerine öğretilen amel-i salihleri bihakkın işlemeye çalışarak ve orada zikredilen günahlardan uzak durarak mü’min oluyorlardı. Vallahi, belki hepsinden daha çok okumuş-yazmış bir adamım, ama onların zerresini kendimde bulamazdım. Çünkü onların dinle ilişkisi benim gibi değildi.

Ben ahirzaman çocuğuyum. Ahirzaman bana meş’um bir bakış öğretmiş. Elime geçen her metni ’bilmekle bitirmeye’ çalışıyorum. Bitince metnin benim olduğunu sanıyorum. O mübareklerse bilgiye böyle bakmıyorlardı. Onlar gereğince eyleyince ilmin kendilerinin olduğunu düşünüyorlardı. Bu nedenle Kur’an’ın mealinden önce ilmihalle ilgiliydiler. Onu pek isabetli olarak Kur’an’ın hayata bihakkın tefsiri olarak görüyordular. Orada denildiği gibi eylemekle Kur’an’ı hayatlarına tefsir ediyordular. Yani hayatlarıyla Kur’an oluyordular.

Bense Kur’an’ı bir entelektüel biliş malzemesi haline getirmeye çalışıyorum. Yaşamak değil tartışmak istiyorum. Zeytinyağı olmak istiyorum. Sonuna varmak istiyorum. Bu yüzden meal istiyorum. Çünkü meal "İşte bu metin bu kadar!" diyecek. Beni anlamın sonuna getirecek. Gaybını yokedecek.

Onlarsa Bediüzzaman’ın dediği yerdeydiler: "Halbuki, bir âmi, ne kadar cahil dahi olsa, Kur’ân’dan ve hutbe-i Arabiyeden şu meâl-i icmâliyeyi anlar ki, ’Herkese ve bana malûm olan imanın rükünlerini ve İslâmiyetin umdelerini, hatip ve hafız ihtar ediyor ve ders veriyor, okuyor’ der, kalbinde onlara karşı bir iştiyak hasıl olur." Bununla yetiniyordular. Anlamını bilmedikleri şeylere ağlıyordular. Fakat pek isabetli yapıyordular. Çünkü sezdikleri ’mealler’ değil Kur’an’ın ’neden indirildiği’ idi. Onu işitmeleri parçaları değil bütünü hatırlatıyordu. Allah’ı hatırlatıyordu. Kalplerindeki bütün maneviyatı birden kendisine çağırıyordu. Bu onlara yetiyordu. Bu onları şevklendiriyordu. Allah onlardan razı olsun.

Mealciliği İslam’ın zirvesi sananları şu yüzleşmeye çağırıyorum: Biz, ’dini daha iyi yaşamak için’ değil, ’din üzerinden entellik kasmak için’ mealcilik yapıyoruz. Evet. Bariz olan durum bu. Buradan meal okumayı haram saydığım düşünülmesin. Tefsirleri tercih etmekle birlikte, mananın kenarına değmek kabilinden, okunmasının aleyhinde değilim. Fakat ’idealleştirilmesine’ karşıyım. Avam-ı müsliminin cahilane(!) takvası üzerinde bir sopa kılınmasına karşıyım. Bilmenin istibdadı altında ruhî sezginin öldürülmesine karşıyım. Ki sezgi ancak gaybı öldürülmekle öldürülür. Sırrın kalmadığı yerde çağrışım yoktur. Ve mealcilik, Kur’an’ın sonuna geldiğini sanmakla, en çok bu gayba kastediyor. Belki biraz da bu ’gaybsız ilişki’ yüzünden eskilerin o metinlerle kurduğu hayattar ilişkinin zerresi bizde görünmüyor. Kabuğunu soyunca elmadan olduk biz.