İçimizdeki sesleri azaltmak için

• 16 Ocak 2018 Salı 12:02:03

"İnsanın bir ferdinde bir cemaat-i mükellefîn bulunur."
(Mesnevî-i Nuriye.)

Bence bir yazarın dürüstlüğü her şekilde kendisinin ve kaleminin yararınadır. Çünkü bu bir tür ’tevhid-i kıble’ sağlar. Gidilecek yollar tekilleşir. Hem dürüstlük insanın kendi içindeki sesleri de tekilleştirmesidir. Yani bire varıncaya kadar azaltmasıdır. Zaten olduğunuz şey olduğunuz zaman olmadığınız şeylerin seslerini azaltırsınız. İhtimallerin gürültüleri özvarlığınızı daha az baskılar. Bu da asıl duyulması gerekenin sesine güç katar. Sessizlikten gelen bir güçtür bu. Tıpkı pencereyi kapadığınızda odadaki sesleri daha net işitmek gibi. Yahut sevdiğiniz bir müziği kulaklıkla dinlemek gibi.

Böyle düşünüyorum: İnsan kendisine karşı dürüst davranmadığında içindeki seslerin sayısını da çoğaltıyor. Birbiriyle çelişir doğrularının sayısını arttırıyor. Misallendirelim: "Ahmed kalabalık davetlere katılmayı sever mi?" Aslında sevmez. Aslında hiç sevmez. Ama toplumsal hayatın içinde ve pekçok mecburiyet tahtında katılması gerekir. Hem sadece katılması da yetmez. Katılmaya istekli görünmesi gerekir. Katılmasından ayrılmasına geçen süre zarfında mutluymuş gibi yapması gerekir. Gülmesi gerekir. Gülümsemesi gerekir. Şaşırması gerekir. Sevinmesi gerekir. Memnun olması gerekir. Teşekkür etmesi gerekir. Gerekir de gerekir. Gerekir de gerekir.

Yani özetle: Etrafında dönen tüm dolaplara bir şekilde dahil olması gerekir. Peki bütün bunlar olurken ve olanların/numaraların sayısı sürekli artarken Ahmed’e ne olur? Bir saniye... Bu olmadı. Daha doğrudan sormayı deneyelim: Bu kadar tasannudan sonra kaç Ahmed vardır artık ortada?

Shyamalan’ın Split/Parçalanmış filminde Dr. Fletcher’ı canlandıran Betty Buckley’in şu tarzda bir sorgulaması vardı: "Acıların insanların yaşamlarını eksilttiğini düşünürüz hep. Peki ya onları arttırıyorsa?" İzleyenlerin hatırlayacağı üzere birçok farklı karaktere bürünebilen hastası Kevin (James McAvoy) film içinde bu cümleye tuhaf bir haşiyelik yapıyordu. Tecrübe ettiği acılar nedeniyle, bu acıları ’yaşamamış’ veya ’yaşamayacak’ alternatifler düşleyen ve onlara körkütük inanan Kevin, 23 farklı karaktere dönüşebiliyordu. Yeni bir tanesinin doğuşuna da film içinde biz şahitlik ediyorduk.

Bediüzzaman’ın ’her günah içinde küfre giden yol’a işaret ettiği 2. Lem’a’da da benzer bir tat yakalarım daima. Nasıl? Orada da aslında Split filmindekini andırır bir tarzda imandan inkâra dönüşümün süreci anlatılır. Ancak bu metinde, filmden farklı olarak, insan kendisini ’başka birisi olduğuna inandırarak’ dönüşmez. Âlemin farklı bir yer olduğuna inanarak dönüşmeye başlar. Yani karakterindeki bozulma önce varlık algısındaki bozulmalarla başlar. Varlık algısındaki bozulmalar ise içindeki arzularla. Arzularındaki bozulmalar ise günahlarla.

"Evet, günah kalbe işleyip, siyahlandıra siyahlandıra, tâ nur-u imanı çıkarıncaya kadar katılaştırıyor. Herbir günah içinde küfre gidecek bir yol var. O günah, istiğfarla çabuk imha edilmezse, kurt değil, belki küçük bir mânevî yılan olarak kalbi ısırıyor. (...) Meselâ, Cehennem azabını intaç eden büyük bir günahı işleyen bir adam, Cehennemin tehdidâtını işittikçe istiğfarla ona karşı siper almazsa, bütün ruhuyla Cehennemin ademini arzu ettiğinden, küçük bir emâre ve bir şüphe, Cehennemin inkârına cesaret veriyor."

Sizi çok lafa tutmadan yazının sonuç bölümüne geleyim: Dürüstlüğün sadece ’fazilet’ olarak değil bir ’ihtiyaç’ olarak da dünyamıza girmesi lazım. Zira biz de içimizde çoğalmaya müsait ’kendiliklerimiz’le savaşıyoruz. Hatta diyebilirim ki: Arzu dediğimiz şeyler bu kendiliklerin kimliğini oluşturuyor.

Peşlerine düşülürse herbir arzu yeni bir kimlik inşa ediyor. Kendisini elde edecek insanı şekillendiriyor. Potansiyel olarak olabileceğimiz çok şey var. Fakat bu potansiyellerin tamamı biz değiliz. Veya çıkan sonuç her zaman bizi memnun etmeyecek. Bu yüzden dürüst olmaya davet ediliyoruz. Dürüst olmak içimizdeki asıl sesin, duyulması gereken sesin, gerçek sesin yankılarını belirginleştiriyor. İçimizin kalabalığı azaltıyor. Belki vahiy de bu yüzden lütfedilmiş. Yani onun kudsî sesine konsantre olarak içimizdeki sesleri azaltmak için.

"Neye inanıyorsan osun!" mottosuyla dünyamıza giren Split filminin verdiği derslerden birisi de bu olabilir. İman ettiği şeylerin insanın kendi dünyasında yansıyan âleme etkisi var. Ancak "Ben kulumun zannı üzereyim!" hadis-i kudsîsinden mülhem küçük bir düzeltmeyle şöyle diyebiliriz: "Neye inanıyorsan o değilsin, ama neye inanıyorsan âlemi öyle görür, düşünür ve bulursun."