hüseyin cavid... ard. öyk. 2017-9

• 26 Eylül 2017 Salı 23:16:23

hüseyin cavid: benim tanrım güzelliktir...
kör arabın şarkısı...

ne aşk olaydı
ne aşik
ne nazlı afet olaydı.
ne halk olaydı
ne derman ne sur olaydı
ne matem
ne aşiyan-i vuslat
ne bar-i firkat
gönülde nur-i muhabbet
gözümde perde-i zulmet.
ne nur olaydı
ne zulmet
ne böyle hilkat olaydı.
nedir bu hilkat-i bi- merhamet
bu perdeli hikmet
bu zulme karşı n’olur bir de adalet olaydı.
tükendi takat-ü sabrım adalet ah adalet
ne önce öyle saadet
ne böyle zillet olaydı.
hüseyin cavid’in kör arabın mahnısı... türk düşüncesinin neresindedir.
şair imgelerini klasik türk edebiyatından almıştır.
imgelerin klasizmi arkaik olarak şamanizme değin gider...
bizim mitolojimiz de olan şamanizm batı sanat imgelerin evrim sürecine uymaz.
yunan mitolojisi homerostan sonra hıristiyanlık- ortadoğu imgeleri ve bildiğimiz modern safha gelir.
şamanist-paganizm natüralizmi ortaasya sufizmi ve rücahen türk bilişi meydana gelmiştir...
bizim biliş (kognitif) nizamı kendimize hastır... öyle olmasaydı... iran bilişi ve ya arap bilişi der geçilirdi... atalarımızın evrimsel kültürü bir terkip- sentez kipini bize devretmiştir.
yunan paganizmi de semboliktir... şamanizm de... fakat benzemezler... sadece evrensel yapıları benzer olabilir... bizim bilişimiz araplarınkine de benzemez... iranınkine de... lisanımız bunlardan mebdeli olmasına rağmen moğol, hun, uygur tesiri alır aparır götürür... özgünlüğe.
sembolizmimiz veyselin satırlarında... nizami de... hüviyet kazanır.
mehmet akifte aynı kaynaktan yani klasik- türk düşünüşünden kelime alarak şiirlerini ve üslubunu kurmuştu.
nazım hikmette... bektaşi- şaman kolundan gelerek modern tarzını kurdu... ama fransızdan rustan ayrıldı...
mehmet akifte araptan iranlıdan ayrıdır... tat ve lezzet olarak sadece bizim aşımız gibidir... aşımız ne denli evrenselse o denli evrenseldir ne denli bizim çorbamızsa o denli de bizimdir.
" ölüm ölüm hırlamağa ne gerek..."
" ölüm var ölüm gibi ölüm var zulüm gibi..."
bu zulme karşı n’olur adalet olsaydı... hüseyin cavit.
bu aşın hazırlanışı terkibi- yemek tarifi nedir derseniz...
türk düşünce düzeni ve özü nedir...
türk modern şiiri ve sanatlarında bu kerterizi tutturamayan aşa su katmalar olmuştur... derken lezzet kaçmıştır: pöpülerizm ve modernizmin kısmi zamanları ve yazarları...
lezzeti kaçırmayan bir dize söylemek istiyorum hemen...
"gülüm benden sana geçer ölüm..."
nazım hikmetin dizesidir... gül iran edebi imgesidir fakat türk sözü olmuştur... tarihin becerdiği söz söylemeği sanatçılarda söyleyebilirse sanatçı olurlar.
neng ölesi
her şey fanidir
everything is not eternal
hüvelbaki...
yerküre kültürlerin her biri bir aş lezzetindedir ve yerküreyi tamam ederler... ayın eksikliği güneşin eksikliği gibidir...bir kültürün eksikliği.
türk kültürü ve bilişi var mıdır... çok zaman bunu dillendirdiler... hoş jeo-kültürel bir tahlil meselesidir...
uzmanlık sahasıdır.
halk edebiyatımız tıpkı seçkin edebiyatımız gibi bir ve tek modelden hareketle yazılır çizilir... bu evren görüşü şamanist, tengirici ve la ilahe illallah ile nihayetlenmiş dünya görüşüdür.
kabaca birlik-bütünlük kavramıyla şemalaştıracağımız...
hacı bektaşi velinin birlik-bütünlük tevhidi de budur...
ahmet yesevinin de.
bu dünya görüşünde modernizm ve küresel kültür kodları vardır... noksansa bunca sanatçı ve fikir adamı eksiklik gidermelidir.
ruslar da almanlar da bu yolu izlemiştir... ana akım olarak yunan- latin ve alman kipiyle taş üstüne taş koyarak ilerlemiştirler...
halk edebiyatımız bektaşi olsun... mevlevyan olsun... kelimeleri birkaç örnekle...
mahsuninin çeşm-i siyahım’ı köken olarak sufiyandır..." devr-i daim olsun"... hintten gelmedir...
sanırım burada bir ısrarda şu olabilir ki türk zevki esasen terkibidir... yapısı: terkibidir.
kültürümüz bir genesistir...
bir dehrdir...
olagelen
olagiden bir kültürümüz vardır...
olmuş bitmiş donmuş dogma bir kültür değildir türk kültürü.
türk kültürü küresel bütünlüğe dair tezleri olan diğer büyük küresel kültürler gibidir.
bunu cihagirlerimizin olmasından anlamak olur... ayrıca coğrafi zeminlerin ingilizler araplar iranlılar ispanyollar gibi çoklu olamasından... ruslar dahi.
" adriyatikten çine kadar" jeopolitik bir kavram değildir... ama jeokültürel hakikattir.
adriyatikten çine değin sürekli iki ana koldan akış ve oluşun olduğunu görüyoruz: nesimi ve şeyh galip...
pekiyi bu kültür netaciyi... halk ve ya seçkin sufizimi derken tasavvuf ve derken anti- sekülerizmi ihtiva etmez mi...
hayır... bütün kültürlerin geliş safahatleri arkaiklikten ara devrelerle sonra modernizmdir ki kopukluk olan bir tek kültür olmamıştır dünyada.
rusların eğitim ve öğretim mebdeleri anayasalarında yazılı olduğen: "rus hayat tarzı" diye yazar. bunu ilk gördüğümde pek sevinmiştim.
bir sevinç..
kültür bakanlığı resmi sitesinde okumuştum... mealen:
türk düşünce sistemi ve kültürü yeseviden açılarak gelen iki koldan oluşur: hacı bektaşi veli ve mevlanadan.