Engellileri İstismar Edenlerin Çoğunluğu Tanıdıklar -1-

• 9 Ağustos 2017 Çarşamba 13:13:12

Türkiye’de engelli bireylerin sorunlarını ve bu sorunların boyutlarını ortaya koyan araştırma ve izleme çalışmalarına duyulan ihtiyaç, her geçen gün daha da artmaktadır. Toplumun engelli sorunlarına karşı ilgi ve duyarlılığının artması, bunun paralelinde devletin engelli sorunlarının çözümü yönünde politikalar geliştirme çabası, bu ihtiyacın temel dinamiğini oluşturmaktadır.
Ancak Türkiye’de engelli bireyler konusunda veri-bilgi tabanlarının yeterli olmayışı ve izleme mekanizmalarının gelişmemiş olması, sahanın ihtiyaç duyduğu çoklukta, içerikte ve derinlikte araştırmanın yapılamaması sonucunu doğurduğundan Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD) işte bu ihtiyaca cevap vermek amacıyla 2013 yılından itibaren engelli bireylerin Türkiye’deki durumlarını ortaya koymak, haklarından ne derece yararlanabildiklerini ölçmek amacıyla çeşitli alanlarda izleme çalışmaları yapmaktadır.
TOHAD tarafından 2014 ve 2015 yıllarında yapılan ve erişilebilirlik, eğitim, sağlık ve çalışma hayatını konu alan çalışmalar “Mevzuattan Uygulamaya Engelli Hakları İzleme Raporu 2013” ve “Mevzuattan Uygulamaya Engelli Hakları İzleme Raporu 2014” başlıklı yayınlar ile kamuoyunun, kamu kurum ve kuruluşlarının, üniversitelerin ve sivil toplum kuruluşlarının ilgi ve değerlendirilmesine sunulmuştu.
Yaptığı bu güzel çalışmalar esnasında engelli bireylerin maruz kaldığı hak ihlalleri arasında fiziksel-cinsel şiddet, istismar ve kötü muamele olaylarının ciddi boyutlarda olduğunu gözlemleyen TOHAD araştırma ekibi bu konuda bir izleme yapılması gerektiğine inanarak çalışmalara başlamıştır. Bu konuda başladığı izleme-araştırma çalışmasını ise Açık Toplum Vakfı tarafından desteklenerek hayata geçirme fırsatına kavuştu.
TOHAD, yaptığı bu çalışma ile engelli bireylerin karşı karşıya kaldığı şiddet ve cinsel istismar olaylarını Türkiye’nin gündemine taşıdı. 2015 yılından bu yana engelli bireylerin karşılaştığı şiddet ve cinsel istismar olayları üzerine bir araştırma başlatan TOHAD, alanında ilk olan bu araştırma ile 2012-2016 yılları arasında yerel ve ulusal medyada yer alan haberleri taradı, yüksek yargıya taşınmış olan davaları inceledi ve şiddete uğramış engelli bireyler ile birebir görüşmeler gerçekleştirdi. Araştırma sonucunda hazırlanan rapor “Engelli Bireylere Yönelik Fiziksel–Cinsel Şiddet İstismar ve Kötü Muamele Olayları İzleme Raporu 2016” başlığı ile kitap haline getirilerek kamuoyuyla paylaşıldı.
Açık Toplum Vakfı tarafından desteklenerek TOHAD tarafından hayata geçirilen “Engelli Bireylere Yönelik Fiziksel–Cinsel Şiddet İstismar ve Kötü Muamele Olayları İzleme Raporu 2016” çalışmasında 2012 ile 2016 yılları arasında yaşanmış 391 olay izlemeye alınarak önemli bilgiler tespit edilmiştir.
TOHAD “Engelli Bireylere Yönelik Fiziksel–Cinsel Şiddet İstismar ve Kötü Muamele Olayları İzleme Raporu 2016” çalışmasını gerçekleştirirken, 2012 yılından bu yana medyaya yansıyan haberlerden, olanakları dâhilinde ulaşabildikleri emsal niteliğindeki üst derece mahkeme kararlarından ve elde edilen diğer veri ve belgelerden derleyerek hazırlamıştır.
“Engelli Bireylere Yönelik Fiziksel–Cinsel Şiddet İstismar ve Kötü Muamele Olayları İzleme Raporu 2016” çalışmasında yapılan izleme başlıkları ile bilgilerden bazı önemli noktalar şunlardır.
Engellilerin Maruz Kaldığı Olayların Vaka Tiplerine Ve Yıllara Göre Dağılımı
Engelli bireylerin maruz kaldığı fiziksel-cinsel şiddet, istismar ve kötü muamele olayları yıllara göre farklılıklar göstermekle birlikte, cinsel istismar kategorisinin (2014 yılı hariç) her yıl en çok yaşanan olay tipi olduğu görülmüştür. 2012 yılında yaşanan 74 olayın 32’sinin, 2013 yılındaki 59 olayın 31’inin, 2014 yılındaki 62 olayın 13’ünün, 2015 yılındaki 75 olayın 19’unun ve 2016 yılındaki 121 olayın 46’sının istismar olayı olduğu görülmektedir.
Engelli Bireylerin Maruz Kaldığı Saldırı Tipi (391 olay)
Engelli bireylerin maruz kaldığı cinsel içerikli saldırıların, genel saldırılar içerisindeki yeri üst seviyelerde bulunmakta ve bu durum toplam rakamın %48.88’ini oluşturmaktadır. Buna göre yaşanan toplam 391olayın 191’i istismar, taciz, tecavüz ve içinde cinsel saldırı içeren çoklu ihlal vb. cinsel içerikli saldırı niteliğindedir.
Mağdurların Yaşa ve Yıllara Göre Dağılım
Engelli bireylere yönelik fiziksel/cinsel saldırı ve kötü muamele olaylarının yaş gruplarına göre dağılımları düzenlenirken; çocuk mağdurlar konusunda TCK’nın getirdiği ayrım dikkate alınmış ve bu kapsamda çocuklar için 15 yaş ve altı, 16-18 yaş aralığı olmak üzere iki kategori oluşturulmuş, 19 yaş ve üstü yetişkin sıfatıyla tek kategoride ele alınmıştır. Bu başlıkta yer alan bilgiler incelendiğinde 99’u (%25,32) 15 yaşın altında, 42’si (%10,74) ise 16-18 aralığına olmak üzere toplam 141 engelli çocuk, fiziksel/cinsel saldırı ve kötü muamele mağduru olduğu görülmüştür. Bu rakamlara göre 18 yaşın altındaki mağdur engelli bireyler, bütün yaş grubu mağdurlarının %36,06’sını oluşturmaktadır. 391 olay mağdurundan 112’sinin ise yaşının medyada yer alan haberlerde tespit edilemediği belirtilmiştir.
Vakaların Yaşa Göre Dağılım
2012-2016 yılları arasında medyada yer alan haberlerde engelli mağdurların olay kategorisi/yaş dağılımı incelenmesi sonucunda aşağıdaki hususların dikkat çektiği görülmüştür:
-Engellilere yönelik fiziksel/cinsel şiddet, kötü muamele olaylarının geneli bakımından 391 engelli mağdurdan 141’nin (%36), 18 yaş ve altı engelli çocuk; 138’inin (%35,2) yetişkin engelli bireylerden oluştuğu görülmektedir.
-112 olayda medya haberi üzerinden bir yaş tespiti yapılamamıştır. Ancak medya haberlerine yansıyan (mağdur resmi, olayın zaman bazında geçmişi vb.) göstergeler, mağdurların önemli bir kısmının 18 yaşın altında çocuk engelli olduğu işaretini vermektedir.
-Cinsel istismar olaylarında en çok olay, çocuk engellilere karşı gerçekleştirilmiştir. Buna göre toplam 141 olan cinsel istismar olayının 43’ü 15 yaşından küçük, 26’sı 16-18 yaş arası olmak üzere toplam 69’u (%48,9) engelli çocuğa karşı gerçekleşmiştir. Yaş tespiti yapılan vakalar bazında dahi, engelli çocukların yaşadığı olay sayısı 19 yaşın üzerindeki engellilerin yaşadığı (52) olaydan fazladır.
-24 cinsel taciz/tecavüz saldırısının beş tanesi 15 yaşından küçük, iki tanesinin ise 16-18 yaş arası olmak üzere toplam yedi engelli çocuğa karşı gerçekleşmiştir.
-İçinde cinsel saldırı olan çoklu olayların alt gruplarıyla birlikte düşünüldüğünde, toplamda 194 olan cinsel içerikli saldırının 55’i 15 yaş altı, 34’ü ise 16-18 yaş arası olmak üzere toplada 89’u (%45,9) engelli çocuklara karşı gerçekleştirilmiştir. Bütün bu sayısal dağılım, engelli çocukların yaygın bir şekilde cinsel saldırı riski altında olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sayıların sadece medyaya yansıyan haberlerden oluştuğunu ve gerçek sayının bu rakamların çok üzerinde olduğu bu noktada bir defa daha vurgulanmalıdır.
-Fiziksel şiddet, ihmal etme, insanlık dışı muamele, duygusal şiddet ve işkence olayları bakımından olay mağduru çoğunluğun 19 yaş ve üzeri yetişkin engelli bireyler olduğu görülmektedir. Ancak tekrar etmek gerekir ki, söz konusu rakamlara yaş tespiti yapılamamış 112 engellinin dağılımı dâhil edilememiştir.
-Fiziksel şiddet ve içinde şiddet geçen olaylarda olay çokluğu yetişkin engellileri işaret etmektedir. Bu bağlamda 84 fiziksel şiddet olayının 34’ü, 24 cinsel içerikli saldırı olayı içeren çoklu ihlal olayının 12’si, yetişkin engellilere karşı gerçekleşen fiziksel şiddet olayı olarak kayda geçmiştir.

-Devam Edecek-

Ali Haydar Koyun
Yazar/Engelli Aktivist