Teleme

• 10 Temmuz 2017 Pazartesi 20:16:46

Teleme çalmak geçerse içinden,
Hemen bir tas süt sağ keçiden,
İncir kozalağı sütünden damlat,
Teleme nefis olur keçi sütünden…

Güzel bir yiyecekten var öğlene,
Keçi sütünden bu alır mısın eline?
Kaymaktan daha tatlı gelir diline,
Çobanların en iyi yiyeceği teleme,

Çoban olanlar çok iyi bilir derdini,
Tekeden süt sağar çalar telemeni,
Süt, yoğurt, peynir tutmaz yerini,
Sütten olan telemeden yedin mi?
…
Sokak aralarında, bahçede olgunlaşmaya durmuş her incir ağacını ve başındaki kozalakları gördüğümde o nefis yiyecek olan teleme gelir aklıma…Sen daha önce hiç duydun mu bu yiyeceğin adını.Neydi bir daha söyler misin adını?
....

Dün rahmetli dedemin arkadaşı ile bir düğünde karşılaştım. Selam verip hal hatır sorduktan sonra o güzel günleri doğal yerleri, doğal yiyecekleri anlatmaya başladı. Doğal yer olur da dere kenarı ,çınar altı, çobanların gezdiği yemek yediği teleme çaldığı yerler akla gelmez mi?

Evet! Evet! Çok iyi hatırlıyorum dedim. O güzel yerler, doğal yiyecekler, çocukluk anıları unutulur mu? Ortaokula başladığım 6.sınıfın yaz tatili idi. O yıl Hassa’ya göçmüş ortaokula da şimdiki Çardak Anadolu lisesi olan okulda başlamıştım. Yaz tatillerinde ilkokulu bitirdiğim köye gider tatili doya doya orada geçirirdim. Bir yandan öğlenin o sıcağında dereye gider buz gibi suyunda yıkanır bir yandan da balık tutar ondan sonra ağaçların dibine koyunlarını keçilerini getiren çobanların yanına uğrardık. Dedemlerin sürü sayılmasa da koyun ile keçi karışık 50-60 tane küçükbaş hayvanı vardı.
…
Rahmetli dedem bir gün öğle arasında oğlum şu incir ağacından kozalağı olan bir dal kopar getir de teleme çalalım dedi. Dede:

-Teleme ne demektir, diye sordum.

-Oğlum sen kozalakları al getir ne demek olduğunu yaparak görürsün, dedi.

İncir ağacının alt kollarından başında 3 kozalağı olan bir dal koparıp getirdim.Dedem azık çantası dediğimiz çantasından tası çıkarıp sütlü keçiden bir tas süt sağdı.Süt ılıklığını kaybetmeden elimdeki incir kozalaklarının sütünden tastaki süte damlatıp kozalakları da içine atıp incir dalı ile hafif karıştırıp 10-15 dakika beklemeye başladı.Bak yavrucuğum az sabırlı ol bahsettiğimiz teleme az sonra çalınacak sonra da afiyetle yiyeceğiz dedi. Dediği gibi de oldu 15 dakika sonra süt katılaşmış; süte,yoğurda ,peynire benzemeyen kaymaksı bir yiyecek ortaya çıkmıştı.Ekmeğimizi bandıra bandıra afiyetle yediğimiz bu yiyeceğe teleme denir işte yavrum dedi.Kaymaktan daha tatlı olan telemeyi afiyetle yedikten sonra dede yarın yine yapar mısın? dedikten sonra serin olan koca çınarın altında hafif öğle uykusuna daldık.
…
Evet. Telemeyi daha önce duymamış; duymamış olduğunuzdan tadına bakmamış nasıl bir şey olduğunu da tatlı mı ekşi mi acı mı beyaz mı elbette bilemezsiniz. Bilmemeniz, görmemeniz ise gayet normal.Köyde büyümemiş köy hayatını görmemiş keçilerin,oğlakların peşinden gitmemiş biri olsaydım ben de bilemezdim.
Nereden bileceksin?

Yazın o sıcak günlerinde bir ağacın altında yapılması çok kolay ve yemesi nefis olan yiyeceği nereden bilecektin. Gerçekten de yapılması da yemesi de çok kolay.Yeter ki buz gibi akan bir dere hele de sepserin çınar altı olsun…
…
Yukarıda kendi çocukluğunu anını anlattın ne güzel, ne mutlu sana…Bizler senin gibi doğal ortamda çocukluğumuzu yaşayamıyoruz. Teleme ne demek nasıl yapılır onda bilmiyoruz.Telemenin ne demek olduğunu nasıl yapıldığını tekrar anlatmayacak mısın? Tabi ki söyleyeceğim hele o güzel günleri çocukluğumda dere kenarında gezdiğim çınar altında teleme çalıp yediğimiz buz gibi göllerde yıkandığımız günleri bir daha düşüneyim göz önüne getireyim de ondan sonra tanımını da söyler nasıl yapıldığını bir kez daha anlatırım yeter ki sabırlı ol…
…
Teleme; tuzsuz ve yumuşak bir peynir bir diğer anlamı da halk ağzından çiğ süte incir sütü damlatılarak yapılan süt kestirmesi. Yapılışı ise şöyledir;Süt keçiden sağıldıktan hemen sonra ılıklığını kaybetmeden bu sütün içine incir kozalağının (Olgunlaşmamış incir) sütü az bir miktar damlatılır kozalaklar sıkılır hafiften çırpılır sıkılan kozalaklar da içine atılır daha sonra mayalanmaya bırakılır. 15-20 dakika içinde mayalanarak yemeye hazır hale gelir. Mayalanan süt ve kozalaklar; süt, peynir, yoğurt arası bir kıvam haline gelir ki buna teleme denir .Tadı ne süte ne yoğurda ne de peynire benzer. Kaymaktan daha nefis tadabileceğiniz en orijinal süt ürünlerinden bir tanesidir teleme. Biraz buz dolabında bekletip yemek daha lezzetli bir hal alsa da dere kenarında ağaç altında buzdolabını nerede bulacaksın.

Zaten teleme yaz günlerinde çobanların en iyi ve olmazsa olmaz kaymaktan daha tatlı bir yiyeceğidir.Çobanların hepsine sorduğunuzda bu nefis yiyeceği bilir.Her zaman her yerde kolaylıkla yapacağı bir yiyecek olduğundan çobanların en baş yiyeceğidir.

Çobanın gönlü isterse, tekeden süt çıkartır, bununla kalmaz bu çıkardığı sütten öyle bir de teleme yapar ki parmaklarınızı yersiniz sözünü duymuşsunuzdur. Yani burada insan isterse her türlü zorlukla başa gelir isterse çözemeyeceği hiçbir sorun da yoktur.
...
Yukarıda anlatılanlara göre isterseniz sizler de keçi sütünü ve incir kozalağını bulur bu nefis telemeyi çala bilirsiniz? Çoban tekeden süt sağıyor ise sizler de keçiden rahat şekilde süt sağar teleme çalar afiyetle de yersiniz...

Şimdiden hepinize afiyet olsun...

10.07.2017
Hasan Kaya
Eğitimci-Şair-Yazar