Türkçeyi güzelleştiren özelliklerden biri de kelimeleri yanında,mecazın çok olması ve deyimlerin ağırlıklı yer tutmasıdır !
Bu deyimlerden biri de “deveyle” ilgili olanıdır.
Her ne kadar sözlük ve kılavuzlarda “Deveyi havuduyla yutmak” şeklinde yer almış olsa da,gündelik hayatta biraz değişikliğe uğrayarak ama anlamından çok uzaklaşarak “Deveyi hamuduyla yutmak” şeklini almıştır.
Acaba hangisi doğru ki?
Bu konuda benim başvurduğum önemli kaynak da Ömer Asım Aksoy’un “Atasözleri ve Deyimler Sözlüğüdür.”Ki iki cilt halinde oldukça “hacimli” bir eserdir.
Derlemeci S/716 ‘da bunu şöyle ifade etmektedir:
-Deveyi havutuyla yutmak.
Ve ekleyerek de şunu açıklamaktadır.Havut,deve semeri demektir.
İşte işin aslı tam da budur.
Hamut ise at,katır gibi koşum hayvanlarının boyunlarına takılan genellikle tahta ya da meşin yuvarlıktır.Diğer koşum malzemelerinin bağlandığı kancaları da olur hamudun.Burada bir parantez açıp,şöyle demek isterim:
-P,ç,t,k gibi sert sessizler kelime sonlarında ek aldıklarında “yumuşarlar” ve hamut da oluverir “hamudu”…
Dolayısıyla devede olan semeridir yani “havut”tur bu,diğer binek/koşum hayvanlarının boğazına takılan da hamududur.
Bu ayrıntılara dikkat edersek,dilimiz zenginleşir ve kelimeler de doğru anlamlarda kullanılmış olurlar demek isterim.
Ve sözün doğru söyleniş biçimi (telaffuzu) da şu olmalıdır:
-Deveyi havuduyla yutmak !
Hiç anlamına girmedim,çünkü çoğumuzun bildiği şeydir bu…
Bu değişikliği de hep “Kazlıçeşme’nin “Gazlıçeşme” yapılmasına benzetirim.Kolay olanı seçip,söylemek alışkanlığından olsa gerek !