Teke olacak oğlak .....

• 31 Mart 2017 Cuma 10:14:23

TEKE OLACAK OĞLAK ……..
Makaleme ucu açık bir cümle ile başladım. Aslı bir atalar sözü. Birçoğunuz tebessümle hemen tamamlayacak iken, bilemeyenler lütfen internetteki o amcaya bir soruversinler. Tekeler, keçi sürüsünün en kıymetli üyeleridir. Koyunlarınki koç, ineklerinki ise boğadır. Bir keçi sürüsündeki teke sayısı, 20 doğurgan keçiye bir teke düşecek şekilde planlanmalıdır . Yani 100 doğurgan keçi sürüsüne 5-6 teke yeterlidir.
Oğlaklar bir yaşına gelinceye kadar, çoban tarafından gelişimleri dikkatlice ve çok yönlü olarak izlenir. İçlerinden soyu en kuvvetli, gösterişli, yakışıklı ve heybetli olan bir veya iki tanesi teke (damızlık) olması için ayrılır. Diğer erkek oğlaklar bir yaşını geçince (çebiş) iğdiş edilir. Bu işlemi tecrübeli çobanlar veterinere gerek kalmadan kendileri yapabilirler.
Yörüğüm diyenlere hemen şu soruyu sorarım. Çebiş taşağı çektin mi? Davar kırktın mı? Bu iki uzmanlığı yapamayanlar veya yapmayanların yörüklüğü eksiktir. Hatırlatayım ben ikisini de başarı ile yaptım.
Burnu honamlı olacak, boynuzları aydede gibi olacak, boyu posu, endamı gösterişli olacak, asaletli ve heybetli olacak, yürürken ayaklarından çıtır çıtır sesler gelecek, sesi kalın olacak, döğüşleri hep o kazanacak, taşakları kocaman olacak gibi, bir çok özelliği olmalıdır teke adayı olacak oğlağın.
Sürünün sayısı ile birlikte emekli olacak teke sayısı da, teke olacak oğlağın sayısını belirlemede en büyük etkendir.
Keçilerin hamilelik süresi 5 buçuk aydır. Eğer erken tohumlanırlarsa kışın ortasında doğururlar ve savunmasız oğlakların büyütülmesi, özellikle soğuk iklimlerde çok zor olur. Tekeler Eylül aylarında kızdıkları zaman derhal sürüden ayrılarak, teke salımı dediğimiz kasım başına kadar ayrı güdülürler. Doğumlar bahara ulaşabilsin diye.
Tekelerin ayrı güdülmeleri başladığı zaman işler iyice zorlaşır. Müthiş bir şekilde kokarlar. Sürekli burunları havada tohumlanacak keçi ararlar ve sürüye doğru kaçarlar. Tekeyi kaçırtıp birkaç keçinin tohumlanmasına engel olamayan çoban, kışın ortasında oğlak büyütmenin zorluğu ile boğuşacak demektir.
Tekeler bu kutsal vazifelerini yaptıkları zaman, bir deri bir kemik kalırlar. Derhal özel bir bakım sürecine sokulmaları gerekir. Oğlaklar Mart ayında doğmaya başlarlar. Doğum yapacak anne keçiler sürüden uzaklaşıp tenha bir yere gitmeyi tercih ederler. Çobanın bu durumu çok iyi takip etmesi gerekir. Tilkilerin bol olduğu yerlerde annenin yavrusunu kaptırması % 100’dür.
Tilki olmazsa sorun yoktur. Genellikle anne yavruyu kendisi doğurur, yalayarak kurutur, emzirir ve arkasına düşürerek hoplaya hoplaya geri getirir. Ama, çobanın yakından takip ederek, anneye doğumda ve sonrasında yardım etmesi ve zararlılardan koruyarak getirmesi daha uygundur. Diğer işleri de hesaba aldığımız zaman, çobanların firesiz veya en az fireli yavru alma süreçleri, tüm zamanların en zor sürecidir.
Doğumla ilgili beklenmedik olumsuzluklar oğlağı veya anneyi kaybettirebilir. Eğer aç köpekler ve canavarlar varsa bölgede, oğlak ile birlikte annenin hayatı da tehlikede demektir. Zira anne lohosa, güçsüz ve hastadır. Böyle zarar ve firelerin miktarının artması, sürü yönetimindeki başarısızlığa delalettir.
Tekeler bir çobanın sürüsünün en kıymetlileridir. Onlar sürünün geleceğindeki kalitenin ölçüsünü bugünden belirlerler. Bazı çobanlar tekesinin güvenliği için kendi hayatını ortaya koyabilirler. Bu durum yüksek kaliteli çoban köpekleri için de geçerlidir.
Taşağı çekilmekten kurtularak teke adayı olan çebiş çok şanslıdır artık. Sürünün yeni gözdesidir. Çoban teke adayına ayrı bir özen gösterir. Gelişimini izleyerek tercihini nasıl yaptığını test eder. Gerekirse özel bakım yapar. Gelişimi çok güzel olursa, öğünmek hakkıdır. Ama teke adayının gelişme ve hünerleri zayıf ise, çobanın morali bozulur. Seçimde yanlış yaptığının farkına varır. Belki de teke adayını kasaba yollayabilir. Çünkü sürünün geleceği çok daha önemlidir.
Geçen yıl bu vakitler Pusula Plus doğa gurubumuzla Gömme - Bezirgan yaylasından, Kalkana yürüyüş yapmıştık. Bir keçi çobanının tam döl alma zamanı idi. Kucağında iki yeni doğmuş oğlakla onu bulduk ve epeyce sohbet etmiştik. Kot pantolonunun dizleri gençlerdeki moda gibi yırtılmıştı.
Şakadan: “Vay benim yiğit çoban kardeşime, dağda bile modayı takip etmekten vazgeçmiyor” dediğimde, verdiği cevap manidardı. “Yok be abi, ne modası, Vallahi çalılar yırttı dizlerimi”.
Selam olsun dağlarda yaylalarda insanlarımıza et, süt, peynir, yoğurt, ayran, tulum, yün, keçe, kepenek, kelle - paça, kokoreç, tandır kebap, beyti kebap, ciğer şiş, cağ kebabı, İskender, bıçak sapı vb. kaliteli yemeklerin ve edavatların ana unsurlarını yetiştiren, yüzü ile birlikte yürekleri de yanık olan benim meslektaşlarım ve can kardeşlerime. Hepinizin kocaman yüreğinden sevgiyle ve hürmetle öpüyorum. Allah sizlerin cümlesinden razı olsun.
Teke olacak oğlak sözü, insan yavruları için de geçerlidir. Bazı çocuklar bebekliğinden birtakım üstün özellikler sergilerler. Doğuştan üstün zekalıdırlar. Muhtemeldir ki, bu çocuklar fakir ve çileli ailelere mensuptur. Bunların teke olmaları; eğer fakirlikten, gariplikten, geçimsizlikten, ilgisizlikten vb. olumsuz yaklaşımlardan dolayı engellenirse, buna sebep olanlar, ilgisini kesenler, ilgilenme imkanı varken pas geçenler; yüklendiğiniz yükün altından iki cihanda da asla kalkamazsınız.
Selam, sevgi ve dualarımla. Allah’a (cc) emanet olunuz.
31 Mart 2017. Saat: 9.00. Antalya
Yrd.Doç.Dr. Süleyman COŞKUNER
Kaliteli Yaşam Uzmanı