B A B A L A R V E O Ğ U L L AR

• 22 Mart 2016 Salı 00:08:49

Bu hikaye ne zaman başlamış onu bir yana bırakalım ama üzerinde konuşulmayacak gibi değil. Rus romancı Turgenyev’in kült eserinde derin ve edebi anlam bulan baba oğul hikayesi için gelin mitolojiden Montaıgne’e, Divanu Lügatit Türk’ten Freud’a kadar uzun bir gezintiye çıkalım.

İran mitolojisinde, Zaman Tanrısının bin yıl boyunca bir oğul için dua edip de, doğacak iki oğlundan ,önce iyi olan Ormuzd’ ın dünyaya gelmesi ve kötü olan Ahriman’ın dünyayı kargaşaya sürüklemesini önlemesini istemesi, ancak başaramaması ve bu sebeple Ormuzd‘a müttefik olarak insanı yaratması hikaye edilir. Görülür ki Zaman Tanrısı oğulları ile imtihan vermistir!

Mitolojiden Türk edebiyatına geçip örnekliyecek olursak, Dede Korkut hikayesinde Dirse Han ‘ın oğlu Boğaç Han’ın, babasının adamlarının fitnesi ile Dirse Han’ın öfkesinden annesi sayesinde kurtuluşu anlatılır ; bu bir Kral Oedipus hikayesine benzer.

Yunan mitolojisine gidersek ,Oedipus’un babası, Laius, öğrencilerinden birine tecavüz ettiği için Pelops tarafından lanetlenir: Laius’un yeni doğan oğlu Oedipus, babasını öldürmek ister, bunun üzerine Laius, oğlunun ayak bileklerini iplerle sardırır (Yunanca oidipous, "şişik ayaklı") ve Oedipus’un, kurtlara ya da kuşlara yem olması için ormana bırakılmasını emreder.

Babalar ile oğullar arasındaki bu tarihsel rekabet aslına bakarsanız bir güç savaşına,yok etme mücadelesine işaret etse de oğullar babaları ile anılmıştır hep.

Montaıgne “ Çocukların babalarına karşı hissettikleri daha çok saygıdır.Çünkü dünyaları çok ayrıdır . Birbirlerine çıkarabilecekleri zorlukları önlemek için, bazı uluslarda çocukların babaları, kiminde de babaların çocukları öldürmeleri adetmiş.” Diyor. Aristippos’ dan verdiği örnekte, onun yerdeki tükürüğüne oğlunu benzettiği kıssayı anlatıp, pekiştirir diyalektiği. Aslında derin bir gerçekliğe ışık tutar Montaıgne.
Kaşgarlı Mahmut, Divanu Lügatit Türk’ünde pek çok atasözüne de yer vermiştir. “ Muş oglı muyavu togar.” , Kedi yavrusu miyavlayarak doğar.”, “Buzdan suw tamar.”, “ Buzdan su damlar.” Atasözleri ile babasının huyundan huy almış çocuklara işaret eder. Kültürel bir zenginlik ve olgunluğu tarihe not düser.

Nice hayırlı babalardan hayırsız evlat çıktığı gibi, kötülüğe teslim olmuş babalardan da iyilikle anılan evlatlar çıktığı malumdur. Evlatlar babalarının mirası ile yaşamak zorunda mıdır? Mitolojide Tanrıların ve İnsanların Babası Zeus, Prometheus’u Kafkas dağının tepesinde işkenceye mahkum eder,bu işkenceden onu, manidardır, Zeus’un oğlu yarı tanrı, ölümlü Herakles kurtarır.

Tarihin en büyük hükümdarlarından Büyük İskender’in babası II. Filip oğlu için Aristo’yu eğitmen olarak getirtmiş, ona dünyaya hükmedecek kudretin bilgisini kazandırmak için servetini harcamıştır. Onun görmeyi düşündüğü İskender bildiğimiz İskender miydi bilinmez. Ama adının babası ile anıldığı muhakkak.

Üç kıtaya hükmetmiş 700 yıllık büyük imparatorluk Osmanoğulları diye de anılır. Ertuğrul Gazi’den aldığı tarihsel ve dini mirası Söğüt’te bir büyük cihan imparatorluğuna tahvil etmek her babanın oğluna nasib olmaz. Şeyh Edebali mayası ile yoğurulan hamurun unu Mal Hatun’dan suyu Osman Gazi’den gelir, Orhan Gazi diye tescillenir. Bununla beraber ,Osmanoğulları tarihinde Kanuni Sultan Süleyman ile Şehzade Mustafa hikayesi vardır ki bizce dünyanın tarihini değiştirmiş bir vakadır. Ortada Hürrem diye bir fitne vardır, sonra aynı hikaye... kendisine hasım bilen oğluna kasteden baba!..

Baba ve oğul arasındaki öfke ön plana çıkınca, baba oğul arasında sanki bir sevgi ilişkisi yokmuş gibi yanlış bir algılama da ortaya çıkıyor. Aslında soyunu devam ettirecek oğula, belki yaşarken değil ama öldükten sonra bütün varlığını bırakacaktır baba. Baba oğlu ile özdeşleşir, ona ismini bile verir. Güney Amerika’da babalar oğullarına kendi isimlerini verirlermiş. Bizim de tarihimizde ve bugünümüzde nice baba oğluna kendi ismini vermiştir. Oğul babanın, gururu, geleceği, umudu, soyunun süreğidir.

İsmini bildiğimiz bilmediğimiz nice baba vardır ki oğulları insanlık tarihine iyilik, şefkat, dürüstlük,ahlak, kudret, feraset, bilgi ve doğruluk ile bilgece değeri ölçülemez koca bir miras bırakmıştır.

Mucizenin adı Hazreti İsmail babası Hz. İbrahim ile anılır. Ama kimse Hz. İbrahim’in babasını sormaz. Nice babasız büyümüş evlat vardır insanlığa armağan bırakılmıştır Hazreti Muhammed(SAV) gibi. Nice evlatlar vardır, babaları konuşulmaz ama yüzyıllara yazılır adları,Çiçero, Sokrates, Hipokrat, Sezar, Atilla, Cengizhan, Napolyon,Timur,Alparslan, Edison, Newton, Yunus Emre, Mevlana, Konfiçyus, Pir Sultan Abdal ve diğerleri gibi.

Freud tarihte esinlenebileceği pek çok baba-oğul malzemesi bulmuştur teorisi için. Ama her baba ve her oğulun onun teorisine sığmayacağını düşünmüş müydü bilinmez.

Yine de babaların oğulları, oğulların da babaları ile anıldığı gerçeğini istisnalar elbette bozmaz. Babam oğlum benim için ne düşünüyor, sorusunu kendine sordu mu? Bilmem! Ben hep oğlumun gözünden kendimi görmek isterim.

HARUN ÖZMEN