16. YÜZYILDA KÂHTA VE KÖYLERİ

• 14 Ocak 2016 Perşembe 18:52:11

MAZİYE YOLCULUKLAR - 91

Kâhta ilçemizin tarihi yazılmamıştır. Çocuklarımıza, doğduğumuz toprakların tarihinin M.Ö. 40 bin yıllarına kadar gittiğini söyleriz.
Bu konuda iyi çalışılmış bir eser sunamayız. Yoktur… Yazılmamıştır…

Kâhta’mız orta Fırat boyunda yer almaktadır. Kâhta’nın, Asya ve Ortadoğu’dan, Avrupa’ya geçiş yolu üzerinde olduğunu biliriz. Bu coğrafi yapısından dolayı bütün tarih çağlarında, çeşitli devletlerin bölgemizi ve Kâhta’yı hâkimiyetleri altına almaya çalıştıklarını anlatırız…

Bölgemizde egemenlik kuran devletleri sayarız: Hititler, Huriler, Kummuh, Asur, Medler, Persler, Kommogene, Roma, Bizans, Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Artuklular, Zengiler, Eyyubiler, Moğollar, Memlükler, Dulkadiroğluları, Osmanlılar…

Bu kadar devlet gelip geçmiş bu toprakların üzerinden, bu topraklarda neler yaptıkları toplu halde yazılmamıştır…

Hepimizin az çok bildiği Kommogene Krallığıdır. Eski Kâhta Kalesi, Cendere Köprüsü, Karakuş Tepesi ve Nemrut Dağı tepesindeki eserleri ile onları anarız.

1516 yılında Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altına girmişiz.
Osmanlılar, hâkimiyetleri altına aldığı yerlerde ve timar sistemini tatbik ettiği sahalarda idari, askeri, zirai ve mali birçok hususları tespit etmek için tahrirler yaptırmış. Tahrir defterleri onun için önemlidir.

Mehmet Taşdemir, “xvı. Yüzyılda Adıyaman” isimli kitabında, bu tahrir defterlerinde Kâhta hakkında önemli bilgiler verilmektedir.
İlk tahrir 1519 yılında, Yavuz Sultan Selim zamanında yapılmıştır.
1519 yılında Kâhta Kazası Besni’ye bağlıdır. Kâhta Kazasının beş mahallesi vardır. Dört mahallede Müslimler, bir mahallede de gayr-ı Müslimler oturmaktadır. Baş tane nahiyesi vardır: Kâhta (Merkez), Şüre, Turuş, Astu, Pağinik ve Samsat’tır.

Kanuni Sultan Süleyman’ın tahta çıkışıyla 1524 yılında ikinci tahrir yapılmıştır.
1524 yılında Kâhta Kazasının beş mahallesi vardır. Dört mahallede Müslimler, bir mahallede de gayr-ı Müslimler oturmaktadır. Baş tane nahiyesi vardır: Kâhta (Merkez), Şüre, Turuş, Astu, Pağinik ve Samsat’tır.

1525- 1527 yılları arasında Anadolu’da isyan ve ayaklanmalar görülmektedir.
Bu olaylardan sonra 1530 yılında tekrar tahrir yapılmıştır.
1530 yılında Kâhta Kazası Malatya Sancağı’na bağlıdır. Kâhta Kazasının beş mahallesi vardır. Dört mahallede Müslimler, bir mahallede de gayr-ı Müslimler oturmaktadır. Dört tane nahiyesi vardır: Kâhta (Merkez), Şüre, Turuş, Pağinik ve Samsat’tır.
Astu nahiyesi 1530 yılında defterlere kayıt edilmemiş.

1547 yılında tekrar tahrir yapılmıştır.
1547 yılında Kâhta Kazası Malatya Sancağı’na bağlıdır. Kâhta Kazasının beş mahallesi vardır. Dört mahallede Müslimler, bir mahallede de gayr-ı Müslimler oturmaktadır. Baş tane nahiyesi vardır: Kâhta (Merkez), Şüre, Turuş, Astu, Pağinik ve Samsat’tır.
Astu nahiyesi 1547 yılında defterlere tekrar kayıt edilmiştir.

1560 yılında tekrar tahrir yapılmıştır.
1560 yılında Kâhta Kazası Malatya Sancağı’na bağlıdır. Kâhta Kazasının beş mahallesi vardır. Dört mahallede Müslimler, bir mahallede de gayr-ı Müslimler oturmaktadır.
1560 yılında Kâhta Kazası Malatya Sancağı’na bağlıdır.
Baş tane nahiyesi vardır: Kâhta (Merkez), Şüre, Turuş, Astu, Pağinik ve Samsat’tır.

Kâhta Kazasına (merkez) bağlı 57 köyün adı aşağıdadır.

KÂHTA MERKEZE BAGLI KÖYLER

1- Alğun (Alğon), 2- Ancuz, 3- Artan, 4- Asker Baba, 5- Barazi, 6- Bazavadi , 7- Bazük, 8- Belbeder, 9- Beybe, 10- Ceberut, 11- Dere, 12- Deyr-i Same, 13- Ebu Sarık, 14- Gergörek, 15- Gergöri, 16- Habeşik, 17- Haceri, 18- Höpek, 19- İlgün, 20- İlkut, 21- İncür, 22- Kalayin, 23- Karaca Viran, 24- Keferme, 25- Kefersut, 26- Kefterü, 27- Kömürhenut, 28- Kenan (Ketlan), 29- Kenar, 30- Keşköni, 31- Kilisecik, 32- Kullar, 33- Küş, 34- Menzil, 35- Merkük, 36- Nevik (Nevek), 37- Örek, 38- Örek-i Diğer, 39- Parpoli, 40- Parput, 41- Parsömek, 42- Postin, 43- Sakiye, 44- Salah-i Zir, 45- Savucak, 46- Sencasil, 47- Solak, 48- Sekük, 49- Sucak, 50- Sultan Mağara, 51- Şabani, 52- Şamek- i Bala, 53Tamluca(Damluca), 54- Terbal, 55- Tufankar, 56- Yalankoz, 57- Yergan,

ŞURE NAHİYESİNE BAĞLI KÖYLER

1- Alevi 2- Almiriz 3- Arhudca 4- Bademlüce 5- Bazevi 6- Bazarcık 7- Bazük 8- Burc 9- cenderlü 10-Çelebi Pınarı 11- Çörmez (Çürmez) 12- Emirin 13- Erslü 14- Esperge 15- Geyrar 16- Göreme 17- Görer 18- Güran 19- Hars 20- Harsima 21- Havrik 22- Karakaya 23- Keferdiz 24- Kemöni 25- Kenanoş 26- Kerrar(Kirar) 27- Kilis 28- Kilisecik 29- Kürüyen 30- Küran(Güran) 31- Mameş 32- Mekile(Meliki)
33- Mersiye 34- Mezra 35- Nevertoy-i Zir 36- Oğan (Ağvan) 37- Parsa(Pahna) 38- Patnos 39- Pıspısı(Pispisi) 40- Sakız 41- Sergis 42- Seynez 43- Tamlu 44- Tarahsu
45- Tehince(Tahnic) 46- Teptüs 47- Terasko48- Terebsu (Ermeniyan) 49- Terho 50- Tetrin 51- Tönbi 52- Yaparkal 53- Yaş 54- Yenice 55- Zaratu 56- Zemhanu

TURUŞ NAHİYESİNE BAĞLI KÖYLER

1- Azko 2- Boyalu 3- Boylu Viran 4- Çamurlu 5- Çınar 6- Eğri Musa 7- Fırlaz 8- İpdeki 9- Kamereddin 10- Karıcık 11- Kasril 12- Kayacı Mezra 13- Kekit 14- Kemerük 15- Kesiler Sübhanı 16- Keykan 17- Külaflu Öyüğü 18- Kürüstan 19- Küsen(Küsin) 20- Mezaa-i Üla 21- Tazıcı 22- Turuş

ASTU NAHİYESİNE BAĞLI KÖYLER
1- Astu 2- Behremelü 3- Bi Halil 4- Hoş Kendi 5- Karacalu 6- Kermürek 7- Mezra 8- Petenek 9- Tim
PAĞINİK NAHİYESİNE BAĞLI KÖYLER

1- Apdülharab 2- Bademlü 3- Bulam 4- Hacı Kendi 5- Karaca Viran 6- Kemürsüd 7- Receb 8- Kozluca Öz 9- Kuruca Ova 10- Nisanis 11- Pağinik
12- Poğra (Puğra) 13- Pazulu 14- Zerti (Zerni)

SAMSAT NAHİYESİNE BAĞLI KÖYLER

1- Akşehir 2- Aşköni 3- Ayenderuz 4- Babilge 5- Başkıran 6- Bükücez 7- Demircü Burc 8- Dere 9- Emirlü 10- Gelincik 11- Hankez 12- Hımhım 13- Kantara 14- Karaca Viran 15- Kılıç Viranı 16- Kır Kürdü 17- Köseler 18- Kurban Öyüğü 19- Kutluca 20- Leyrar 21- Mülk 22- Sülüklü 23- Şeyh baba 24- Til 25- Yüce Burç
26- Zerneb-i Büzürk 27- Zerneb-i Küçük

Şirin Kâhta’mızın 156o yıllarında Tahrir defterlerine kayıt edilmiş köy isimlerini yukarıya aldım.
Bu isimlerin 1560 yıllarından kaç yüz yıl önce bu köylere verildiğini bilmiyorum. Onu da araştırıp yazmak lazım diye düşünüyorum.

Hititler, Huriler, Kummuh, Asur, Medler, Persler, Kommogene, Roma, Bizans, Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Artuklular, Zengiler, Eyyubiler, Moğollar, Memlükler, Dulkadiroğluları, Osmanlılar döneminde Kâhta ile ilgili yazılanları bulup çıkarmak, bir araya getirip tarihimizi yazmak sevgili gençlerimiz, aydınlarımız bizim görevimizdir.

Yerel yöneticiler bir tarih komisyonu kurarak böyle bir çalışmayı organize edebilirler. Kâhta’nın tarihini anlatan eserleri kitaplıklarımızda başköşeye koyma düşümü gerçekleştirebilirler.

Birçok ilin, ilçenin yıllıkları vardır.
Afyon’da öğretmenlik yaptığım yıllarda okul kitaplığında “Afyon Yıllığı” vardı. Her yıl yeni bilgiler ekleyerek yayınlıyorlardı.

Kâhta ile ilgili yıllıklar hazırlanabilir… Bütün okullarımızın kütüphanesinde yerini alır. Gelen öğretmen arkadaşlar okur, öğrencilerine okutur.

Çocuklarımız, tarihin beşiği olan Kâhta’mızın layık olduğu gelişmişlik seviyesine çıkarılması gerektiğini okul sıralarında öğrenirler…

Kommagene Krallığı döneminde sanata, barışa verilen önemi, bugün neden veremediğimizi bilinçli bir şekilde sorgularlar…

Ben, Kâhta tarihi ile ilgili çalışmalarıma devam edeceğim.
Kâhta sevdalısı olan bütün güzel insanlara bir çağrım var.
Kâhta’mızı tanıyalım ve tanıtalım.