KENT KİMLİĞİ VE ADIYAMAN

• 21 Ekim 2015 Çarşamba 00:45:38

Mehmet Sait Uluçay
Türkiye Yazarlar Birliği
Adıyaman Şube Başkanı

Kent kimliği, hatırı sayılır geçmişi olan, gelişmeye açık, birtakım anlamların yüklendiği faktörlerle desteklenen ve şekillenen kavramlar bütünü olarak tanımlamak mümkündür.
Bir kentin kimliğini oluşturan ana unsur, sadece, mekanlar değildir. Elbette sivil mimari örnekleri, meydanlar, çeşmeler, camiler, hanlar, hamlar, medreseler, kervansaraylar velhasıl kentin ana dokusunu oluşturan ve kendisine bir anlam yüklenen her maddi ve manevi kültür değeri bir şehri tarif eden, onun kimliğini ele veren ana unsurlardır. Yine, coğrafi konum, fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel ve tarihsel ögeler, kent hafızasını oluşturan her yapı, her eser ve değer, kent kimliğini belirleyen diğer unsurları oluşturur.
Kent kimliği, bir kenti diğerinden ayıran, farklı kılan o kente yüklenen anlamlar ile kente değer katan bir takım unsurların meydana getirdiği değerler bütünüdür. Kent kimliği, o kentin anlamıdır. Şanlıurfa’ya Peygamberler Şehri; Bursa ve Amasya’ya Şehzadeler Şehri denilmesi, bu kentlere yüklenen anlamlandırmalar sonucudur.
Bu bağlamda Adıyaman’a yakıştırabileceğimiz kimlik ne olmalıdır? Çeşitli medeniyetlere beşiklik etmiş, dünya kültür mirası listesine girmeyi başarmış, dünyanın sekizinci harikası olan Nemrut dağı ile ünlenmiş, büyük evliya ve mutasavvıfların yaşadığı, Sahabe-i kiramdan olan Safvan bin Muattal Hazretlerinin mübarek mezarının bulunduğu bu kente hangi kimliğin uygun düşeceği etraflıca tartışıldığı söylenemez elbet.
Kent kimliğini oluşturan unsurların fütursuzca berheba edilmesi, kente kuvvetli anlamlar yükleyecek mekan ve objelerin tanıtılmasına kaynak teşkil edecek eserlerin ortaya konulmaması, kent kimliğinin belirginleşme sorununu doğurmuştur.
Başta Yerel Yönetimler olmak üzere, bilim adamların, Akademisyenlerin, kültür ve sanat çevrelerin, tarihçilerin, şehir plancıların, mimarların, edip, yazar ve şairlerin bir araya gelerek, kent kimliği üzerinde bir çalışma başlatmaları yararlı olacağı kanısındayım. Yapılacak bir çalıştay sonucu kente yüklenecek anlamlar belirlenerek, sahasında otorite olan kesimlerce konuyu gündemlerine alarak, şiire, öykülere, romanlara, tanıtım kitaplarına ve yıllıklara konu edilmelidir. Örneğin, evliyalar şehri, Sahabe Şehri, tarih şehri, kültür ve turizm şehri, Medeniyetler şehri gibi hangi anlamları kente yükleneceği hususu karara bağlanmalıdır. Sayılan tüm bu anlamların kent kimliğine yükleneceği gibi, söz konusu anlamlardan sadece birinin de yüklenebileceği etraflıca tartışılmalıdır. Tüm bu anlamların Adıyaman’a yüklenebileceğini; kent kimliğine uygun tanımlar olduğunu düşünüyorum. Bu mekanların hafızalara kazınması için de mekan isimlerinin parklara, çeşmelere, okullara, cadde ve bulvarlara verilmesi anlamlı olacağı düşüncesindeyim.
Kent Kimliklerini olumsuz yönde etkileyen başka bir konuya da değinmekte yarar var diye düşünüyorum.
Son zamanlarda kentlerde meydana gelen hızlı gelişmeler, büyük ölçekli değişimleri de beraberinde getirmektedir. Bu gelişim ve değişimler, düzensiz kentleşmeyi doğurmaktadır. Kent ile kente anlam yükleyenler arasındaki bağ çözülmekte, kentte yaşayanların aidiyet bağını zayıflatmakta ve kentlerin kimliksizleşme sürecini de hızlandırmaktadır.
Kentsel mekanlar, oluşturuldukları dönemdeki değerlerin birer ürünü niteliğindedir. Düzensiz kentleşme olgusu ile beraber, kent kimliğine değer katan mekanların anlamlarını yitirmesine, kimliksizleşmesine neden olmaktadır. Kentlerin kimliklerini kaybetmeleri, niteliksiz ve anlamsız mekanlara dönüşmesi, kent aidiyet hissiyatını da yok etmektedir.
Bu çerçevede, Adıyaman kent kimliğine yeni ve köklü anlamların yüklenmesi ve yurt gündemine alınması ile ilgili çalışmalar yanında; yerel yönetimlerin, özelikle Belediye Başkanlığının planladıkları kentsel dönüşüm projelerini kent kimliği belirleyicileri ile beraber yürütmeleri yararlı olacaktır.
Kentsel dönüşüm projeleri şüphesiz ki, gecekondu gibi düzensiz yapılaşmalarla zamanla kimliksizleştirilen kentin düzensiz yönlerinin iyileştirilmesini hedefleyen projelerdir. Ancak, kentleşme ve kent kimliği göz ardı edilerek hazırlanacak projeler, telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurur. Adıyaman’da uygulanacağı söylenen Kentsel dönüşüm projeleri hazırlanırken, düşünülen modern ve çağdaş tasarımların, kent kimliğini belirleyen unsurlarla bağdaşır nitelikte olması unutulmamalıdır.
Mevcut veya düşünülen kent kimliğini yeni proje muhteviyatındaki fiziksel ortam ve mekanlarla kaynaştırmadığımız ve uyumlaştırmadığımız taktirde, tarihsel ve kültürel bütünlük zedelenmiş olur. Var olan kimlik zarar görecektir. Yeni bir kimlik tanımlanması ve kazanımı ise uzun zaman almakla beraber kabulü ve aidiyeti zorlaşacaktır.