Renklerin Suda Dansı

• 16 Ağustos 2015 Pazar 20:16:18

Ebru,Farsça’da ebri kelimesinden gelir.
Farsça bilenler ebruyu bulut olarak bilir.
Bulutlar yağmak için uygun ortamı arar.
Her tarafa eşit düşeyim diye iyice eğilir.

Renklerin dansını görürsün su yüzünde.
Renklerin birbiriyle karışımı var özünde.
Fark eder renk cümbüşü olur gözünde.
İyi dans ettik mi olur ebrunun sözünde?

Enginden büyük battal boy olarak düşer.
Sert, hızlı düştüğünde toprağı suyu eşer.
Damlaların düşmesine sevinir çoğu beşer.
Yarabbi bizlerden uzak olsun her tür şer.

Eşit damla düşmesi ile arka planı oluşur.
Su üzerinde battal , hatip olarak buluşur.
Damlalar birbirine yaklaşır el ele tutuşur.
Suyun her yerine homojen olarak doluşur.

Biz ile tekne üzerine seçtiğin renk damlar.
Ebru çalışmasında simetrik atılan adımlar.
Yaprak,lale,sümbül,gelincikte olur kıvrımlar.
Zor olan hazırlık suda zor bulunur kıvamlar.

Sizler renklerin suda dans ettiğini gördünüz mü? Renklerin suya hareketlilik kattığına şahit oldunuz mu?Renk deyince aklınıza neler gelir?

Ortaokulda iken resim dersinde öğretmenimiz, sınıfa:

-Ebru ne demektir?diye sormuştu.Bizler de düşünüp bir türlü cevap verememiştik.Öğretmenimiz ise:
-Renklerin su üzerinde dansı…Ebru; yoğunlaştırılmış sıvı üzerine renklerin sınırsız değişimlerle birbirleriyle kucaklaşması, kaynaşması, dansetmesidir. Renklerin suyla dansı,renklerin uyumu ya da renklerin ahengi şeklinde adlandırılır bu sanat. Farsça’da ise bulut,bulut gibi anlamına gelen ebri’den adını almıştır.

Ortaokulda okurken Resim dersi öğretmenimiz Ebru sanatını anlatırken;önceden hazırlamış,kıvamını bulmuş suyun üzerine elindeki iğneye benzer alet yardımıyla renklerden damlatır sonra da bu aletin ucu ile bu renkleri sağa sola,aşağı yukarı çekerek dans ettirirdi.Bakın çocuklar yeşil rengi,kırmızı rengi dans ettiryor bu dans sayesinde karanfil,sümbül,gelincik meydana getiriyoruz.O zamanlar sınıfça öğretmenimizin başına toplanır, merakla bu güzelliği renklerin dans etmesini hayranlıkla seyrederdik.Sonra resim kağıdını alır,çizdiği bu şeklin üzerina kapatır kağıdı ise su kabının kenarından suyunu aldırarak çeker kuruması için ise bir kenara koyardı.

O zamanlar ebru sanatının nasıl olduğunu tam anlayamamıştık ama öğretmenimizin yaptığı bu güzel çalışmalara ilgi ile bakardık.Bulunduğumuz yerde Ebru kursu açılırsa giderim diye kendi kendime söz verdim ama bir türlü ebru kursunun açılmasına şahit olamadım.Ta ki 20-24 Temmuz tarihleri arasındaki Yalova-Çınarcık-Esenköyde olan Geleneksel Sanatlar (Ebru Sanatları)Kursuna kadar.

Bu tarihler arasında bu kursta görevlendirilen değerli hocamız; Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Cilt Bölüm Başkanı Yard.Doç.Dr.Ahmet Sacit Açıkgözoğlu ve üç asistanı kursiyerlere ebru sanatını uygulamalı olarak anlattılar.Beş günlük süre zarfında battal,hatip,şal,yonca,lale,karanfil ebru şekillerini uygulamalı olarak anlatıp son gün ise baskı tekniği ile gül yaptırdılar. Hocamız ve asistanlarına;Bu sanatı anlayabileceğimiz en basit şekildeki anlatımlarından, gösterdiği ilgi ve hoşgörüden ayrıca biz kursiyerlere bir çok uygulama ile ebru yaptırdıkları için çok çok teşekkür ederim.

Peki bu ebru sanatı nasıl yapılır?Öncelikle ebru sanatında hangi malzemelere ihtiyaç duyulur,malzemelere bakalım.
Ebru sanatı yapmak için malzemeler:

1)Kağıt:Genellikle 1. hamur kağıt kullanılır,emici özelliği olmalı ve mat olmalıdır.
2)Kitre:Yapışma özelliği çok az olan bir yapıştırıcı/zamk. İlk olarak su ile birlikte karıştırılır ve uygun bir kıvama getirilir. Suya kıvam vermek için kullanılan bir sıvıdır. Genel olarak iç ve doğu Anadolu bölgelerinde yetişen geven otunun çizilmesiyle elde edilen sıvının kurumuş zamkı kullanılarak hazırlanır
3)Tekne:İçerisine Kitre konulan kap. Genel olarak 35 cm × 50 cm boyutlarında ve 5-6 cm derinliğindedir.
4)Fırça: At kılından ve gül dalından yapılır. Gül dalı hem hafif olduğu hem de küflenmediği için, at kılı ise boyaları emmediği için tercih edilir.
5)Boyalar:Oksit kırmızı, oksit sarı, oksit siyah, lahur çiviti renkler Ebru sanatında ön planda olan ve daha çok tercih edilen renklerdir yine de bu sizin seçiminize bağlıdır.
6)Öd: Ebrunun asıl sihiri ödde saklıdır. Öd boyanın dibe çökmesine mani olunur, boyaların birbirine karışmasını engeller. Mezbahadan alınan sığır ödü bir metal kap içine konur. Bu metal kap, içinde su kaynayan bir başka kabın içine konur. 20-30 dakika sonra ortaya çıkan kan ve köpük temizlenir. Renklerin kitre üzerine yapışmasını ve dağılmadan orada kalmasına yardımcı olur
7)Biz:Ebruya şekil vermek amacı ile kullanılır.

Değerli hocamızın anlatması ile Ebru sanatı şöyle Yapılır? Resim yapılacak olan tekne kitreli su ile doldurulur.Burada asıl önemli olan tekneye konulan suda uygun kıvamın yakalanmasıdır. Hazırladığımız sıvı ince bir tülbent ile süzülür ve bu şekilde temizlenmesi sağlanır. Değişik renklerdeki toprak boyalarımız ezilerek uygun hale getirilir. Bu işlemden sonra meydana gelen çamur benzeri boyamıza sığır ödü katılarak 15 gün dinlendirme işlemi yapılır. Bekleme işleminden sonra mamül sulandırma işlemiyle kullanıma hazırdır.

Biz kursa başlamadan önce hocamız ve asistanları bu kıvamı hazırlamışlardı.Ebru sanatında asıl önemli olan yapılacak çalışmalardan önceki bu ön hazırlık devresidir.Sanatçıyı ve kursiyerleri de yoran bu ön hazırlık evresidir.

Birinci sınıfa başlayan öğrencilerin 15-20 günlük çizgi çalışması ya da bir binanın temeli gibi en yorucu ve zahmetli kısmı işte işin bu başlangıç kısmıdır.Yemek hazırlayıp getirildikten sonra afiyetle yemesi kolaydır.Zaten hocalarımız bu hazırlık aşamasını yaparak biz kursiyerlerin kullanımı için getirmişlerdi.Bundan sonra sabırla ve simetrik hareketlerle su üzerinde çizimleri yapmaktır.

Kurs hocamız, bu sanatın böyle 5 günlük sürede anlatılacak bir sanat olmadığını özellikle vurguladı.Kursiyerlere bu 5 günlük süre içerisinde Ebru Sanatını genel hatlarıyla anlattı. Kursiyerler de ebru sanatı hakkında bilgi sahibi oldular.

Biz kursiyerler daha önceden hazırlanmış olan dört tekneye eşit olarak dağıldık.Hocamızın ve asitanların anlatımını, uygulamasını dikkatlice dinledikten sonra sırayla kursiyerler de teknelerin başına geçerek elimize aldığımız fırçalar ile istediğimiz renkler ile Ebrunun arka planını oluşturmaya başladık.Bu arka planda sırayla üç fırça kullandık.Birinci fırça ve ikinci fırça ile suyun her yerine eşit dağılım olacak şekilde damlacıklar damlattık.Üçüncü ve küçük fırça ile daha yukardan çisenti halinde damlacıklar dağıttık.

Bu arka plan oluştuktan sonra biz yardımıyla istediğimiz renklerden damlatarak dört gün boyunca sırayla;yonca,karanfil,lale ebru çalışmalarını yaptık. Bu şekilleri oluştururken sabırlı ve simetrik davranarak şekilleri ortaya çıkardık.A 3 boyutundaki kağıdımızı çalışmanın üzerine yavaşça inidirerek 3-5 saniye içerisinde suyun kağıdın her yerine ulaşmasını sağladık.Sonra kağıdın iki ucundan tutarak ve teknenin kenarından suyunun alınmasını sağlayarak çalışmayı iki el yardımıyla kırıştırmadan çektik.Çalışmayı kuruması için sıraların üzerine kaldırdık.Her gün kıvamı hazırlanmış olan teknedeki suyun üzerinde ebru çalışması ile ilgili çok örnek yaptık.

Herkesin unutulmaya yüz tutmuş olan ebru sanatı hakkında bilgi edinmesini ve çevrenizde açılacak olan kurslara gitmesini tavsiye ederim.Şimdiden yapacağınız çalışmalarda sabır ve başarılar dilerim.

16.08.2015
Hasan Kaya
Eğitimci-Şair-Yazar