Eşlerin Birbiri Üzerindeki Hakları

• 2 Ocak 2014 Perşembe 00:06:46

Bizi var eden, toplumları toplum, bireyleri birey eden en önemli konulardan bir tanesi de aile müessesesinin varlığı ve korunmasıdır. Bu mukaddes müessesenin var edilerek, devamlılığının sağlanması da iki tarafın hoşgörü ve haklarının korunmasıyla olacaktır. Mukaddes dinimiz İslam’da erkeğin karısı üzerinde, kadının da kocası üzerinde hak sahibi olmasını öngörülmüştür.

Erkeğin Karısı Üzerindeki Hakları

Son ve hak olan dinimiz İslam erkeği kadına karşı, kadını da erkeğe karşı korumuş ve fıtratları göz önüne alarak tam bir eşitlik sağlamıştır. Ergen bir erkeğin ve bir kadının öncelikle Allah (c.c.) ve sonra çevresindeki insanlar huzurunda söz vererek dünya evine girmeleri, hayırlı olması dilekleriyle kurdukları yuvalarını daim etmeleri birbirlerine karşı haklarını korumakla olacaktır.

Bir kadın kocasına kayıtsız, şartsız bağlı olmalı ve ona uymalıdır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bu konuda şöyle buyurmaktadır: “Kocası kendisinden hoşnut bir halde ölen kadın, cennete girer.”[1] Dikkat etmek gerekir ki Peygamber Efendimiz (s.a.v.) girebilir dememiş, direkt olarak girer demiştir. Tabi ki bu hadis-i şerif’in yorumunda dikkat edilmesi gereken kişinin, mümin olmasıdır. Mümin olan ve kocası kendisinden hoşnut olarak ölen kadın cennete girecektir. Peygamber Efendimizin (s.a.v.) bu konudaki şöyle buyuruyor: “Kadın, farz namazlarını kılınca, Ramazan orucunu tutunca, ırzını koruyunca ve kocasının emrine uyunca, Rabbin cennetine girer.”[2] Burada görülüyor ki peygamber Efendimiz (s.a.v.) bir kadının cennete girebilmesini İslam şartlarının yanı sıra kocasına itaat etmesine bağlamıştır. Yine Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor ki: “Hamile olan, çocuk doğuran, çocuk emziren ve çocuklarına şefkatle bakan kadınlar, eğer kocalarına itaatsizlik etmezlerse, namaz kılanları cennete girer.”[3] Bu hadis-i şerifte de görüldüğü gibi Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bir kadının cennete girebilmesi için imanın şartlarının yanı sıra kocasına ve çocuklarına karşı şefkatli ve itaatkâr olması gerektiğini vurgulamıştır.

İnsanoğlu hiçbir zaman cehenneme girmeyi istemez, hep cennete girmeyi, mükâfatlandırılmayı istemiştir. Fakat o mükâfatı hak ettim mi acaba? Diye kendisine sormaz. Soracak olsak bugün ölen herkes kendisini cennete layık görür fakat bir kadının, iyi ve şefkatli kocasına karşı sesini yükseltmesi dahi onu cennetten uzaklaştıracaktır, bunu bilmez.

Soruyorum evli kadınlar kocalarınıza karşı ne kadar hoşgörülüsünüz? Onların hizmetini yaparken ne kadar yürekten sevgiyle yapıyorsunuz? Size bir altın, bir hediye alamadıkları zaman başkasının kocasıyla kıyaslamıyor musunuz? Peki, bundan hiç mi utanmıyorsunuz?

Peygamber Efendimiz (s.a.v.): “Bana Cehennem gösterildi, cehennemliklerin çoğunu kadınların meydana getirdiklerini gördüm.” Kadınlar: “Ne yüzden Ya Resulullah?” diye sordular. Peygamberimiz (s.a.v.): “Çok lanet ediyorsunuz ve iyi geçimli kocalarınıza karşı nankörlük ettiniz için.” Diye cevap verdi.[4] Yine diğer bir hadis-i şerifte Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle anlatıyor: “Cennet bana gösterilince oradakilerin arasında kadınların azınlıkta olduğunu gördüm. “Kadınlar nerede?” diye sorunca Cebrail (a.s.) bana: “Altın ve parlak boyalar onları alıkoydu.” Diye cevap verdi.”

Peygamber Efendimizin (s.a.v.) bu konudaki hadisleri öylesine çoktur ki bizler bir kısmını dahi anlayıp akıl süzgecinden geçirseydik, hem aile bağlarımız sağlam olur, boşanmalar azalırdı. Hem de yarınlara daha hayırlı evlatlar yetiştirebilirdik.

H.Z. Âişe (R. Anha) şöyle anlatıyor: “Bir gün evlilik çağına varmış genç bir kız Peygamberimize gelerek; “Ya Resulullah evlenmekten korkuyorum, kocanın kadın üzerindeki hakları nelerdir?” diye sordu. Peygamberimiz (s.a.v.) de ona; “Eğer onun vücudu tepeden tırnağa irin olsa ve sen onu dilin ile yalayıp temizlesen yine hakkını ödeyemezsin.” Diye cevap verdi. Genç kız bunun üzerine; “O halde evlenmeyeyim mi?” diye sordu. Peygamberimiz (s.a.v.): “Hayır, ne münasebet evlen. Çünkü o daha hayırlıdır.” Diye cevap verdi.[5]

Bir kadın kocasından izinsiz hiçbir işe kalkışmamalıdır. Çünkü evlilik demek iki insanın bir olması demektir. Kadının kocasından habersiz yapacağı bir işin sonunda kocasının başını yere eğebilir. Yapacağı her işte önce kocasına danışmalı ve onun rızasını almalıdır. Kocasının rızasını almadan yaptığı iş hayırlı dahi olsa, şer olarak amel defterine kaydedilebilir.

İbn-i Abbas (r.a.) anlatıyor: “Has’am kabilesinden bir kadın Peygamberimize gelerek; “Ya Resulullah ben dul bir kadınım, evlenmek istiyorum, koca hakları nelerdir?” diye sordu. Peygamberimiz (s.a.v.) ona şu cevabı verdi: “Kocanın karısı üzerinde başlıca şu hakları vardır.
- Kocası kadın ile yatmak isteyince kadın deve sırtında bile olsa onu reddetmemelidir.
- Kocasının evinden onun iznini almadan hiçbir şey vermemelidir, eğer verirse sevabı kocasının günahı kendisinin olur.
- Kocasının iznini almadan nafile oruç tutmamalıdır. Eğer tutarsa açlık ve susuzluk çekmiş olur hiçbir sevabı olmaz.
- Eğer kocasından izinsiz evden çıkarsa eve dönünceye kadar veya yaptığından tövbe edinceye kadar melekler ona lanet eder.”[6]

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) kadının kocasına karşı ne kadar itaatkâr olması gerektiğini vurguladığı bir hadis-i şerifte şöyle buyurmaktadır: “Bir insanın diğer bir insana secde etmesini isteseydim, karısı üzerindeki hakkının öneminden dolayı, kadının kocasına secde etmesini emrederdim.” Yine Peygamber Efendimiz (s.a.v.) kadınların sokakta olmaktan çok evde olmasının ne denli önemli olduğunu, kadının evinin hizmetkârı olması gerektiğini şöyle vurgulamaktadır: “Kadının Rabbi’nin rızasına en yakın olduğu durumu evinin dört duvarı arasında bulunduğu zamandır. Evinin dört duvarı arasında kıldığı namaz, camide kılacağı namazlardan, odasında kıldığı namaz, evinin diğer herhangi bir yerinde kıldığı namazlardan ve iç odasında(yatak odası) kıldığı namaz, odasında kılacağı namazdan daha faziletlidir.”[7]

Bir kadın erkeği için, namusunu yabancı gözlerden korumalı ve erkeğinden ihtiyacı fazlasını isteyerek onu haram kazanmaya sürüklememelidir. Günümüzde kadınların birçoğu kocası az kazanıyor, başkasının kocası çok kazanıyor diyerek evinde huzursuzluk çıkartıyor, bir kısmı kocasının haram kazanmasını isteyerek, haram yemeğe rıza gösteriyor, bir kısmı ise daha fazla kazanarak kendisini madden ihya edebilecek adamlarla zina yapıyor. Hele ki son bahsettiğimiz kadın; yani başka erkeklerle çok para kazanıyor diyerek zina eden ve onlardan bunun karşılığında lüks bir yaşandı, para, altın talep edenler ki vay onların haline! Çünkü hem zina ile büyük günahı işliyor. Hem kocasını aldatarak eş hakkına girerek Allah’ın (c.c.) gazabına nail oluyor, hem kocasını aldatıp kul hakkına giriyor, hem de Allah’ın (c.c.) eşine verdiği rızkı kabul etmeyip, beğenmeyerek karşı geliyor. Sabırsızlık ediyor. Bu kadının bu haliyle cehennemlik olduğunu biz aşikâr gözlerle görüyoruz ki Allah (c.c.) bu kadının bizlerden gizli tuttuğu fakat kendisine aşikâr olan daha nice günahlarından haberdardır. Her bir günahı için cehennemde büyük azap kendisini beklemektedir. Dünyada zina ile haram ile sahibi olduğu altınlar, hediyeler yarın mahşerde kendisine fayda sağlayacak mı?

Erkek karısına rızık verici değildir, bir eş bir hayat arkadaşı, imanın diğer yarısıdır. Kadın kocasını seçerken, bana güzel bakar, bol para verir, güzel hediyeler alır. Bu adam çok para kazanan adam diyerek değil, bu adam imanımı tamamlar, secde ederken yanımda o da secde eder. İmam olup bana namaz kıldırır demelidir.
İlk Müslüman kadınların halleri böyledir. Kadınlar ve kızlar babalarını dışarıya uğurlarken arkasından şöyle söylerlerdi: “Sakın haram kazançlara sapma. Biz açlık ve sıkıntıya dayanırız, ama cehenneme katlanamayız.”
İmam-ı Gazali Mükâşefetü’l Kulûb adlı eserinde bu konu üzerine şöyle bir kıssa anlatmaktadır: “İlk Müslümanlardan bir erkek bir yolculuğa niyetlenir. Komşuları yolculuğa çıkmasını doğru bulmazlar; Karısına: “Kocanın yolculuğa çıkmasına niye razı oluyorsun? Hâlbuki sana nafaka bırakmadı.” Derler. Kadın komşularına şu cevabı verir: “Kocamı bildim bileli rızık verici olarak değil, yiyici olarak tanıdım. Benim rızkımı veren Rabbim var. Şimdi yiyici gidiyor fakat rızıklandırıcı bakidir.””[8]

Kadının Erkeği Üzerindeki Hakları

Erkeklerin kadınlar üzerinde olduğu kadar, kadınların da erkekler üzerinde sahip olduğu haklar vardır. Peygamber Efendimiz: “Cennet annelerin ayakları altındadır.”[9] Ve “Anne cennet kapılarının ortasındadır.”[10] Hadis-i şerifleriyle kadının ve annenin ne denli önem arz ettiğini vurgulamıştır. Her kadın bir anne adayıdır. O halde her kadının cennetin anahtarı demektir. Kadınlar, erkeğin hem maddi hem de manevi hazzını sağlamaktadır. Allah-u Teâlâ Kelam-ı Kadim olan Kur’an-ı Kerim de dahi kadına verdiği önemi göstermek için Nisa ve Nur Surelerini indirmiş ve surelerin tamamına yakınında kadınların hakları üzerinde durmuştur. Bizi var eden Rabbimizin dahi böylesine önemle yaklaştığı kadınların bugün töre cinayetlerine maruz kalması, koca dayağı yemesi, kocasından bin bir türlü laf işitmesine rağmen sabır ile evine ve çocuklarına analık etmesi onu cennete götürecekken ona bu zulümleri edeni de cehenneme götürecektir.

Allah (c.c.) evlenirken de kadınlara bazı haklar tanımıştır ve şöyle buyurmuştur: “Ey müminler! Kadınlara zorla mirasçı olmanız ve kendilerine vermiş olduğunuz mehrin bir kısmını elde etmek için onlara baskı yapmanız helal değildir. Meğerki arayı açacak bir fuhuş irtikâp etmiş olsunlar. Onlarla iyi geçininiz. Eğer hoşunuza gitmemişlerse, olabilir ki, hoşunuza gitmeyen bir şeyde Allah birçok hayır takdir etmiş olabilir.”[11] Ve Allah (c.c.) yine buyuruyor ki: “Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmaksızın O’na kulluk ediniz. Anaya, babaya, yakınlara, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, eşinize, yolda kalmışlara ve elinizin altındakilere iyi davranın. Kuşkusuz Allah Teâlâ, kendini beğenmiş ve böbürlenen kimseleri sevmez.”[12]

Kadınlar fıtratları gereği duygusal, çabuk hüzünlenen, küçük sorunları dahi çabuk büyüten ve bunun sonrasında pişman olan kimselerdir. İşte bu sebepten dolayı kadınların fıtratını bilmek ve ona göre davranmak gerekir. Onların duygusal olduklarında onları kırmamak, üzmemek gerekir. Küçük sorunları büyütüp size karşı asileşmeye başladıklarında onlara karşı sabırla yaklaşmalı ve koca haklarından bahsederek isyana giden yoldan onları çevirmelisiniz. Erkek, karısına helal yoldan yedirmeli, giydirmeli ve haram olan her şeyden uzak tutmalıdır. Karısının ihtiyaçlarını karşılamalı, hem madden hem de manen hazzını yüksek tutmalıdır.

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) de kadınlara büyük önem vermiş ve onlar hakkında ölümünden hemen önce verdiği öğütte, nefesi titreye titreye şöyle bahsetmiştir: “Namaza, namaza. Elinizin altındakilere… Onlara güçlerinin üzerinde yük yüklemeyin. Kadınlar hakkında Allah’tan (c.c.) korkun. Allah’tan (c.c.) korkun… Onlar sizin elinize verilmiş birer emanettir… Onları Allah’ın (c.c.) emaneti olarak aldınız… Avret yerleri Allah’ın (c.c.) buyruğu uyarınca size helal oldu…”

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) başka bir hadis-i şerifte şöyle buyuruyor: “Kadının huysuzluklarına sabırla katlanan erkeklere Yüce Allah (c.c.), karşılaştığı belalara katlanan Eyyûb’e (a.s.) verdiği mükâfatı verir. Kocasının huysuzluklarına katlanan kadına da Firavun’un karısı Asiye’ye verdiği sevabı verir.”

İmam-ı Gazali Mükâşefetü’l Kulûb adlı eserinde bir kıssayı şöyle anlatıyor: Peygamberimiz (s.a.v.) H.Z. Âişe (r. Anha) ile tartışmıştı. Araya H.Z. Ebu Bekir’i (r.a.) hakem koymuşlardı. Peygamberimiz (s.a.v.) H.Z. Âişe’ye (r.anha) “Sen mi konuşacaksın ben mi konuşayım?” diye sorunca H.Z. Âişe (r. Anha): “Sen konuş fakat sadece doğruyu söyle.” Deyince H.Z. Ebu Bekir (r.a.) dayanamayıp kızı H.Z. Âişe’ye (r. Anha) “Ey nefsinin dostu! O doğrudan başka bir söz söyler mi ki?” dedi, bir tokat attı ve ağzını kanattı. H.Z. Âişe (r. Anha) de Peygamberimize (s.a.v.) sığınarak, O’nun arkasına geçti. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) H.Z. Ebu Bekir’e (r.a.) “Seni bunun için çağırmamıştık ve böyle yapmanı istememiştik.” Dedi.[13]

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) tartışmış dahi olsa eşinin hakkını gözetmiş ve babasına karşı korumuştur. Bu hususta Enes İbn-Malik (r.a.) şöyle buyurmuştur: “Peygamberimiz (s.a.v) kadınlara ve çocuklara karşı insanların en şefkatlisiydi.”

Peygamber Efendimiz (s.a.v) eşiyle bolca şakalaşır, güler, eğlenirdi. H.Z. Âişe (r. anha) anlatıyor: “”Bir Aşure günü, oynaşan zenci ve zenci olmayanlardan bir araya gelmiş bir oyuncu grubunun gürültülerini duydum. Peygamberimiz (s.a.v.) bana “Onların oyunlarını görmek ister misin?” dedi. “Evet” dedim. Bunun üzerine Peygamberimizin çağrısıyla evin önüne geldiler. Peygamberimiz (s.a.v.) kapıya geldi, avucunu kapıya dayadı, elini uzattı, bende çenemi onun koluna dayadım ve dışarıda oynayanları seyretmeye koyuldum. Peygamberimizin (s.a.v.) birkaç defa “Artık yeter mi?” demesine rağmen bende iki-üç defa ona “Biraz dur” dedim. Nihayet artık yine “Artık yeter mi?” demesi üzerine; “Evet” dedim de oyunculara gitmelerini söyledi, onlar da çekip gitti.”[14]

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) eşlere iyi davranmak hususunda şöyle buyurmaktadır: “İmanı en olgun Müminler, huyu en güzel olanı ile eşine karşı en tatlı davrananlardır.”[15]

Halifeler arasında en heybetli ve sert yüzlüsü olan H.Z. Ömer (r.a.) şöyle buyuruyor: “Erkeğin ailesi içinde çocuk gibi olması ve gerektiği zaman erkekliğini ortaya koyması gerekir.”

Erkek karısına hoşgörülü ve sevecen olması gerekirken dediğimiz üzere onun fıtratını da bilmeli ve her istediğine onay vermemelidir. Çünkü kadının nefsi erkeğin nefisinin dokuz katıdır. Bu dokuz kat nefis sabır ve sebatta dokuz kat yükselirken, arzu ve şehvette de dokuz kat aşağı inmektedir. İşte erkek yeri geldiğinde kadının nefsini dizginlemeli ve her istediğine olur dememelidir. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyuruyor: “Karısına köle olan mahvolur.” H.Z. Ömer (r.a.) bu konuda: “Kadının arzularına karşı durunuz, çünkü onların arzularına karşı koymada bereket vardır.” Yine Hasan el-Basrî (k.s.) şöyle buyuruyor: “Allah adına yemin ederek söylüyorum, karısının her arzusuna uyan erkeği Allah, cehenneme atar.”

Kadın haklarının korunmasını dahi erkekten istemeli, kendi hakkını kendi savunma yoluna gitmemelidir. Çünkü erkek dünyada kadın üzerinde hâkimdir. Bu konuda Kelam-ı Kadim olan Kur’an-ı Kerim de şöyle buyrulmuştur: “Erkekler, kadınlar üzerine hâkimdirler.”[16]

01/01/2014
Engin DİNÇ

KAYNAKÇA

[1] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Tirmizî 1161, Ebû Ya‘lâ, Müsned 6903, Beylakî, Şuabü’l İman 8744)
[2] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (İbn Hibban, Sahih, İhsan 4163, Mevârid 1296, Taberani, Evsat 4598)
[3] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (İbn Mace 2013, Ahmed B. Hanbel 22227)
[4] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Buharî 298, Müslim 79)
[5] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Hâkim, Müstedrek 2768, Heysemî, Mecmeu’z-Zevâid 4/307, Nesâi, Kübrâ 5386
[6] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Ebu Ya lâ, Müsned 2455, Hyesemî, Mecmeu’z-Zevâid 4/306-307
[7] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (İbn Hibban, Sahih, İhsan 5598, Mevârid 329, Bazzâr, Müsned 2061, Taberanî, Kebîr 10115
[8] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Kalplerin Keşfi) – Çelik Yayın Evi – Bölüm 95 – Erkeğin Karısı Üzerindeki Hakları - Sayfa 523
[9] Nesâî, Cihad 6
[10] Ahmed B. Hanbel 198
[11] Nisa Suresi 19. Ayet
[12] Nisa Suresi 36. Ayet
[13] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Kalplerin Keşfi) – Çelik Yayın Evi – Bölüm 94 – Kadının Erkeği Üzerindeki Hakları – Sayfa 517
[14] İmam-ı Gazali – Mükâşefetü’l Kulûb (Kalplerin Keşfi) – Çelik Yayın Evi – Bölüm 94 – Kadının Erkeği Üzerindeki Hakları – Sayfa 518
[15] Nesâî, Sünenü’l-Kübrâ 9154, İbn Ebî Şeybe, Musannef 25319, Hâkim, Müstedrek 173
[16] Nisa Suresi 34. Ayet