1820 yıllarında Sarıalizadeler

• 28 Ağustos 2012 Salı 22:49:20

Bugünkü Of ilçe Merkezine yerleşen Büyük Ömer Ağa ’da babası Hüseyin Ağa gibi kendini kabul ettirmiş ve Babası Hüseyin Ağanın sahip olduğu güçleri elde etmeyi başarmıştı.1820 yıllarında Rus tehlikesi nedeniyle Anapa ve Erzurum taraflarında görevlendirilmek üzere Sarıalizade Büyük Ömer Ağadan tekrar asker istenmişti.

Bu konuda Başbakanlık Osmanlı Arşivi Hatt-ı Hümayun tasnifi 43876 ve 43876-A numaralarda iki adet belge vardır. Derebeylerin isyanı ve Sarıalizadeler’de Doğu Karadeniz tarihinde büyük rol oynar.Tuzcuzade Memiş Ağa ve yandaşları Trabzon Valisi Hazinedarzade Osman Paşa ve taraftarı olan ağalara karşı isyan ve ayaklanma başlatmıştı.Devletçi bir yapısı olan Sarıalizadeler’de sindirilmek istenen ağalardandı.Tuzcuzadelerin Of’ta çekindikleri Ağalar Sarıalizadeler olmasına karşın diğer ağaları ve yandaşlarını kışkırtarak Sarıalizadelere karşı faili meçhul cinayetler tasarlamışlardı.

Sarıalizadelerin Rize-İyidere(Aspet) derebeyi ailelerinden olan Metozadelerle (Mete-Meteler ) kız alıp vermek yoluyla kurulmuş bir akrabalıkları vardı.
Tuzcuzadelerin taraftarı olan ağalarla toplantı yapıp, kararlar alarak sadakat yeminlerinin yapıldığı günlerde Metozadelerden bir kişi atıyla birlikte Of’un Solaklı pazarına gitmek üzere Eskipazar’dan Geçerken alınan kararı bilen fakat içine sindiremeyen Of’un Yirmibeşli Gurup Ağalarından Çakırzade Hasan Ağa, Eskipazar’dan geçen atlının kim olduğunu ve nereye gittiğini bildiği için atın önüne çıkar ve Metozadeyi görmezden gelerek ata hitaben "Ey at!Dilin Olsa Hasan Ağa’ya, yalıya inmesun, vuracaklar oni derdun" der.Çakırzade Hasan Ağa rakip partinin Beşlilerin Ağası Sarıalizade’nin tuzağa düşürülmesini kabullenememiş, ata hitap edip Sarıalizade’ye haber iletirken kimseye söylemeyeceğine dair etmiş olduğu yeminini bozmamaya dikkat etmiştir.Büyük Topal Ömer Ağanın Oğlu olan Hasan Ağanın İşkenaz köyünde bir konağı vardı.Küçük Hol(Cumapazarı )’de oturan Muti ağanın oğlu Molla Hasan’da Solaklı’da pazar kurulan günden bir gece önce İşkenaz’a iner Kızkardeşi ile evli olan amcasının Oğlu Hasan Ağa’da misafir kalır ve ertesi gün birlikte solaklı pazarına inerler.

Metozade Haberi İşkenaza ulaştırdığı zaman habere inanamadılar. Çünki aile daha önce yapılan saldırılara anında acımasızca cevap vermiş faillerini ve yandaşlarını çok şiddetli bir biçimde cezalandırmıştı. Çok iyi bilinen bu konuyu kimse göz ardı edemezdi. En son Aydıntepe -Hart muharebelerinde göstermiş oldukları savaşçılık yetenekleriyle halk nazarında büyük itibar sahibiydiler. Ayrıca Arkalarında Trabzon valisi vardı ve siyasi güçlerinin zirvesindeydiler. Sarıalizade Hasan Ağa haber ulaştıktan sonra amcasının oğlu Molla Hasan Ağa ile her zaman izledikleri yoldan Solaklı Pazarına giderken Çamlı (leka) Kurdariye ırmağı mevkiinde vurularak öldürülürler. Böylece ailenin Cumapazarı’nda ve sahilde bulunan önemli iki kolunun iki lideri ortadan kaldırılmış olur.

Büyük Ömer Ağaya bu haberi alıştırarak vermeye çalışırlar. Önce yeğeni Molla Hasan’ın ölümünü söylerler üzülür fakat oğlunun ölüm haberi verilince Ömer Ağa felç olur.

Bu cinayetten Yirmi beşli gurubun liderlerinden Cansızzadeler, Keleşzadeler ve Muratzadeler sorumlu tutulur. Sarıalizadelerin liderliğine soyunan Muti Ağanın oğlu Zorba Mehmet Ağa o gece suçladıkları ağalardan Muratzadelerin konağını adamlarıyla basarak Ağayı ve adamlarını öldürerek Ağanın kafasını keser ve konağının saçağına asar.Olaylar tam durulmaya başlandı derken Bir gün yaylaya bir katırcı gelir ve Büyük Hasan Ağanın oğlu Sarıalizade Hurşit ağanın mezarından çıkarılıp kiraz ağacına bağlandığını söylemesiyle ortalık yeniden karışır.Sarıalizadeler yayladan toplanıp sahile inerler ve Hurşit Ağayı yeniden defnederler.Bir yandanda bu olayı kimin yapabileceğini düşünmektedirler.
Yirmi Beşli gurubun vurucu kanadını temsil eden Cansızzadeler ve bulutzadelerin işi olabileceğini hemde komşuları ve yine yirmi beşli gurubun liderlerinden olan Hacı Fettahzadelerin ve Kalzırımzadeler ve Ofluzadelerin bu işi yapabileceğini düşünürler.

Yapılan operasyonlarla suçlanan ailelerin fertlerini toplayarak evlerine doldururlar ve hayvanlarıyla beraber ateşe vererek diri diri yakarlar. Bazı Aileleride OF tan sürererek çıkartırlar. Direnme gösterecek ailelerin önde gelen fertlerini Kendilerine bağlı Holo köylerindeki silahlı adamlarına vurdurtturarak ortadan kaldırırlar.Baskı ve katliam sürecinde Of’tan çıkarılan aileler arasında Karahüseyinoğlulları’da vardır.

Sarıalizadeler elde etmiş oldukları güçlerini sadece Of ve çevresinde değil Of ve bölgesine gönderilen devlet memurları üzerinde de kullanmış geleneksel hale gelmiş hâkimiyetlerini halen devam ettirmektedirler. Tanzimat reformlarının uygulanmasına direnen Trabzon Vilayeti ve Of vadilerinde sükuneti sürdürmek için ağaların baskı ve gücüne dayalı olan düzenin yaşamasına göz yumulmuştur.
Amerikalı Antropoloji Profesörü Michael E.Meeker Türkçe’ye İmparatorluktan Gelen Bir Ulusun Türk Modernitesi ve Doğu Karadeniz’ Osmanlı Mirası adıyla çevrilen ve İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından yayınlanan eserinde Sarıalizadelerin gücünden, kudretinden ve hâkimiyetinden sıkça bahsetmiştir. Osmanlı Cumhuriyetinin son dönemleri ve Türkiye Cumhuriyetin’nin kuruluş yıllarına dayanan 1874 yılında belediye olan Of ilçesi tam 138 yıldır Sarıalizade Ailesi tarafından yönetilmekte. Sarıalizader soyadı kanunundan sonra Saral ve Sarıalioğlu soyadlarını almışlardır. Türkiyenin hemen hemen tüm illerine dağılmış 35, 000 aile ferdinden oluşan Türkiye’nin en kalabalık ailelerindendir