Anadolu Liseleri - I

• 7 Ağustos 2012 Salı 11:46:08

İki kısım halinde bu yazımla Anadolu Liselerinin aslını teşkil eden Maarif Kolejleri ile ilgili özlü bilgiler vermeye çalışacağım.

MAARİF BAKANLIĞI KOLEJLERİ:

Maarif Bakanlığı Kolejleri, kurulmaları o zamanki adı Maarif Vekâleti olan Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 1954 tarihinde kararlaştırılmış ve kuruluşları 1955’te TBMM tarafından onaylanmış, yabancı dille eğitim yapmak üzere kurulmuş ve sınavla öğrenci alan yedi yıllık orta eğitim kurumlarının adıdır. Kısaca Maarif Kolejleri de denen ve sayıları altı adet olan bu Maarif Bakanlığı Kolejleri Eskişehir, İzmir (Bornova), İstanbul (Kadıköy), Konya, Samsun ve Diyarbakır illerinde bulunuyordu.

İlk defa 1955-1956 öğretim yılında eğitime başlamışlardır. İlk kurulduklarında sayıları altı adet olan bu okulların adı 1975 yılında bir genelgeyle Anadolu Liseleri yapılmış, 1976 yılında da başka bir genelgeyle sayılarının arttırılmasına karar verilmiştir. Bugün artık "Anadolu Lisesi" adını almış olan bu tür okulların sayıları 1993 yılına gelindiğinde 193’ü bulmuş, 2011 yılında ise bazı genel liselerin Anadolu Lisesine dönüştürülmesiyle bu sayı 1700’ü aşmış, bu arada yabancı dille yapılan bazı derslerden vazgeçilerek ve ders saatlerinde azaltmalara gidilerek müfredatları genel liselerin müfredatlarına eşitlenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2013 yılına kadar tüm genel liseleri Anadolu liselerine dönüştürmeyi planlamaktadır.

TARİHÇESİ:

Çoğunluğu İstanbul merkezli olmak üzere yabancı dilde eğitim-öğretim yapan birçok yabancı kökenli orta öğretim okulu zaten çok uzun yıllardan beri Türkiye’de faaliyet göstermekteydi. Örneğin bunlardan en köklü olanlarından İstanbul Robert Koleji 1863’te, Tarsus Amerikan Koleji ise 1888’de kurulmuşlardı.

Cumhuriyet Dönemi’nin hemen 2. yılında, 1924’te çıkartılan "öğretim birliği" yasasının (eski adıyla Tevhid-i Tedrisat Kanunu) gereği olarak ülkedeki bütün eğitim ve bilim kurumları gibi bu okullar da bu tarihten itibaren Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmışlardır. Bunlardan milli eğitime uyum sağlayamayan ve kendi kurallarından taviz vermeyen bazıları kapatılmıştır, örneğin 1928 yılında Bursa Amerikan Koleji kapatılmış ve bu durum uluslararası gerginliğe bile sebep olmuştu.

Yıllar içinde meydana gelen toplumsal gelişmeler doğrultusunda yukarıda bahsi geçen okullara alternatif oluşturacak yeni eğitim kurumlarına gereksinim doğdu. Hızlı artan nüfus ve gelişen dış ilişkiler yabancı dil bilen eğitimli elemanlara olan gereksinimi arttırmış ve sayıları ve kapasiteleri yeterince artmayan yukarıdaki okullar bu ihtiyacı tam karşılayamaz duruma gelmişlerdi ve bunların benzeri yeni eğitim kurumlarının eksikliği duyulmaya başlamıştı.

1954-1955 öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı, TBMM Tutanak Dergisi (1955 Cilt 5)’nde de yayımlanan şu kararı ile yabancı dilde eğitim yapacak ve yabancı okullara alternatif oluşturacak dört adet okul açılması kararlaştırmıştır: "Memleketimizle dünya milletleri arasında günden güne artan kültürel ve ekonomik temaslar ve yurdumuzda büyük bir hızla gelişen iktisadi ve teknik çalışmalar için belli başlı dünya dillerini hakkıyla öğrenen, ilmi çalışmalardan daha geniş ölçüde faydalanmasını bilen gençlere şiddetle ihtiyaç hissedilmektedir".

1954 yılında alınan bu kararla önce dört ilde yabancı dille eğitim yapacak dört adet okulun açılması benimsendi. Bunlar Eskişehir, İzmir, İstanbul ve Konya olacaktı. T.B.M.M. 23 Şubat 1955 tarih ve 47. toplantısının 2. oturumunda kabul edilen bütçe yasasıyla Samsun ve Diyarbakır’a da birer adet okul açılması kararlaştırılarak bu çekirdek okulların sayısı altıya çıkartıldı.

1955-1956 öğretim yılından başlamak üzere eğitime geçmesi planlanan ve yabancı dille eğitim yapacak bu 6 öncü okulun adlarının benzerleri yabancı okullardan örnek alınarak Kolej olmasına karar verildi. Kâğıt üstündeki resmi adları kolej olmasına rağmen Milli Eğitim Bakanlığı (O zamanki adıyla Maarif Vekâleti) tarafından özel olarak kuruldukları için ve diğerleriyle karıştırılmamaları için bu okullara Maarif Koleji dendi. Merkezi sınavla öğrenci alan bu okullarda orta ve lise kısımları bir arada bulunacak ve hazırlık sınıfıyla beraber öğretim süresi yedi yıl olacaktı.

Maarif Kolejlerinin yeterli toplumsal beğeniyi sağlamalarıyla; Milli Eğitim Bakanlığı’nın 9 Mart 1974 tarihli ve 11108 sayılı genelgeleriyle bu kolejler lise sayılmış ve 1 Aralık 1975 tarihli 11459 sayılı genelgeleriyle de Anadolu Lisesi adını almıştır.

1976 yılında artık "Anadolu Lisesi" adını almış olan bu okulların, özel bir yönetmelikle sayıları arttırılmasına karar verildi. 1993 yılına gelindiğinde sayıları 193’ü bulmuştu. Bu okulların yanı sıra Anadolu Öğretmen, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri de açılmıştır. Devletleştirilen Nişantaşı ve Beyoğlu İngiliz okullarıyla (High School) Galatasaray Lisesi ve İstanbul (Erkek) Lisesi ile 17 İmam Hatip Lisesi de aynı kapsama alınmıştır.

EĞİTİM ÖĞRETİM PROGRAMLARI:

Maarif Bakanlığı Kolejlerinde bütün derslerin yabancı dilde verilmesi mümkün değildi. Kanunlar gereği sadece Fen Bilgisi dersleri ve Matematik dersleri yabancı dilde öğretilmekteydi. Sosyal Bilimlere giren derslerin Türkçe öğretilmesi zorunluluğu vardı (ülkedeki bütün okullarda olduğu gibi). Bunun yanı sıra yabancı dil eğitimine özel bir ağırlık verilmekteydi. Resmi gazetede de tespit edilmiş olduğu gibi bu okullardaki yabancı dil öğretiminin amacı "Öğrencilerin takip ettikleri yabancı dilde konuşabilme, anlayabilme, kendi konularındaki metinleri Türkçeye çevirebilme ve yazı ile yeterince ifade edebilme güç ve yeteneğini kazanmalarını sağlamak"; yabancı dille eğitim ve öğretimin amacı ise, "öğrencilere bilimsel ve teknolojik gelişmelerle, yabancı dildeki bu tür yayınları izleyebilme, uluslararası toplantı ve tartışmalara da katkıda bulunabilme güç ve yeteneğini kazandırmak" şeklinde özetlenebilir.

Eğitim kalitesinin yüksek tutulması amacıyla öğrenci alımında yapılan seçicilik öğretmenler içinde uygulanmış, ayrıca 1957 yılında ABD ile yapılan ikili kültür anlaşması gereği yabancı uzman ve barış gönüllüleri bu okullarda öğretmen olarak görev almış bu durum 1969 yılına kadar sürmüştür. 1957–1969 yılları arasında görev yapan yabancı uyruklu öğretmenler arasında İngiliz, Amerikalı, Pakistanlı, Avustralyalı ve İskoç öğretmenler ilk sıralarda bulunuyordu.

Sınıflardaki öğrenci sayılarının belli limitleri aşmamasına özen gösterilen bu okullarda 1960’larda orta öğretim okullarında çok sık rastlanmayan ve o yıllarda büyük yenilik sayılan lisan laboratuarları faaliyete geçirilmişti.

Bu okullarda her zaman tam gün eğitim yapılmıştır.

Not: Yazımın II. Kısmında İngilizce Müfredatı, Barış Gönüllülerinin İstihdamı, Maarif Kolejinde Özet Geçmişim ve Sonuç Değerlendirmemi yakın gelecekte sizlere sunacağım. ./..