Öğrenilmiş Çaresizlik

• 18 Haziran 2012 Pazartesi 18:58:30

Bilim adamları pirelerin farklı yükseklikte zıplayabildiğini görür.Birkaçını toplayıp 30 cm yüksekliğindeki bir cam fanusun içine koyarlar.Metal zemin ısıtılır.Sıcaklıktan rahatsız olan pireler zıplayarak kaçmaya çalışır ama kafalarını tavandaki cama çarparak düşerler.Zeminde sıcak olduğu için tekrar zıplarlar, tekrar başlarını cama vururlar.Pireler camın ne olduğunu bilmediklerinden, kendilerini neyin engellediğini anlamakta zorluk çekerler. Defalarca kafalarını cama vuran pireler sonunda o zeminde 30 santimden fazla zıpla(ya)mamayı öğrenirler.

Artık hepsinin 30 cm zıpladığı görülünce deneyin ikinci aşamasına geçilir ve tavanda ki cam kaldırılır. Zemin tekrar ısıtılır. Tüm pireler eşit yükseklikte, 30 cm zıplar! Üzerlerinde cam engeli yoktur, daha yükseğe zıplama imkanları vardır ama buna hiç cesaret edemezler. Kafalarını cama vura vura öğrendikleri bu sınırlayıcı ‘hayat dersi’ ne sadık halde yaşarlar. Pirelerin isterlerse kaçma imkanları vardır ama kaçmazlar. Çünkü engel artık zihinlerindedir. Onları sınırlayan dış engel(cam) kalkmıştır ama kafalarındaki iç engel(burada ‘’30 cm’ den fazla zıplanamaz’’ inancı) varlığını sürdürmektedir.Bu deney canlıların neyi başaramayacaklarını nasıl öğrendiklerini göstermektedir.

Bu pirelerin yaşadıklarına ‘cam tavan sendromu’ denir. İş dünyasında, özellikle kariyer planlama konuşmalarında yaygın olarak kullanılan bir deneyimdir bu. Bir insanın gelebileceğine inandığı en üst nokta, onun cam tavanıdır.

Kendi hayatımızla o pirelerin hayatı arasında ne gibi benzerlikler var?
Sizin cam tavanınız ne kadar yüksek?

Gibi sorular kendimize sormamız lazım arasıra. Hayatta birçok başarısızlığın altında cam tavan sendromu yatmaktadır. Bizde, yaşanmış başarızlığımız varsa değerlendirip cam tavanımızı öğrenmemiz zor olmayacaktır.Cam tavanımı öğrenmek bize birçok fayda sağlayacağından vede gerçek özgüven kazanacağımızdan eminim.

Bilim adamları pire deneyine verdiği isim ‘öğrenilmiş çaresizlik’ tir. Kişisel olarak öğrendiğimiz çaresizlikler vardır örneğin; iş hayatında yapılan kariyerlik sınavları tabi bunların üstesinden gelebiliriz lakin millet olarak öğrendiğimiz çaresizlik bazan çözülmez hale gelebiliyor mesala matematik, 7 yaşından 18 yaşına kadar gördüğümüz dersi ‘ben yapamıyorum’ diyerek bir başarısız ekol haline getirdik.

Birde kulaktan dolma öğrenilmiş çaresizlik var. Kulaktan dolma çaresizlik önümüzde engel yokken yeni bir engel çıkarmamızdır yani zihnimize sağlamından cam tavan sendromu yaptırmamızdır. Buna en güzel örnek yine matematik dersini verecem çünkü matematiğe çalışan insanların az olduğunu düşünüyorum. Matematik dersini çalışmayıp ‘ben bu dersi beceremiyorum’ diyen insan sayısı bana göre %60 tan fazladır. Halbuki bu derse çalışıp kulaktan dolma ‘cam tavan sendromunu’ ortadan kaldırdığımızda gelen mutluluk özgüvene yansıyacaktır. Eğerki çalışmayıp kulaktan dolma sözlerle kendi zihnimize bir ‘cam tavan sendromunu’ oluşturacaksak

Milletçe hayırlı olsun...



Not= Verdiğim örnek sadece matematik dersi için değil hayatta karşımıza çıkan her sınav içindir.