Battani -1

Türk-Ýslam âlimleri serisi – 30



BATTANÝ
D. 850 – Ö. 926

Harran’ýn Battan kasabasýnda doðmuþtur,
Tam adý; Muhammed bin Cafer bin Sinan
Er-Rekki el Harani diye yazýlýdýr.
Ebu Abdullah künyesi ile nam bulmuþtur.

Doðduðu yer nedeniyle Battani dendi,
Garp onu “Albategnius, Albategni” bildi.
Urfa topraklarýnýn has gülü denilmiþ,
Dünyanýn en ünlü yirmiden birisiydi.

Lakabý Es-Sabi soyuna nispet denmiþ,
Böylece Sabi dinine mensup bilinmiþ,
O Müslüman ilim öncüsü bir dahidir,
Güneþ yýlýný da hesaplayan bir ilkmiþ.

Fýrat Nehri kýyýsýnda Rakka þehrinde,
Gökyüzünü incelemiþ gözlem evinde,
Trigonometrinin kurucusu denilmiþ,
Hesaplamýþ Kopernik’ten beþ asýr önce.

Sinüs, kosinüs, tanjant ve kotanjant demiþ,
Bir yýlý altmýþ beþ gün diye hesaplamýþ,
Dakika, saniye, salise de tam tutar,
Zatü’l- Halak’ý icat edip çalýþtýrmýþ.

Müminler için Kýble tayini yapmýþtýr,
Boylam ve enlem hesabýný tutturmuþtur,
Astronomik cetveli (Zic) hazýrlamýþ,
Trigonometriyi çok iyi kullanmýþtýr.

Matematikte Yunan kiriþi yerine Sinüs,
Kotanjant ile dereceli tablo yapmýþ,
Ay’ýn boylamdaki hareketini hesaplar,
Güneþ ve Ay’ýn görünür çapýný ölçmüþ.

Ay’ýn tutulma derecesini bilmiþtir,
Dik üçgenleri matematikle tarif etmiþtir,
Sýfýrdan doksan dereceyi hesaplamýþ,
Cebir çözüm metodunu uygulamýþtýr.

Onun buluþlarý Batýda okutulmuþ,
Kopernik, Kepler ve Galile saygý duymuþ,
Tycho Brahe Battani’den yararlanmýþtýr.
Eserleri Latinceye çevrilip basýlmýþ.

“Kitabe’l Zic” de elli yedi bahisten söz var,
Âlimler astronomide üstün eser sayar,
Ýlimde bu eser önemli bir kaynaktýr,
Dünya dillerinde bu eser baský yapar.

Astronomiye dair pek çok eser yazmýþ,
Yýldýz kategorilerini hesaplamýþ,
O zaman Batýda rasathane bile yok,
Asýrlar sonra da faydasýný anlamýþ.

Gibbs ve Kremers Battani’ye övgü yaparlar,
Erich Bell bu büyük zekâya saygý duyar,
Fransýz Laland onu övgülerle anmakta,
Sarton ise Müslüman bir âlim diye anar.

Philip K. Hitti “beþ asýr sonra anladýk” der.
Biruni de Battani’ye övgüler dizer,
Batýya bilimi Müslümanlar öðretmiþ,
“Batý ilmi bilmezdi” diyor Jacques Risler.

Batýya biz öðrettik ilmi,
Aldýlar altýmýzdan kilimi,
Sermaye sanýp hep konuþtuk,
Bizlerde horladýk âlimi.

Sormalý insan kendisine,
Vardý mý ilim medresesine?
Þetmetmeyi ilke edinir,
Hayran kalýr Garbýn ilmine.

Zatü’l- Halak: Dünyada yapýlan ilk duvar saati.
Kitabe’l – Zic: Battani’nin astronomi cetveli kitabý.
Þetmetmek: Sövüp saymak, küfürleþmek.

Þair, Araþtýrmacý, Yazar: Abdullah Yaþar Erdoðan

Battânî, ilimdeki gâyesini þu esas üzerine bina eder: “Ýnsan, Allah’ýn (cc) varlýðýný, birliðini, kudretini ve eserlerinin mükemmelliðini baþta astronomi olmak üzere, ilimler sayesinde öðrenebilir. Meselâ þu görünen yýldýzlar, üstünde yaþadýðýmýz bu dünya ve dünyanýn hareketleri Allah’ýn (cc) varlýk ve birliðinin açýk bir delilidir.”
Onsekizinci asrýn Fransýz astronomu Laland Battani için der ki: "Beþer, ALLAH´ýn birliðini ispata, O´nun emsalsiz büyüklüðünü, yüce hikmetini, muazzam kudretini ve eserinin mükemmeliyetini anlamaya yýldýzlar ilmi sâyesinde muvaffak olur."

Sosyal Medyada Paylaşın: